استرداد ثمن معامله چه شرایطی دارد؟
اصولا همزمان با وقوع عقد بیع به نحو صحیح و قانونی، خریدار مالک مبیع میشود و فروشنده مالک ثمن. این انتقال مالکیت، نتیجه بیع معتبر است و چنانچه به هر دلیلی، بیع منحل شود هریک از مبیع و ثمن باید به مالک پیش از عقد بازگردانده شوند.درصورتی که فروشنده به وظیفه خود مبنی بر استرداد ثمن به خریدار عمل نکند، خریدار میتواند با تقدیم دادخواست استرداد ثمن معامله ، الزام او را از دادگاه بخواهد.
دعوای استرداد ثمن معامله
مطابق توضیح فوق، این دعوا از سوی خریدار بیع علیه فروشنده مطرح میشود، اگر معامله منعقده میان آنها به طریقی اعتبار خود را از دست داده باشد و فروشنده از استرداد ثمن امتناع نماید.
استرداد ثمن معامله
موارد انحلال بیع
بی‌اعتباری عقد بیع ممکن است معلول هریک از عوامل ذیل باشد:
-
فسخ و استرداد ثمن
فسخ عقد ممکن است به استناد هریک از خیارات قانونی(خیار غبن، تدلیس، تاخیر ثمن و … ) یا خیار تخلف از شروط ضمن عقد باشد. بعد از فسخ قرارداد، هریک از مبیع و ثمن باید به مالک قبلی آنها مسترد شود.
فسخ قرارداد نیازمند اثبات در دادگاه از طریق تقدیم دادخواست تنفیذ فسخ میباشد.
-
اقاله و استرداد ثمن
اقاله یا تفاسخ، تصمیم ارادی طرفین عقد مبنی بر انحلال آن است؛ یعنی همان دو اراده ای که عقد را به وجود آوردند، بی اعتباری آن را اعلام مینمایند. چنانچه اقاله به صورت صحیح و قانونی واقع شود، موجب خاتمه اثر قرارداد از زمان وقوع اقاله به بعد خواهد بود که در اثر آن، عوضین عقد باید به طرفین بازگردانده شود.
وقوع اقاله به وسیله طرح دادخواست با عنوان تنفیذ اقاله، قابل اثبات نزد مرجع قضایی میباشد.
-
بطلان و استرداد ثمن
بطلان، وضعیت عقدی است که از ابتدا فاقد یکی از شرایط اساسی برای اعتبار معاملات بوده است. برای مثال، اگر طرفین ملکی را به موجب عقد بیع مورد خرید و فروش قرار دهند، در حالیکه ملک مزبور در زمان وقوع عقد به علت وقوع سیل تلف شده است، چنین بیعی باطل است؛ حتی اگر طرفین نسبت به تلف ملک جاهل باشند. همچنین معامله صغیر غیرممیز، معامله مجنون و معامله صوری نیز از جمله عقود باطل هستند.
عقود باطل تاثیری در انتقال مالکیت ندارند، بنابراین اگر مبیع یا ثمن به تصرف دیگری داده شده باشد، باید مسترد شود.
-
تلف مال پیش از قبض و استرداد ثمن
در صورتی که بعد از انعقاد عقد بیع و پیش از تسلیم، مال بدون تقصیر فروشنده تلف شود، بیع منفسخ میشود. چنانچه تلف مال در نتیجه تقصیر فروشنده باشد، خریدار میتواند به ایشان رجوع کند. زیرا بعد از وقوع بیع، فروشنده دیگر حقی بر مبیع نداشته و اتلاف مبیع مصداق اتلاف مال غیر و موجب مسئولیت مدنی بایع خواهد بود.
طرفین دعوای استرداد ثمن معامله
خواهان دعوای استرداد ثمن همیشه خریدار است و فروشنده نیز خوانده این دعوا میباشد.
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای استرداد ثمن
دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده، دادگاه صالح به رسیدگی به این دعوا خواهد بود.
شرایط دعوای استرداد ثمن معامله
برای آنکه دعوای استرداد ثمن به نتیجه مطلوب برسد باید بی اعتباری بیع سابق برای دادگاه محرز باشد. اگر این امر محل شک باشد، خواهان باید پیش از تقدیم دادخواست استرداد ثمن، برای اعلام بی اعتباری قرارداد طرح دعوا نماید. دعوای مزبور حسب مورد ممکن است تایید بطلان، تایید انفساخ، تنفیذ فسخ یا تنفیذ اقاله باشد.
