تحویل موقت پروژه یکی از موضوعاتی است که از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و به جهت آثاری که به دنبال دارد می بایست در نحوه تحویل موقت و اقداماتی که از سوی کارفرما و پیمانکار می بایست انجام شود دقت بسیار نمود. کما اینکه یکی از دعاوی رایج در خصوص قراردادهای پیمانکاری ناشی از عدم رعایت شرایط تحویل موقت می باشد. به جهت اهمیت این موضوع در این مقاله سعی نموده ایم در خصوص تحویل موقت پروژه و مراحل آن و نکات مهم برای پیشگیری از بروز مشکلات در این زمینه توضیحاتی را ارائه نمائیم.
برای ثبت درخواست مشاوره حقوقی با وکیل متخصص، فرم زیر را تکمیل نمایید. وکلای متخصص دادپویان حامی بعد از دریافت اطلاعات در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.
تحویل موقت چیست؟
تحویل موقت بدین معناست که موضوع پیمان تکمیل و آماده بهره برداری است. زمانی موضوع پیمان تکمیل شده محسوب می شود که تمامی موارد درج شده در فهرست بها و به تبع آن برنامه زمانی تفصیلی که نشات گرفته از فهرست بهای منضم به پیمان است به انتهای پیشرفت فعالیتی خود رسیده باشد.
منظور از آماده بهره برداری بودن، بدین معناست که قسمت های ذکر شده در برنامه زمانی تفصیلی در درجه اول، مستقلا امکان ارائه سرویس مورد نظر منطبق بر آنچه در مشخصات فنی و یا کاتالوگ های فنی تائید شده و یا آنچه در عرف مورد پذیرش است را داشته باشد و در درجه دوم، امکان ارائه سرویس به صورت یک مجموعه متحد، منطبق بر آنچه در موضوع پیمان پیش بینی شده را دارا باشد.
تحویل موقت شرایط عمومی پیمان
تحویل موقت در شرایط عمومی پیمان بر اساس ماده ۳۹ صورت می گیرد. در این ماده تحویل موقت پروژه را مشروط به تکمیل و آماده بهره برداری بودن پروژه موکول نموده است. در چنین حالتی هیات تحویل موقت با حضور نماینده کارفرما، نماینده مشاور و پیمانکار تشکیل می گردد. در صورتی که طبق نظر هیات مذکور عیب و نقصی که مانع از بهره برداری باشد، مشاهده نشودف صورت مجلس تحویل تنظیم و پروژه به کارفرما تحویل می گردد.
شرایط تحویل موقت پروژه
همانگونه که گفته شد از جمله شرایط تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری تکمیل بودن موضوع پیمان و آماده بهره برداری بودن می باشد. در چنین حالتی پیمانکار باید درخواست تحویل موقت را با تعیین نماینده خویش برای عضویت در هیات تحویل، به مهندس مشاور ارائه نماید. تائید امکان تحویل موقت پیمان توسط مهندس مشاور باید تا سقف ۷ روز صورت بگیرد.
عدم پذیرش درخواست پیمانکار مبنی بر تحویل موقت باید یا به دلیل عدم تکمیل بسته های کاری منطبق بر برنامه زمان بندی باشد و یا عدم امکان بهره برداری به واسطه عواملی مبتنی بر قصور پیمانکار. لذا بهتر است درخواست پیمانکار همراه با ارائه مدارک مبنی بر تکمیل فعالیت ها بر اساس برنامه زمان بندی تفصیلی و انجام آزمایش هایی که نشان از آماده بهره برداری پروژه می باشد صورت گیرد.
اختلافات در خصوص تحویل موقت موجب طولانی شدن انجام تعهدات پیمان و تمدید ضمانت نامه ها و افزایش هزینه های بالاسری و هزینه های تجهیز کارگاه و عدم دریافت صورت وضعیت ها و مبالغ حسن انجام کار می گردد. بنابراین بهتر است در هر پروژه ای وکیل پیمانکاری متخصص حضور داشته و با راهنمایی های وی تمامی مراحل سپری شود.
تفاوت تحویل موقت و تحویل قطعی در قراردادهای پیمانکاری
تحویل موقت در زمانی صورت می گیرد که پروژه تکمیل و آماده بهره برداری باشد. پس از تنظیم صورت مجلس تحویل و عدم مشاهده عیب و نواقص در دوره تضمین، پیمانکار کار را به طور قطعی تحویل کارفرما می دهد. بنابراین منظور از تحویل قطعی در قرارداد پیمانکاری، پذیرش کل کارها مطابق با قرارداد توسط کارفرما است و پس از تحویل، ادعای کارفرما در خصوص عیوب و نواقص پذیرفته نخواهد شد.
