دعوای تصرف عدوانی در ماده ۱۵۸ قانون آئین دادرسی مدنی به صراحت بیان شده است و طبق این ماده دعوای تصرف عدوانی عبارت است از: “ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.”
در دعوای تصرف عدوانی ، مدعی در اثبات ذی حقی خود تنها به تصرفات سابق خویش استناد می نماید و نیازی به اثبات مالکیت خواهان وجود ندارد.
دعوای رفع تصرف عدوانی مهمترین دعوا میان دعاوی تصرف است و در شرایطی طرح میشود که خوانده ملکی را از تصرف خواهان خارج کند بدون آنکه حقی بر آن داشته باشد.
دعوای رفع تصرف عدوانی واجد هردو جنبه حقوقی و کیفری است و از هر دو طریق قابل پیگیری میباشد. نکته قابل توجه در این زمینه این است که برای طرح دعوای حقوقی، اثبات سبق تصرف کفایت میکند و نیازی به ارائه سند رسمی مالکیت نمیباشد. اما در صورتی که شخص بخواهد با طرح شکایت و از طریق دادسرا اقدام کند باید سند رسمی مالکیت خود را ارائه کند.
خواهان برای پیروزی در دعوای رفع تصرف عدوانی باید سه موضوع را اثبات نماید.
اولین و مهمترین موضوع، سبق تصرف خواهان است. خواهان باید ثابت کند ملک موضوع دعوا پیش از این در تصرف او بوده است. مدت زمان خاصی برای حضور خواهان در ملک معین نشده است؛ اما ضروری ست این حضور در ملک به نحوی باشد که بتوان آن را مصداق تصرف دانست. در زمان حاکمیت قانون قدیم، این مدت حداقل یک سال بود.
نکته قابل توجه در مورد تصرف سابق خواهان این است که صرف تصرف برای به نتیجه رسیدن دعوا کفایت میکند و نیازی به اثبات مالکیت خواهان نمیباشد. در واقع حتی اثبات عدم مالکیت خواهان نیز موجب رد دعوا نخواهد شد. زیرا آنچه که از نظر قانونگزار در درعوای رفع تصرف عدوانی مورد حمایت است، فقط تصرف است؛ نه مالکیت.
البته تصرفی که قانونگزار در پی حمایت از آن است، حمایت مشروع و قانونی است؛ اگر شخصی ملکی را غصب کرده و بدون اذن مالک، آن را در اختیار خود گرفته است، نمیتواند اقدام به طرح دعوای تصرف عدوانی نماید.
اگرچه اثبات مالکیت و ارائه سند رسمی مالکیت برای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی لازم نیست اما چنانچه متصرف سابق (خواهان دعوای رفع تصرف عدوانی)، مالک ملک نیز باشد، با ارائه سند رسمی مالکیت دیگر نیازی به اثبات سبق تصرف خود و مشروعیت آن ندارد.
رکن دوم دعوا، اثبات لحوق تصرف خوانده است. یعنی باید اثبات شود که خوانده بعدا ملک را تحت تصرف خود گرفته است.
سومین رکن دعوا، نامشروع بودن تصرف خوانده است. لازم است در نظر دادگاه محرز باشد که خوانده، ملک را من غیر حق در اختیار گرفته و هیچ سبب قانونی و قراردادی برای تصرف خود نداشته است.
در صورت اثبات موارد فوق، خوانده محکوم به رفع تصرف عدوانی از ملک خواهد شد؛ حتی اگر مالک ملک باشد.
همچنین در صورتی که حتی یکی از موارد فوق اثبات نشود، خواهان محکوم به بی حقی خواهد شد حتی اگر مالک رسمی ملک باشد.
در صورتی که یکی از شرکای ملک مشاعی اقدام به تصرف تمام ملک کند، سایر شرکا میتوانند دعوای خلع ید یا رفع تصرف عدوانی مطرح کنند. (رای شماره 3479 دیوان عالی کشور)
در دعوای رفع تصرف عدوانی، خوانده ملک را به طریق نامشروع و بدون رضایت متصرف قانونی از ید وی خارج کرده و خود بر آن مسلط شده است.