اقامه همزمان این دو دعوا به صورت توامان و ذیل یک دادخواست بلامانع است. در این صورت دادگاه ابتدا به بی‌اعتباری بیع رسیدگی کرده و پس از آن در صورت احراز بی‌اعتباری، حکم به استرداد ثمن خواهد داد.
(رای شماره ۷۸۶ مورخ ۱۲/۷/۹۱ شعبه ۷ دیوان عالی کشور)
همانطور که شعبه ۱۰ دادگاه تجدیدنظر استان در رای شماره ۷۲۹ خود مورخ ۱۴/۶/۹۱ اشعار میدارد، چنانچه دعوای استرداد ثمن پیش از اثبات فسخ قرارداد مطرح شود، قابلیت استماع ندارد.
رای شماره ۴۱۴ شعبه ۸۱ دادگاه عمومی حقوقی تهران به تاریخ ۲۴/۵/۹۱ نیز بر همین حکم دلالت دارد.
استرداد مبلغ ثمن از وکیل در فروش ملک
در صورتی که مالک، برای فروش ملک خود وکیل با اختیار قبض ثمن تعیین کرده باشد و وکیل مزبور ضمن فروش ملک، ثمن را دریافت کرده اما از تحویل آن به موکل امتناع نماید، موکل باید دادخواست مطالبه وجه علیه وکیل را تقدیم نماید و مورد از مصادیق دعوای استرداد ثمن نمیباشد.
استرداد مبلغ ثمن از فضول ( مستحق للغیر درآمدن مبیع)
اگر بعد از وقوع بیع، معلوم شود فروشنده بر خلاف واقع خود را مالک معرفی کرده و ملک دیگری را فروخته است، عقد غیر نافذ خواهد بود.
صحت یا بطلان چنین قراردادی منوط به اراده مالک میباشد؛ چنانچه اراده مالک بر رد معامله فضولی باشد، عقد باطل خواهد بود و اگر رضایت خود را اعلام نماید، عقد صحیح است.
فلذا در صورتی که مالک اصلی ملک، راضی به معامله مذکور نشود، گویی معامله از ابتدا منعقد نشده است. در چنین شرایطی اگر مبیع و یا ثمن تسلیم شده باشند باید مسترد شوند؛ زیرا موجب قانونی برای تصرف آنها از سوی طرفین وجود ندارد.
اگر مالک، معامله فضولی را رد کرده باشد، در باب رجوع خریدار به فروشنده فضولی دو فرض مطرح میشود. خریدار در هر صورت میتواند برای دریافت ثمن به فضول مراجعه نماید؛ اما فقط خریداری مستحق دریافت خسارات قراردادی و غرامات است که نسبت به مستحق للغیر بودن مبیع جاهل باشد.
در صورت امتناع فضول از پرداخت مبالغ مزبور، اصیل باید دادخواست مطالبه وجه علیه وی مطرح نماید و این دعوا مصداق دعوای استرداد ثمن نمیباشد.
استرداد ثمن عین معین
هرچند ثمن در اغلب اوقات به صورت وجه نقد معین میشود، اما از منظر قانونی در این مورد هیچ الزامی وجود ندارد و طرفین میتوانند یک عین معین، مثل یک ملک یا خودرو را به عنوان ثمن در عقد بیع منظور نمایند.
در صورتی که ثمن موضوع دعوا عین معین باشد و نه وجه نقد؛ در صورت انحلال بیع به یکی از اسباب فوق‌الذکر، خریدار میتواند همان عین معین را از فروشنده مطالبه نماید و فروشنده نیز موظف است عین را تسلیم کند. در صورتی که ثمن عین معین از بین رفته باشد یا نقص و عیبی در آن ایجاد شده باشد، فروشنده ضامن مثل یا بدل آن خواهد بود.
