مطالبه مهریه بسته به اینکه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد متفاوت است. در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، زن هر زمان که بخواهد می‌تواند برای مطالبه اقدام نماید در حالیکه اگر مهریه عندالاستطاعه باشد توانایی مرد در پرداخت مهریه ملاک قرار می گیرد. برای مطالبه مهریه مطابق قانون جدید در حال حاضر متقاضی مطالبه مهریه ابتدائا باید به اداره اجرای ثبت برای اجرای مهریه مراجعه نماید.

مطالبه مهریه پس از فوت زوجین

• مطالبه مهریه با فوت مرد

1. با فوت مرد بعد از نزدیکی، زن می تواند تمام مهر را از اموال مرد (ترکه) با طرفیت قرار دادن وراث او مطالبه نماید. البته وراث بیش از کل ماترک متوفی مسئولیتی نداشته و برای پرداخت مابقی مهریه زن بعد از فوت شوهر مسئول نیستند.
2. با فوت مرد قبل از نزدیکی، زن مستحق تمام مهر می شود البته مشروط بر اینکه مهر تعیین شده باشد. اگر مهریه زن وجه نقد باشد تا زمان فوت مرد به نرخ روز محاسبه می شود.

• مطالبه مهریه با فوت زن

1. با فوت زن بعد از نزدیکی، حق به ورثه منتقل می شود و ورثه می توانند مهر مورث خود را از مرد مطالبه نمایند ( وراث می توانند به نسبت سهم الارث خود مطالبه مهریه نمایند ).
2. با فوت زن قبل از نزدیکی، وراث او می توانند تمام مهر را مشروط بر اینکه تعیین شده باشد مطالبه نمایند. در شرایط مساوی، مهریه متوفی یک دین ممتاز محسوب می شود و نسبت به سایر طلبکاران، حق زن در اولویت است.

وضعیت مهریه در صورت طلاق

با انعقاد عقد نکاح مهر به ملکیت زن در آمده و وقوع یا عدم وقوع طلاق هیچ تأثیری بر مطالبه مهریه از جانب زن نمی گذارد.

• با وقوع طلاق پس از نزدیکی تمام مهر متعلق به زن می شود.
• با وقوع طلاق قبل از نزدیکی مالکیت نصف مهر به شوهر بر می گردد در نتیجه

1. اگر زن عین مهر (سکه، طلا و..) را به شخص دیگری منتقل کرده باشد، پس از طلاق باید نصف مثل یا قیمت آن را به مرد باز گرداند حتی اگر پس از انتقال به دیگری، مجددا عین ( سکه یا طلاو..) به خود زن برگردد باز باید نصف را به مرد برگرداند.
2. اگر عین مهر دارای منافع باشد، چنانچه منافع متصل باشد، مرد در اثر طلاق مالک نصف منافع متصل است اما اگر نماآت منفصل باشد شوهر حقی نسبت به منافع منفصل ندارد.
3. اگر به مهر چیزی اضافه شده باشد مرد مستحق نصفی از آن بخش که اضافه شده نیست و چنانچه در مدت زمان تصرف زن در آن مال درخت یا بنایی احداث کرده باشد، مرد صرفا مالک نصف مهر است نه مالک آن چیزی که به وسیله زن به مهر اضافه شده است.
4. اگر مهر معیوب شود در این صورت فقط نصف عین به همراه نصف ارش (مابه التفاوت قیمت سالم و معیوب) به مرد تعلق می گیرد و اگر مهر از زن غصب شده باشد و معیوب شده باشد زن می بایست به مرد ارش دهد و غاصب در برابر زن مسئول است در نتیجه مسئولیت تضامنی زن و غاصب در برابر زوج وجود ندارد.
5. اگر مهریه یک مال مثلی باشد ( مانند چند شاخه گل ) نصف مال و چنانچه قیمی باشد نصف قیمت مال متعلق به مرد است و باید به شوهر برگردانده شود.
6. اگر زن مهریه اش را که عین معین است( مانند یک واحد آپارتمان با مساحت مشخص در موقعیت مکانی مشخص) به مرد هبه و یا صلح بلاعوض نماید با وقوع طلاق قبل از نزدیکی مرد حق رجوع به نصف را ندارد.
7. اگر مهر عین معین باشد و پس از عقد مرد با موافقت خود زن مال دیگری به جای آن داده باشد با وقوع طلاق قبل از نزدیکی باید مثل یا قیمت نصف مهر تعیین شده به مرد داده شود نه نصف عوضی که زن دریافت کرده است.
8. اگر مهر کلی(مانند یک واحد آپارتمان) باشد و زن، مرد را از دادن مهر ابراء نموده باشد با وقوع طلاق قبل ازنزدیکی، مرد حق رجوع به نصف را دارد.(چونکه ابراء در حکم پرداخت است)
9. اگر مهر متعلق حق غیر واقع شود (یعنی زن آن را اجاره یا رهن گذاشته باشد) با وقوع طلاق قبل از نزدیکی مرد می تواند نصف عین و ارش آن را مطالبه نماید چرا که این اقدام زن در حکم معیوب شدن مهر می باشد.
10. اگر مهر را شخص ثالث داده باشد با وقوع طلاق قبل از نزدیکی باید نصف مهر به مرد برگردانده شود.