اما در دعوای تخلیه ید، شروع تصرف خوانده قانونی و با رضایت مالک بوده است ولی پس از اتمام مدت یا زوال رضایت، خوانده از تخلیه و تحویل ملک امتناع کرده است.
آنچه که خواهان باید در دعوای رفع تصرف عدوانی ثابت کند، سبق تصرف مشروع است اما خواهان در دعوای خلع ید باید حتما مالک رسمی ملک باشد.
در صورتی که خواهان ابتدا اقدام به طرح دعوای اثبات مالکیت نماید، تا زمانی که دعوای مذکور در جریان است نمیتواند دعوای رفع تصرف عدوانی را طرح نماید.
اما اگر زمان طرح دعوای تصرف عدوانی مقدم بر دعوای اثبات مالکیت باشد، بلامانع است. حتی شکست در دعوای رفع تصرف عدوانی نیز تاثیری در اثبات ملکیت ندارد.
مطابق مفاد ماده 164 قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه متصرف عدوانی اقدام به تاسیس بنا یا غرس اشجار کرده باشد، بنا و اشجار قلع و قمع میشوند؛ مگر آنکه متصرف عدوانی ادعا کند مالک ملک است و ظرف یک ماه از زمان اجرای حکم دادخواست اثبات مالکیت خود را تقدیم کرده باشد.
اگر متصرف، اقدام به زراعت در ملک مورد تصرف کرده باشد،بحث ابقا یا ازاله زراعت بستگی به این دارد که محصول در چه مرحله‌ای باشد.
در صورتی که زمان براشت محصول رسیده باشد، متصرف باید فورا اقدام به برداشت محصول و پرداخت اجرت‌المثل زمین کند.
اما چنانچه هنگام برداشت محصول نرسیده باشد محکوم‌له میتواند متصرف عدوانی را مجبور به ازاله زراعت نماید و در صورتی که به موجب این امر خسارتی به ملک وارد شود، متصرف عدوانی محکوم به پرداخت خسارت و اصلاح آثار خواهد شد. همچنین محکوم‌له مختار است زمین را بدون زاله زراعت، فورا تصرف کرده و سهم متصرف را پرداخت نماید یا اینکه ملک را تا زمان برداشت محصول در اختیار متصرف قرار دهد و اجرت‌المثل زمین را دریافت کند.
از آنجا که دعوای تصرف عدوانی مانند سایر دعاوی تصرف، تنها در مورد اموال غیرمنقول قابل طرح است، دادگاه صالح به رسیدگی، دادگاه محل وقوع ملک خواهد بود.
معمولا اجرای احکام منوط به قطعیت است اما بر این قاعده استثنائاتی وارد شده است. یکی از این استثنائات، حکم رفع تصرف عدوانی است. در واقع این امتیازی است که قانونگزار برای محکوم‌له دعوای رفع تصرف عدوانی قائل شده است.
این حکم بلافاصله پس از صدور قابل اجرا میباشد و تجدیدنظرخواهی طرف مقابل نیز مانع اجرای حکم نخواهد بود.
تقاضای صدور اجرائیه از سوی محکوم‌له برای اجرای حکم ضروری است و در صورتی که محکوم‌علیه پیش از زمان اجرای حکم، ملک را به تصرف ثالث بدهد، حکم علیه ثالث اجرا خواهد شد.
همانطور که در ابتدای بحث اشاره شد، تصرف عدوانی به موجب ماده 690 قانون مجازات اسلامی واجد جنبه کیفری نیز میباشد و مجازات آن 15 روز تا شش ماه حبس تعیین شده است.
امتیاز طرح شکایت کیفری در این زمینه، رسیدگی خارج از نوبت و صدور دستور توقف عملیات متصرف تا زمان صدور حکم قطعی میباشد.
