104

استرداد ثمن معامله چه شرایطی دارد؟

اصولا همزمان با وقوع عقد بیع به نحو صحیح و قانونی، خریدار مالک مبیع میشود و فروشنده مالک ثمن. این انتقال مالکیت، نتیجه بیع معتبر است و چنانچه به هر دلیلی، بیع منحل شود هریک از مبیع و ثمن باید به مالک پیش از عقد بازگردانده شوند.درصورتی که فروشنده به وظیفه خود مبنی بر استرداد ثمن به خریدار عمل نکند، خریدار میتواند با تقدیم دادخواست استرداد ثمن معامله ، الزام او را از دادگاه بخواهد.

دعوای استرداد ثمن معامله

مطابق توضیح فوق، این دعوا از سوی خریدار بیع علیه فروشنده مطرح میشود، اگر معامله منعقده میان آنها به طریقی اعتبار خود را از دست داده باشد و فروشنده از استرداد ثمن امتناع نماید.

استرداد ثمن معامله

استرداد ثمن معامله

موارد انحلال بیع

بی‌اعتباری عقد بیع ممکن است معلول هریک از عوامل ذیل باشد:

  • فسخ و استرداد ثمن

فسخ عقد ممکن است به استناد هریک از خیارات قانونی(خیار غبن، تدلیس، تاخیر ثمن و … ) یا خیار تخلف از شروط ضمن عقد باشد. بعد از فسخ قرارداد، هریک از مبیع و ثمن باید به مالک قبلی آنها مسترد شود.

فسخ قرارداد نیازمند اثبات در دادگاه از طریق تقدیم دادخواست تنفیذ فسخ میباشد.

  • اقاله و استرداد ثمن

اقاله یا تفاسخ، تصمیم ارادی طرفین عقد مبنی بر انحلال آن است؛ یعنی همان دو اراده ای که عقد را به وجود آوردند، بی اعتباری آن را اعلام مینمایند. چنانچه اقاله به صورت صحیح و قانونی واقع شود، موجب خاتمه اثر قرارداد از زمان وقوع اقاله به بعد خواهد بود که در اثر آن، عوضین عقد باید به طرفین بازگردانده شود.

وقوع اقاله به وسیله طرح دادخواست با عنوان تنفیذ اقاله، قابل اثبات نزد مرجع قضایی میباشد.

  • بطلان و استرداد ثمن

بطلان، وضعیت عقدی است که از ابتدا فاقد یکی از شرایط اساسی برای اعتبار معاملات بوده است. برای مثال، اگر طرفین ملکی را به موجب عقد بیع مورد خرید و فروش قرار دهند، در حالیکه ملک مزبور در زمان وقوع عقد به علت وقوع سیل تلف شده است، چنین بیعی باطل است؛ حتی اگر طرفین نسبت به تلف ملک جاهل باشند. همچنین معامله صغیر غیرممیز، معامله مجنون و معامله صوری نیز از جمله عقود باطل هستند.

عقود باطل تاثیری در انتقال مالکیت ندارند، بنابراین اگر مبیع یا ثمن به تصرف دیگری داده شده باشد، باید مسترد شود.

  • تلف مال پیش از قبض و استرداد ثمن

در صورتی که بعد از انعقاد عقد بیع و پیش از تسلیم، مال بدون تقصیر فروشنده تلف شود، بیع منفسخ میشود. چنانچه تلف مال در نتیجه تقصیر فروشنده باشد، خریدار میتواند به ایشان رجوع کند. زیرا بعد از وقوع بیع، فروشنده دیگر حقی بر مبیع نداشته و اتلاف مبیع مصداق اتلاف مال غیر و موجب مسئولیت مدنی بایع خواهد بود.

طرفین دعوای استرداد ثمن معامله

خواهان دعوای استرداد ثمن همیشه خریدار است و فروشنده نیز خوانده این دعوا میباشد.

مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای استرداد ثمن

دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده، دادگاه صالح به رسیدگی به این دعوا خواهد بود.

شرایط دعوای استرداد ثمن معامله

برای آنکه دعوای استرداد ثمن به نتیجه مطلوب برسد باید بی اعتباری بیع سابق برای دادگاه محرز باشد. اگر این امر محل شک باشد، خواهان باید پیش از تقدیم دادخواست استرداد ثمن، برای اعلام بی اعتباری قرارداد طرح دعوا نماید. دعوای مزبور حسب مورد ممکن است تایید بطلان، تایید انفساخ، تنفیذ فسخ یا تنفیذ اقاله باشد.

اقامه همزمان این دو دعوا به صورت توامان و ذیل یک دادخواست بلامانع است. در این صورت دادگاه ابتدا به بی‌اعتباری بیع رسیدگی کرده و پس از آن در صورت احراز بی‌اعتباری، حکم به استرداد ثمن خواهد داد.

(رای شماره ۷۸۶ مورخ ۱۲/۷/۹۱ شعبه ۷ دیوان عالی کشور)

همانطور که شعبه ۱۰ دادگاه تجدیدنظر استان در رای شماره ۷۲۹ خود مورخ ۱۴/۶/۹۱ اشعار میدارد، چنانچه دعوای استرداد ثمن پیش از اثبات فسخ قرارداد مطرح شود، قابلیت استماع ندارد.

رای شماره ۴۱۴ شعبه ۸۱ دادگاه عمومی حقوقی تهران به تاریخ ۲۴/۵/۹۱ نیز بر همین حکم دلالت دارد.

استرداد مبلغ ثمن از وکیل در فروش ملک

در صورتی که مالک، برای فروش ملک خود وکیل با اختیار قبض ثمن تعیین کرده باشد و وکیل مزبور ضمن فروش ملک، ثمن را دریافت کرده اما از تحویل آن به موکل امتناع نماید، موکل باید دادخواست مطالبه وجه علیه وکیل را تقدیم نماید و مورد از مصادیق دعوای استرداد ثمن نمیباشد.