نحوه اجرای رای استرداد ثمن
اجرای این رای متوقف بر قطعیت حکم و تقاضای صدور اجرائیه از سوی محکوم‌له میباشد. در صورتی که محکوم علیه اقدام به اجرای مفاد حکم ننماید، میتوان از طریق توقیف اموال وی نسبت به اجرای رای اقدام کرد.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
54 نظر
من یک واحد از سه طبقه یه ساختمان که همکف هست رو خریدم که تو اون منطقه همه ی املاک قولنامه ای خریدو فروش میشود..بعد از خرید متوجه شدم که این ملک قبل ساخته شدن یعنی موقعی که زمین بوده برای دونفر بوده والان من برای فروش به مشکل خوردم چکار باید بکنم؟/ یعنی پول من رو بروز باید پرداخت کنه
سلام باید علیه فروشنده دعوای استرداد ثمن معامله به انضمام خسارت ناشی از کاهش ارزش پول حسب نظر کارشناس رسمی دادگستری مطرح کنید./ بله
سلام. سوالی از شما داشتم. ممنون میشم پاسخ دهید. می خواستم بدانم در صورتی که دادگاه در معامله ای حکم بر فسخ بیع صادر کند آیا رد ثمن و مبیع نیاز به دادن دادخواست دارد یا خیر؟
سلام. طبق نظریه مشورتی شماره ۱۷۴۱/۷ اداره کل حقوقی قوه قضائیه : “همانطور که طبق ماده ۳۶۲ قانون مدنی، به مجرد عقد بیع مشتری مالک مبیع و بایع مالک ثمن می شود و عقد بیع بایع را به تسلیم مبیع ملزم می نماید، با وقوع فسخ عقد، آثار حقوقی مذکور منتفی می شود و در نتیجه مبیع به مالکیت بایع برمی گردد؛ به عبارت دیگر، چون به صراحت ماده ۴۵۹ قانون مذکور، از حین فسخ، مبیع مال بایع می شود خریدار قانوناً ملزم است که آن را به مالک مسترد نماید؛ بنابراین، در فرض صدور حکم بر فسخ بیع و با لازم الاجرا شدن حکم دادگاه، اجرای مفاد آن مستلزم استرداد عوضین است و نیاز به تقدیم دادخواست دیگری از جانب طرفین نیست.”
سلام و وقت بخیر. بنده معامله ای در مورد زمینی با مساحت معین انجام دادم به شرط اینکه بعد از پیاده شدن نقشه خیابان تحویل شود و در این معامله قید شده که فروشنده کشف الفساد را به عهده می گیرد، متاسفانه قبل از تحویل زمین، وزارت مسکن و شهرسازی زمین را تصرف می کند، آیا بنده می توانم به عنوان فروشنده و به استناد قانون مدعی شوم که به علت عدم امکان تحویل مبیع، بیع باطل است؟خریدارمی گوید به استناد اینکه در معامله مان قید شده که فروشنده کشف الفساد را به عهده می گیرد پس باید به نرخ روز به من قیمت زمین را بدهی، آیا این تقاضای خریدار قابل پذیرش است؟ ممنون از پاسخگویی شما.
سلام. با توجه به اینکه زمین مورد معامله ملک فروشنده بوده و با مساحت معین و ثمن معین به فروش رسیده و زمان تنظیم مبایعه نامه، فروشنده قدرت بر تسلیم مبیع را داشته، عقد بیع به طور صحیح واقع و ایرادی بر آن وارد نیست؛ اکنون که قبل از تسلیم مبیع به موجب قانون اراضی شهری ملک به تملک زمین شهری درآمده، نمی توان این موضوع را کشف الفساد تلقی کرد فقط در اینجا خریدار محق دریافت ثمن پرداختی است.
باسلام ايا شهرداري ميتواند خيابان موجود در نقشه ثبتي را به دستگاه اجرايي بفروشد ؟ با توجه به اينكه در سندمالكيت ملكم از جنوب به خيابان ٢٠ متري محدود و اين خيابان تنها راه دسترسي وتردد به ملكم ميباشد از طرف دستگاه اجرايي بواسطه خريد خيابان از شهرداري مسدود شده است و عملا راه ديگري بعنوان راه معوض جهت دسترسي تامين نشده است وملكم در مجاور طرح مصوب دستگاه اجرايي مي باشد چه اقدامي لازم است باكمال تشكر
بله شهرداری طبق مصوبات قانونی این امکان را دارد لیکن مستندات شما باید بررسی شود
ايا حكم قطعي كيفري شامل شامل جزاي نقدي وقلع وقم در خصوص جرم تغيير كاربري اراضي زراعي (بدون مجوز) شامل مرورزمان ميشود وقابليت اجراء با گذشت بيش از ٥ سال از زمان قطعيت حكم از دست ميدهد؟ با تشكر
سلام بله مشمول مرور زمان میشود
باسلام از شخصي تعدادي ديفرانسيل ماشين سنگين خريدم و چندين فقره چك دادم وقرار شد اجناس را به محل كارم تعمييرگاه ارسال كند
لكن بعد از مدتي از اداره اگاهي تماس گرفتند و با مراجعه من مشخص شد اجناس خريداري شده قاچاق بوده و پرونده اي دراين خصوص در اداره تعزيرات حكومتي تشكيل و در نهايت بعلت معرفي يد ماقبل خود براي اينجانب قرار منع تعقيب و براي فروشنده بعلت عجز در معرفي يد ماقبل قرار مجرميت صادر و اجناس نيز به نفع دولت ضبط و فروخته شد و اكنون نيز قطعي شد. با توجه به نقد كردن ٣ فقره از ٧ فقره چك موضوع معامله و صدور گواهينامه عدم پرداخت براي ساير چكها و نيز امتناع فروشنده از عودت وجه و چكها چه اقدامي مي توانم انجام بدم با تشكر
دادخواست استرداد چک ها را مطرح کنید
سلام.. بنده یه خونه فروختم و روز دوم بعد از امضای مبایعه نامه متوجه شدم که حدود ۳۰۰ میلیون زیر قیمت فروختم و از طریق قانون درخواست فسخ دادم خاستم بدونم آیا معامله فسخ خواهد شد یانه؟ اگه فسخ بشه پول خریدار که پیش من هست آیا بهش سود تعلق میگیره یا فقط پول خودشو باید پس بدم؟
ممنونم میشم جواب بدین
سلام بستگی به شروط مندرج در مبایعه نامه دارد.