20 پرسش و پاسخ. ارسال پرسش و پاسخ جدید
سلام وقتتون بخیر.من قصد دارم از غاصب ملک پدریم شکایت کنم و رفع تصرف او را تقاضا کنم آیا می توانم برای اجرت المثل ایام تصرف تقاضای صدور تامین خواسته کنم ؟
سلام بله میتوانید البته باید خسارت احتمالی سپرده شود
سلام و عرض ادب بنده زمینی دارم به مساحت350،000هزارمترکه ارثیه از پدر بزرگم بوده الان چند سال از فوت وی می گذرد اما هنوز زمین بعد این چند سال تقسیم نشده است، بنده هم نیاز دارم به سهمم اما بقیه وراث حاضر به تقسیم نیستند و حتی بدون رضایت بنده پارسال به یکی دیگه اجاره دادن و بعد که من متوجه موضوع شدم میگویند که سهم اجارتو میدیم آیا این کار آنها قانونی ست؟آیا میتوانم که جلوی اجاره ای که بدون رضایت بنده بوده را بگیرم؟برای تقسیم چه کاری باید انجام بدهم؟ممنونم پاسخ دهید.بنده نیاز به یک مشاوره حضوری هم دارم زمان نوبت دهی رو بفرمایید که به چه صورت است ممنون میشم.
بله شما می توانید مانع اجاره و تصرف شوید ک چندین پرونده میبایست در شورای حل اختلاف و دادگستری مطرح کنید.ابتداعا گواهی حصر وراثت ۲ تحریر و تقسیم ماترک۳ مطالبه اجرت المثل ایام تصرف را هم میتوانید مطرح نمایید ۴ خلع ید البته بعد از تقسیم و اخذ سند مالکیت.
پسرم در یک واحد از واحد های من سکونت دارد به مدت ۶ سال طی اختلافاتی خواستار تخلیه خانه شده ام که ایشان از من تقاضای ۱۰۰ میلیون تومان کرده اند تا تخلیه کند من دادخواست رفع تصرف عدوانی داده ام و حال منتظر رسیدن زمان دادگاه هستم چه اقدامی قانونی می توانم در این خصوص انجام دهم؟ چقدر طول می کشد تا ایشان تخلیه نماید و آیا می توان این سه ماه که نشسته است را اجرت المثل بگیرم؟
پس از تعیین جلسه رسیدگی و اثبات سبق تصرف خواهان و عدوانی بودن تصرف دادگاه اقدام به صدور حکم رفع تصرف عدوانی و پرداخت اجرت المثل ایام تصرف خوانده را در حق خواهان محکوم می نماید.
سلام
در کنار زمین مزروعی ما در 50سال قبل یک آبندان بود برای استفاده پایین دست ها، بعدانقلاب با امدن کانال های اب به تدریج ان آن بندان توسط چند نفر تصرف و به زمین زراعی تبدیل شد به طوری که ان های که داخل آب بندان تصرف کرده بودن نیمی از خاک جاده یا بازوی ابندان را برداشت و به داخل زمین خود اضافه کردن بعد گذشت چند سال اکنون ما تصمیم گرفتیم نیمی دیگر خاک ابندان که در سمت و داخل زمین مزروعی ما هست و زمین ما هم نیز دارای نسق می باشد ، به زمین زراعی خود اضافه کنیم که یکی ازمتصرفین از ما شکایت کیفری تصرف عدوانی و تخریب راه و حق انتفاع کرده . شوراها میگونید چون اثری از تصرفات انها نیست شما محکومید! خواهشن کمکم کنید
سلام اسناد و مدارک شما و همچنین نقشه ملک میبایست بررسی شود
با سلام مورد مناقشه ما یک انباری در ساختمان هست که به تصرف واحد دیگری درامده.ما دادخواست تامین دلیل دادیم اما واحد مذکور نظر کارشناس را هم قبول ندارد،ما بدون داشتن مشخصات فردی خوانده هم میتوانیم شکایت کیفری تصرف عدوانی کنیم؟وچگونه؟ ممنون
سلام بله صرفا با ارائه نام و نام خانوادگی متصرف میتوانید طرح شکایت رفع تصرف عدوانی مطرح نمایید
همراه برادرم اقدام به خرید یک زمین کشاورزی کرده ام که برادرم بدون اجازه من در زمین درخت کاشته است آیا می توانم از او شکایت کنم ؟
بله می توانید علیه او دعوای تصرف عدوانی را مطرح نمایید .