استرداد مبلغ ثمن از فضول ( مستحق للغیر درآمدن مبیع)

اگر بعد از وقوع بیع، معلوم شود فروشنده بر خلاف واقع خود را مالک معرفی کرده و ملک دیگری را فروخته است، عقد غیر نافذ خواهد بود.

صحت یا بطلان چنین قراردادی منوط به اراده مالک میباشد؛ چنانچه اراده مالک بر رد معامله فضولی باشد، عقد باطل خواهد بود و اگر رضایت خود را اعلام نماید، عقد صحیح است.

فلذا در صورتی که مالک اصلی ملک، راضی به معامله مذکور نشود، گویی معامله از ابتدا منعقد نشده است. در چنین شرایطی اگر مبیع و یا ثمن تسلیم شده باشند باید مسترد شوند؛ زیرا موجب قانونی برای تصرف آنها از سوی طرفین وجود ندارد.

اگر مالک، معامله فضولی را رد کرده باشد، در باب رجوع خریدار به فروشنده فضولی دو فرض مطرح میشود. خریدار در هر صورت میتواند برای دریافت ثمن به فضول مراجعه نماید؛ اما فقط خریداری مستحق دریافت خسارات قراردادی و غرامات است که نسبت به مستحق للغیر بودن مبیع جاهل باشد.

در صورت امتناع فضول از پرداخت مبالغ مزبور، اصیل باید دادخواست مطالبه وجه علیه وی مطرح نماید و این دعوا مصداق دعوای استرداد ثمن نمیباشد.

استرداد ثمن عین معین

هرچند ثمن در اغلب اوقات به صورت وجه نقد معین میشود، اما از منظر قانونی در این مورد هیچ الزامی وجود ندارد و طرفین میتوانند یک عین معین، مثل یک ملک یا خودرو را به عنوان ثمن در عقد بیع منظور نمایند.

در صورتی که ثمن موضوع دعوا عین معین باشد و نه وجه نقد؛ در صورت انحلال بیع به یکی از اسباب فوق‌الذکر، خریدار میتواند همان عین معین را از فروشنده مطالبه نماید و فروشنده نیز موظف است عین را تسلیم کند. در صورتی که ثمن عین معین از بین رفته باشد یا نقص و عیبی در آن ایجاد شده باشد، فروشنده ضامن مثل یا بدل آن خواهد بود.

نحوه اجرای رای استرداد ثمن

اجرای این رای متوقف بر قطعیت حکم و تقاضای صدور اجرائیه از سوی محکوم‌له میباشد. در صورتی که محکوم علیه اقدام به اجرای مفاد حکم ننماید، میتوان از طریق توقیف اموال وی نسبت به اجرای رای اقدام کرد.

آیا این نوشته برایتان مفید بود؟

‫54 نظر

  • وحید

    سلام و وقت بخیر
    اگر پس از فسخ بیع، مبیع همچنان در ید خریدار باشد ، برای مثال خریدار مبیع را به شخص ثالث (قبل از اعلان انفساخ فروشنده) رهن داده باشد . می تواند طرح دعوای استرداد ثمن کند ؟ و آیا فروشنده می تواند استرداد ثمن را منوط به تحویل مبیع نماید؟ و در فرض اینکه فروشنده محکوم به استرداد ثمن شود آیا اخذ خسارت تاخیر تادیه از زمان طرح دعوای استرداد ثمن برای خریدار وجه قانونی دارد؟

    تیر ۱۳, ۱۴۰۲ در ۱۸:۲۳
    • دادپویان حامی

      سلام چنانچه معامله فسخ گردد می بایست ثمن به خریدار و مبیع به فروشنده مسترد گردد و خریدار نمی تواند پیش از تحویل مبیع ، مطالبه ثمن را نماید اما چنانچه مبیع تحویل فروشنده شود و ایشان ثمن را به خریدار مسترد ننماید از تاریخ مطالبه ، خریدار می تواند خسارت تأخیر در تأدیه را نیز مطالبه نماید.

      تیر ۳۱, ۱۴۰۲ در ۱۷:۲۹
  • قاسمی

    من یه دستگاه عابر بانک میخواستم بخرم داخل روبیکا و اینستا جستجو کردم شماره یه بنده خدای رو پیدا کردم مدارکمو براش ارسال کردم ۲۰ میلیون پول بهشون دادم مابقیشو قرار شد دستگاه رو ک وصل کردن بدم یه فاکتور بهم داد که یه هفته ای دستگاه تحویل داده میشه یک ماه گزشته و الانم میگه دستگاه رو نمایندگی نمیده اون ۲۰ میلیون رو هم امروز فردا میکنه من طرفو اصلا ندیدم فقط از کارت ملیش و حساب بانکیش و فاکتور عکس دارم و استعلام هم گرفتم همش تائید شده هس من اگه شکایت کنم میتونم پولمو ازش بگیرم ؟؟؟ هزینه دادگاه و دادگستری و وقتی ک برا این کارا گزشتم رو میتونم بگیرم ؟

    خرداد ۳۱, ۱۴۰۲ در ۱۳:۳۳
    • دادپویان حامی

      بله ابتدا در اظهار نامه مسترد وجه به علت عدم اجرای تعهد برای وی ارسال که جنبه اماره ای قضایی پیدا کنه و بعد از ۷۲ ساعت طرح دعوی به پیوست مدارک علیه وی به اضافه دریافت هزینه تاخیر و تادیه و وکالت و هزینه دادرسی نمایید.

      خرداد ۳۱, ۱۴۰۲ در ۱۵:۵۹

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    یک × چهار =