زمان تحویل موقت پروژه
زمان تحویل پروژه هنگام تکمیل و آماده بهره برداری بودن می باشد. در این صورت، پیمانکار درخواست خود را به مهندش مشاور ارائه نموده و ایشان باید ظرف ۷ روز نظر خود را مبنی بر تکمیل بودن و یا ناقص بودن پروژه اعلام نماید. در صورت تائید تکمیل بودن، موضوع را با تعیین تاریخ امادگی کار برای تحویل موقت اعلام می کند.
هیات تحویل موقت باید ظرف ۲۰ روز از تاریخ تائید آمادگی کار توسط مهندس مشاور تشکیل شود در غیر اینصورت، تاریخ تحویل موقت همان تاریخ تشکیل هیات تحویل موقت است. تاریخ شروع دوره تضمین نیز در صورت عدم وجود نقص پس از ۲۰ روز از تاریخ اعلام آمادگی کار برای تحویل موقت خواهد بود.
هیات تحویل موقت متشکل از چه کسانی است؟
هیات تحویل موقت متشکل از نمایندگان کارفرما، مهندس مشاور و پیمانکار یا نماینده وی می باشد. پس از ارائه درخواست تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری، مهندس مشاور مکلف است ظرف هفت روز نظر خود را اعلام نماید. چنانچه مهندس مشاور با تحویل موقت مخالفت نماید، باید در مهلت مذکور نظر خویش را با اعلام نواقص و کارهایی که باید تکمیل شود به پیمانکار اعلام می نماید.
اما در صورت تائید درخواست پیمانکار مبنی بر آماده تحویل موقت بودن، موضوع را به کارفرما با تعیین تاریخ آماده تحویل بودن اعلام می کند. کارفرما مکلف است هماهنگی لازم را با مهندس مشاور و پیمانکار جهت تشکیل هیات تحویل موقت حداکثر ظرف ۲۰ روز از تاریخ تائید آمادگی تحویل فراهم آورد.
در صورتی که عیب و نقصی از سوی هیات تحویل مشاهده نشود، صورتمجلس تحویل موقت تنظیم و به امضای هیات تحویل می رسد.
تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری در صورت وجود عیب و نقص
در صورتی که هیات تحویل موقت، ایراداتی در کار مشاهده نماید در جلسه تحویل موقت باید صورتی از معایب مربوط به عدم تکمیل موضوع پیمان و نقایص منتسب را لیست نماید و در ذیل آن زمان مشخصی را برای بر طرف نمودن آن تعیین می نماید.
در هیچ زمان دیگر و به هیچ یک از بندهای این لیست نباید موردی اضافه یا از آن کسر شود مگر به واسطه آزمایش های انجام شده در جلسه تحویل که نتایج آن بعدا منعکس می گردد و ممکن است طبق نتیجه آزمایش های انجام شده عدم بهره برداری موضوع پیمان احراز گردد که باعث لغو تحویل موقت می گردد.
اما در صورتی که طبق نتیجه آزمایش ها نیاز به اصلاح جزیی باشد، این نواقص به لیست صورتجلسه تحویل موقت اضافه می شود و توسط کارفرما به پیمانکار ابلاغ می گردد. در صورتی که نواقص مازاد بر لیست مندرج در صورتجلسه تحویل باشد، طبق ماده ۴۲ شرایط عمومی پیمان پیگیری می شود و در زمره تعهدات پیمانکار در دوره تضمین به شمار می آید، این موضوع خللی در صدور گواهی تحویل موقت ایجاد نمی کند.
ابلاغ صورت جلسه تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری
در ماده ۳۹ شرایط عمومی پیمان مقرر گردیده است، کارفرما باید صورت جلسه تحویل موقت را به پیمانکار ابلاغ نماید. سوالی که مطرح می شود این است که دلیل ابلاغ صورت جلسه تحویل موقت چیست؟ در حالی که یک نسخه از صورت جلسه تحویل بعد از پایان جلسه به پیمانکار داده می شود.