وضعیت مهریه در صورت فسخ نکاح

در شرایطی که نکاح به موجب مقررات قانونی فسخ شود چند حالت برای مهریه زن قابل تصور است:

1. مهریه ضمن عقد نکاح تعیین شده و نزدیکی نشده باشد. در این صورت زن مستحق هیچگونه مهری نیست.
2. در عقد مهریه تعیین نشده و نزدیکی نشده باشد. در این حالت زن مستحق هیچگونه مهری نیست.
3. در عقد مهریه تعیین نشده و نزدیکی صورت گرفته است. در این صورت زن مستحق مهرالمثل است.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

اگر سند ازدواج رسمی نباشد، زن برای مطالبه مهریه خود باید از روش تسلیم دادخواست به دادگاه اقدام نماید. اما در خصوص سند ازدواجی که رسما ثبت شده است برای وصول مهریه، زن می تواند از طریق اجرای ثبت، نیز مطالبه نماید. بدین صورت که زن می تواند به دفترخانه ای که ازدواج را ثبت کرده رجوع نماید و درخواست اجرای سند لازم الاجرای ازدواج را مطرح نماید که به تبع آن دفترخانه مراتب را به مرد ابلاغ می نماید.

با تقاضای صدور اجراییه از اداره اجرای ثبت، و به تبع آن صدور اجراییه، اجراییه به مرد ابلاغ می شود و به او ۱۰ روز مهلت داده خواهد شد تا طلب همسرش را پرداخت نماید در این مرحله با استنکاف مرد از پرداخت مهریه، زن می تواند از اجرای ثبت درخواست نماید تا اموال مرد را به میزان سهم خود توقیف نماید در این صورت مشارالیه باید مالی از اموال و دارایی مرد برای توقیف معرفی نماید اگر مرد هیچ گونه مالی نداشته باشد اما دارای فیش حقوقی باشد می تواند درخواست نماید که تا میزان یک چهارم حقوق (برای مرد زن یا بچه داشته باشد) و نیز یک سوم آن را (در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر جدا شده اند و تا زمانی که شوهر زن دیگری اختیار نکرده) به نفع خود توقیف بنماید. همچنین زن می تواند مطالباتی که مرد از اشخاص دیگر دارد و سپرده ای که در بانک داشته را هم توقیف نماید.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه

در حال حاضر مطابق بخشنامه صادره از سوی معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه مورخ آبان ماه سال ۱۳۹۹متقاضی مطالبه مهریه مستقیما نمی تواند به دادگاه مراجعه نماید بلکه ابتدائا برای شناسایی و توقیف اموال مرد در عقدنامه به عنوان یک سند لازم‌الاجرا در مواردی که زوجه دادخواست مطالبه مهریه ارائه می‌دهد، ابتدا لازم است به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه نماید تا با توقیف دارایی زوج بتواند حقوق شرعی و قانونی خود را به عنوان مهریه دریافت نماید.

ثبت اسناد و املاک در صورت عدم حصول نتیجه در شناسایی و توقیف اموال مدیون پس از گذشت ۶ ماه از زمان درخواست اجراییه، گواهی برای محاکم قضائی صادر می‌نماید. با عنایت به وضعیت مالی مدیون (مرد) موضوع خواسته زوجه بررسی و حکم مناسب صادر می‌شود. پس از آن در صورتی که امکان اخذ اموال اثبات شده مرد وجود نداشت، محاکم حکم زندانی شدن محکوم مهریه را صادر می نمایند .

بنابراین برای وصول مهریه از طریق دادگاه، زن می تواند به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و با ثبت دادخواست به انضمام مدارک لازمه (مدارک هویتی و سند ازدواج و در صورت موجود نبودن سند ازدواج رونوشت آن را از دفترخانه محل وقوع عقد می توان اخذ نمود) از دادگاه خانواده رسیدگی به موضوع را درخواست نماید، چون مطالبه مهریه دعوی مالی است، باید با توجه به میزان ارزش مالی مهریه، هزینه دادرسی پرداخت شود. البته خواهان دعوی در صورت ناتوانی در پرداخت می تواند همزمان با تقدیم دادخواست، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز داشته باشد.

با توجه به قانون جدید شورای حل اختلاف و قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۲، اگر میزان مهریه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف به دعوا رسیدگی می نماید و در صورتی که بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد خود دادگاه خانواده به موضوع مطروحه رسیدگی می نماید. پس از ثبت دادخواست، پرونده به مرجع رسیدگی ارجاع گردیده تا وقت رسیدگی تعیین و سپس به طرفین ابلاغ می گردد. پس از تشکیل جلسه رسیدگی و صدور رای به نفع زن و قطعیت رای، زن می تواند اجرای حکم محکومیت همسرش به پرداخت مهریه را از واحد اجرای احکام مدنی بخواهد.

مرد نیز می تواند در مقابل دادخواست مطالبه مهریه زن طی دادخواست متقابل ادعای اعسار نماید و یا این که پس از صدور حکم به پرداخت مهریه دادخواست اعسار به طرفیت زن در دادگاه مطرح نماید.

مدعی اعسار پس از صدور حکم می تواند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و برای دادن دادخواست اعسار با ارائه مدارکی منجمله، مدارک شناسایی و عقد نامه، استشهادیه محلی، استعلام حساب بانکی برای اثبات عدم ملائت مرد، دادنامه محکومیت مهریه، فهرست کلیه نقل و انتقالات اموال طی یک سال اخیر اقدام نماید.

امروزه شناخت راه های قانونی جهت مطالبه مهریه که یکی از امور مهم در دعاوی خوانواده بخصوص دعوای طلاق به شمار می آیند حائز اهمیت است. بنابراین جهت احقاق حقوق خواهان، دعوای مذکور می بایست به درستی و با اطلاع از قوانین و مقررات به روز کشور مطرح و اثبات گردد. وکلای دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ده سال سابقه فعالیت در این راستا حاضر به ارائه مشاوره حقوقی و ارائه راهکارهای قانونی موجود و پذیرش هر نوع دعاویی در این زمینه می باشند. در صورت نیاز به دریافت هرگونه مشاوره و یا پیگیری دعاوی خود می توانید با موسسه تماس حاصل فرمایید.