مصطفی آذری هستم از بجنورد سئوال بنده اینست که زمینی را در سال ۷۰به شخصی فروخته ام واز آن زمان تاکنون رها شده واداره راه و شهرسازی مدعی هستند و دادگاه ایشان را محکوم به استرداد ملک به اداره کل راه و شهرسازی شده حالا ایشان در دادگاه ازمن استرداد ثمن معامله و ابطال معامله کرده و تقاضای خسارت کرده وثمن را به نرخ روز مدعی هستند لطفا راهنمایی کنید با تشکر
سلام خیر شما مسولیتی ندارید
سلام
بنده حدود۱۲سال پیش چهاردانگ از چاه عمیق و زمین خودم رابنام دو برادرم در دفتر خانه سند زدم و هیچ مبایعه نامه ای بین ما نوشته نشده و هیچ پولی بهم ندادن و بعد از چند سال گفتن بیایید بفروشیم بعدا میدیم و فروختیم شش دانگ انرا و هرکس بنام خودش چک رمزدار گرفت اما باز ندادن و تا الان هم ندادن و نمیدن من حدود پنج سال بعد فروش فهمیدم که بیماری شیزوفرنی دارم و در بیمارستان روانپزشکی هم چند بار بستری شدم ایا اکنون می توانم بابت ثمن معامله شکایت کنم و به قیمت روز بگیرم؟؟
سلام ابتدا باید درخواست حجر بدهید و بعد قیم بتواند چنین دعوایی مطرح کند.
سلام من در دیوار به صورت تلفنی قرار خرید یک دستگاه تراش را با فردی گذاشتم و حدود ۹۰ درصد پول آنرا بحساب ایشان واریز کردم.ولی قبل از تحویل گرفتن دستگاه، بدلیل بیماری به ایشان گفتم که دیگر دستگاه را نمیخاهم و پول من را برگرداند.اونموقع دستگاه نسبت به زمانی که باهم صحبت کرده بودیم گرانتر شده بود و ایشان هم قبول کرد.اما بخشی از پول مرا طی سه فقره در مدت سه سال پرداخت کرد و اکنون نیز ۴۰ درصد پول را هنوز نداده و میگه که ندارم. و از بابت ارزش پول و غیره ضرر کردم چه کنم.
سلام دادخواست مطالبه الباقی وجه با خسارت تاخیر از زمان دادخواست باید بدهید
سلام بنده زمینی را در سال ۹۱ بصورت وکالت رسمی و مبایعه نامه خریدم بعد از چند سال متوجه شدم زمین ۴ سال قبل از خرید من قطعی فروخته شد بوده از طرف صاحب سند شکایت فروش مال غیر کردم ولی آدرسی از فروشنده نداشتم پرونده مختومه شد الان فروشندرو پیدا کردم درخواست رسیدگی مجدد دادم دادستان رد کرد رفتم پیش دادستان گفتن از اصیل و وکیل شکایت کنم ولی یکی گفت درخواست ابطال معامله بدم الان نمیدونم چیکار کنم که با توجه به اینکه زمانی زیادی گذشته و پول من بی ارزش شده من میتونم به نرخ روز پول بگیرم ممنون میشم راهنمای کنید
سلام بله میتوانید دعوای مطالبه خسارت تحت عنوان غرامات ثمن حسب نظر کارشناس رسمی ادعا نمایید.