در پاسخ باید گفت این امر به دلیل انطباق سنجی آزمایش های صورت گرفته در جلسه تحویل موقت با معیارهای مندرج در مشخصات فنی و خصوصی پیمان است. در صورت عدم ابلاغ صورت جلسه تحویل موقت از ناحیه کارفرما، پیمانکار می تواند با ارائه دادخواست و ضمیمه صورت جلسه موجود از دادگاه درخواست رسیدگی نماید. بنابراین بهتر این است که کارفرما قبل از تشکیل جلسه تحویل موقت، آزمایش های لازم را انجام دهد و در روز تشکیل هیات تحویل موقت نیز از بهره بردار و مشاورین متخصص جهت بررسی اسناد و حضور در جلسه تحویل موقت به منظور تنظیم سند کامل برای صورت جلسه تحویل موقت، دعوت به عمل آورد.
آثار عدم تحویل موقت از سوی کارفرما
عدم تحویل موقت از سوی کارفرما می تواند بنا به علل زیر باشد:
۱) فرار از انجام تعهدات مالی و یا تامین امکانات لازم برای تحویل و راه اندازی پروژه
۲) مشکلات درون سازمانی از جمله تعارضات با سازمان بهره بردار و یا معرفی نماینده جهت حضور در جلسه تحویل موقت
۳) تمایل به افزودن ردیف هایی به قرارداد پیمانکاری مبتنی بر فهرست بهای منضم به پیمان
عدم تحویل موقت توسط کارفرما آثار حقوقی را برای پیمانکار ایجاد می نماید، از جمله ایجاد حق مطالبه هزینه های ناشی از تضامین و یا هزینه های بالاسری و هزینه های تجهیز کارگاه. بنابراین بهتر این است کارفرما در مهلت مقرر نسبت به تحویل موقت پیمان اقدام نماید.
هم چنین در صورت استنکاف کارفرما از تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری، پیمانکار می تواند با اخذ تامین دلیل از شورای حل اختلاف، آمادگی پروژه برای تحویل موقت را اثبات نموده و سپس جهت طرح ادعای خاتمه پیمان و مطالبه هزینه های بالاسری و هزینه تجهیز مستمر کارگاه و هزینه های ناشی از تضامین در مراجع صالح قضایی اقدام نماید.
آثار عدم تحویل موقت پروژه از سوی پیمانکار
عدم تحویل موقت در قرارداد پیمانکاری از سوی پیمانکار ممکن است بنا به دلایل زیر باشد:
۱) درخواست پرداخت مطالبات
۲) رسیدگی به صورت جلسات و قیمت های جدید نهایی نشده و ادعاهای مالی
۳) استفاده از محل کارگاه پروژه برای مقاصد دیگر
در صورت عدم تحویل موقت از سوی پیمانکار، کارفرما می تواند از طریق تامین دلیل اقدام به تحویل موقت نماید و پیمانکار موظف به خروج از محل کارگاه می باشد. در غیر اینصورت کارفرما می تواند دعوای رفع تصرف عدوانی علیه پیمانکار مطرح نماید. هم چنین در صورت استنکاف پیمانکار از تحویل موقت پیمان، پیمانکار ملزم به پرداخت اجرت المثل زمین و آسیب های ناشی از تقصیر یا قصور به محل کارگاه و یا پروژه می گردد.
آیا تحویل موقت بخشی از کار قبل از اتمام کل مفاد قرارداد پیمانکاری امکان پذیر است؟
تحویل موقت بخشی از کار قبل از اتمام کل کار، ممکن است از سوی پیمانکار یا کارفرما درخواست شود. البته در صورتی که پروژه قابلیت تفکیک داشته باشد، این امر امکان پذیر است. تحویل موقت قسمتی از کار باعث کاهش ضمانت نامه انجام تعهدات، شروع دوره تضمین، امکان دریافت بخشی از ضمانت نامه حسن انجام کار و عدم مسئولیت پیمانکار در مراقبت و نگهداری و جلوگیری از آسیب های احتمالی خواهد بود.
پیمانکار باید قسمت های آماده تحویل موقت و قابل بهره برداری را مشخص کند و از کارفرما تائید بگیرد در غیر اینصورت، ادعا برای تحویل موقت تنها در مواردی است که یا در اسناد پیمان درج شده باشد و یا کارفرما درخواست تحویل موقت را اعلام نماید، در غیر اینصورت تحویل موقت کلیه موارد می تواند منوط به انتهای زمان پروژه گردد.
کارفرما در صورتی تمایل به تحویل موقت بخشی از پروژه را دارد که بتواند جهت استفاده آن را در اختیار بهره بردار قرار دهد، در غیر اینصورت تنها منجر به تحمل هزینه های تعمیر و نگهداری خواهد بود.