بابابزرگ من ۵۰۰هکتار زمین داشته پیش از انقلاب فرار کرده خارج، مقداری از زمینها بدون رضایت بابابزرگم از طریق اصلاحات ارضی به افرادی واگذار شده و مقداری از زمینها را عده ای تصرف کردن و از ثبت اسناد سند رسمی گرفته اند حالا با توجه به اینکه نام بابابزرگم در ثبت اسناد بعنوان مالک اول موجوده آیا اگه وراث اقامه دعوا کنند میتوانن زمینها را پس بگیرن؟
سلام تحت شرایطی امکان دارد
سلام. وقت بخیر. سوالی داشتم. می خواستم ببینم در خصوص ماده 164 قانون آیین دادرسی مدنی درختان و بنای احداثی در زمین مورد دعوای تصرف عدوانی در چه صورتی باقی می ماند؟
باسلام. اگر متصرف عدوانی در ملک مورد تصرف، غرس اشجار یا احداث بنا کرده باشد، پس از صدور حکم رفع تصرف عدوانی، اشجار مغروسه و بنای مستحدثه محکوم به قطع و قلع و قمع می باشد، مگر اینکه متصرف عدوانی مدعی مالکیت بشود که در این صورت باید ظرف یک ماه ازتاریخ اجرای حکم در خصوص مالکیت خود به دادگاه صلاحیت دار مراجعه و بر اثبات مالکیت خویش دلایلی اقامه کند. در این صورت اشجار مغروسه و بنای مستحدثه تا خاتمه رأی نهایی باقی می ماند.
سلام ماخواهربرادرهاباهم به طورتوافقی اموال روتقسیم کردیم اماالان برادرمون اموال ماروغصب کرده نمیده ماهم ازتقسیم اموال الان ناراضی هستیم چیکارمیتونیم بکنیم
اگر مال زمین بوده و اومدید تقسیم کردید و شما در سهم خودتون تصرف داشتید، میتونید رفع تصرف عدوانی حقوقی تقاضا کنید. اما اگر ملک هست و تصرف نداشتید یا میتونید دعوای رفع تصرف عدوانی کیفری و یا دعوای حقوقی تسلیط ید مطرح کنید. البته لازمه بگم اگر سند زمین ثبتی بوده و شما اومدید خودتون افراز کردید، با استفاده از اون سند بعیده بشه خلع ید رو مطرح کرد. چون افراز صورت گرفته و مالکیت شما از شراکت خارج شده. در این مورد بحث بسیاره. اگر مال چیزی غیر از زمینه میتونید دعوای الزام به رد مال منقول غصب شده رو تقاضا کنید.
باعرض سلام وخسته نباشید، بنده زمین قولنامه ای دارم،سال۹۳ خریداری نمودم،حدود ۲سال پیش درخواست اثبات مالکیت از دادگاه نمودم، دادگاه قرار عدم استماع دعوا صادر کرد،الان شهرداری زمین ما را تصرف نموده (آسفالت ریخته،پل انداخته) بنده دادخواست رفع تصرف عدوانی تقدیم کردم ودادگاه هم با جلب نظر کارشناس دادگستری در بازید از ملک تصرفات شهرداری را تایید نموده،وتصرفات شهرداری برای دادگاه محرز شده،ودادگاه رای به رفع تصرف عدوانی صادر کرده،وکیل شهرداری تجدید نظر خواهی نموده وبه (ماده۱۶۳قانون مدنی)استناد کرده،آیا تجدید نظر خواهی وکیل شهرداری صحیح است؟؟؟خیلی ممنون
سلام ماده 163 قانون مدنی درخصوص مال پیدا شده می باشد و ارتباطی به موضوع شما ندارد مگر اینکه به استناد ماده 163 قانون آئین دادرسی مدنی تجدیدنظرخواهی نموده باشند. جهت راهنمایی بهتر نیازمند مطالعه لایحه تجدیدنظر خواه و مدارک و مستندات شما می باشد.