عدم تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری به دلایلی خارج از قصور پیمانکار
در برخی موارد امکان دارد موضوع پیمان از سوی پیمانکار به طور کامل انجام شده باشد اما به دلایلی که خارج از قصور پیمانکار است امکان بهره برداری وجود ندارد. برای مثال می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱) خرید و نصب تجهیزاتی که در تعهد کارفرما بوده و جزو الزامات برای امکان بهره برداری پروژه باشد.
۲) بهره برداری از پروژه وابسته به تعهداتی باشد که در قسمت های دیگر پروژه از سوی کارفرما یا پیمانکار یا شخص ثالث صورت گرفته باشد.
۳) اخذ مجوزهایی که جهت بهره برداری مورد نیاز است و جزو تعهدات کارفرما باشد.
در موارد این چنینی دو حالت رخ می دهد:
الف) امکان بهره برداری موقت می باشد اما بهره برداری دائم امکان پذیر نیست. در این حالت، باید تحویل موقت و صورت جلسه مربوطه شکل گیرد و هیات تحویل موقت در مورد عدم امکان تحویل قطعی تصمیم گیری نماید.
ب) در حالت دوم امکان تحویل موقت و امکان تست پیوسته و نهایی وجود ندارد. در این صورت تنها راه پیش رو اعمال خاتمه پیمان و یا ماده ۴۹ شرایط عمومی پیمان که همان تعلیق است می باشد.
در قراردادهای عمرانی، پیمانکار می تواند درخواست تشکیل هیات تحویل موقت را طبق بند ه ماده ۳۹ شرایط عمومی پیمان، را داشته باشد و در قراردادهای غیر عمرانی در صورت عدم پذیرش درخواست خاتمه پیمان از سوی کارفرما، پیمانکار می تواند از طریق مراجع صالح رسیدگی درخواست فسخ قرارداد پیمانکاری را نماید.
اقدامات پیمانکار پس از تحویل موقت پروژه
پیمانکار پس از تحویل موقت پروژه باید وسایل، ماشین آلات و ابزار و مصالح اضافی متعلق به خود را از محل پروژه ظرف مدتی که مورد قبول مهندس مشاور باشد خارج نماید. پیمانکار باید در محاسبه جدول تجهیز کارگاه، هزینه مصالح بازیافتی را کسر نماید و در محاسبه ساختمان ها و تاسیسات موقت که دارای ساختار بنایی بوده و کارفرما علاقه مند به گرفتن آنها تحت مالکیت خود باشد، صرفا هزینه مصالح بازیافتی منهای هزینه برچیدن کارگاه به پیمانکار پرداخت شود.
در مورد ساختمان های پیش ساخته، پیمانکار فقط قیمت و هزینه استهلاک آن را در برآورد تجهیز کارگاه وارد می کند تا قیمت رقابتی در مناقصه را داشته باشد. لذا در صورت نیاز، کارفرما هزینه روز آن ها را محاسبه و هزینه برچیدن آن را کسر می نماید.
بعد از تحویل موقت پیمانکار باید از کارگاه رفع تصرف نماید در غیر اینصورت کارفرما می تواند پس از ارسال اظهارنامه به پیمانکار و عدم تحویل کارگاه از سوی وی اقدام به طرح دعوای رفع تصرف عدوانی نماید. در این حالت علاوه بر صدور حکم رفع تصرف عدوانی، وی باید اجرت المثل ایام تصرف و پرداخت هزینه های کارفرما جهت برچیدن کارگاه را پرداخت نماید.
تحویل موقت پروژه یکی از موضوعات مهم می باشد که عدم رعایت تشریفات قانونی و امتناع کارفرما و پیمانکار نسبت به تحویل موقت می تواند آثار زیان باری را به همراه داشته باشد. در این مقاله سعی نموده ایم تا حد امکان به مباحث حقوقی تحویل موقت و دعاوی که از آن ناشی می شود بپردازیم. اما با توجه به گستردگی موضوع و مقررات مربوط به هر یک از قراردادهای پیمانکاری باید قبل از هر گونه اقدامی با وکیل پیمانکاری مشاورات لازم را نمایید. دفتر حقوقی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه دعاوی پیمانکاری و با بهره مندی از وکلای متخصص و با تجربه آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش به کارفرمایان و پیمانکاران می باشد.
