حقوق و مزایای کارگران در قانون کار با عنوان حق السعی کارگران عنوان شده است و طبق ماده ۳۴ قانون کار شامل مزد یا حقوق، کمک عائله مندی، هزینه های مسکن، خوار و بار، ایاب و ذهاب و … میشود. مطابق قانون کار، قانونگذار حقوق و مزایا زیادی برای کارگر پیش بینی نموده است ولیکن متاسفانه عدم اطلاع کارگر از مزایای قانون کار باعث تضییع حقوق این قشر زحمت کش می شود. خوشبختانه قانون کار در جهت دفاع از حقوق کارگر به تصویب رسیده و مراجع حل اختلاف نیز در تفسیر قانون سعی در تفسیر به نفع کارگر دارند تا جایی که آرا دیوان عدالت اداری در اکثر قریب به اتفاق موارد به نفع کارگران صادر می شود. در مقاله حاضر با بیان و تشریح این حقوق و مزایا سعی در آشنا نمودن شما با حق و حقوق کارگر خواهیم داشت. همچنین لازم به ذکر است در مقالات مختلف نحوه مطالبه هر کدام از این مزایای قانونی را به تفصیل توضیح داده شده اند.

حق السعی چه مزایایی را شامل میشود؟

اصل براین است که هرفردی که اقدام به انجام عملی مینماید، قصد مطالبه اجرت داشته است. فلذا کارگرانی هم که اقدام به انجام کاری می‌نمایند، درحقیقت جهت دریافت حقوق و مزایای کارگری به این امر مبادرت می ورزند.البته قانونگذار حقوق و مزد را زیر مجموعه ای از دریافتی های کارگر بیان کرده است .البته به جز این مورد، دریافتی های دیگری را نیز برای کارگر در نظر گرفته است

قانون گذار، عبات حق السعی را برای دریافتی های کارگر به کار برده است قانون گذار در ماده ۳۴ قانون کار چنین بیان نموده است:
” کلیه دریافت های قانونی که کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق ، کمک عائله مندی ، هزینه های مسکن، خوار و بار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آن ها دریافت می نماید را حق السعی می نامند”

عبارت کلیه دریافتی های قانونی در ماده، شامل موارد احصا شده ای است که درقانون به عنوان حق وحقوق برای کارگران لحاظ شده است. جمع این موارد را حق السعی می‌نامند که به ازای زحمتی است که کارگر برای کارمورد نظر انجام داده است.

کارگری مستحق، حقوق و مزایاست که قرارداد کاری با او منعقد شده باشد.گاهی ممکن است کارگری با میل خویش و بدون اطلاع کارفرما به امری مبادرت نماید. چنانچه انجام آن امر از وی خواسته نشده باشد، چنین کارگری نمی تواند مطالبه حقوق و مزایا نماید. درواقع کارگری مجاز به درخواست مزد است که  دارای قرارداد کار بوده وبرطبق آن برای وی حقوق درنظرگرفته شده باشد. حقوق  مشخص شده طبق قرارداد کارمی تواند بسته به مورد قرارداد، ماهانه، روزانه و… پرداخت شود.

مزد (حقوق پایه)

مهم ترین بخش حق السعی کارگر، مزد اوست که عبارت است از وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل کار به کارگر پرداخته می شود. مطابق قانون کار، کارگری که به اندازه مقرر در قانون (۴۴ ساعت) در کارگاه مشغول به کار است مستحق دریافت حداقل حقوقی است که اصطلاحا به آن حقوق وزارت کار می گویند. به عبارت روشن تر قانونگذار هر ساله با حضور نماینده وزارت کار و نمایندگان کارگران و کارفرمایان با تعیین حداقل مبلغی، کارفرماها را مکلف به پرداخت حقوق براساس آن می نمایند. همانطورکه مشخص است کارفرما حتی با موافقت خود کارگر نیز نمی تواند حقوقی کمتر از حداقل مقرر در حقوق کار به کارگر پرداخت نماید.

کمک عائله مندی کارگر

کمک عائله مندی از مزایایی است که قانون کار جز حقوق و مزایای کارگر لحاظ کرده است.کمک عائله مندی مبلغی است که ازسوی کارفرما، درهنگام پرداخت مزد یا حقوق به کارگر، مازاد بر مزد او پرداخت می شود. هدف از کمک عائله مندی، مساعدت به خانواده کارگر است که متناسب با تعداد فرزندان و سن آن ها لحاظ می گردد.

کمک عائله مندی کارگر

عائله مند به چه کسی گفته میشود؟

عائله مند به کارگری گفته میشود که دارای فرزند باشد. حق عائله مندی کارگر هم مبلغی است که ازسوی کارفرما جدای ازحقوق ومزد جهت مساعدت ،به خانواده کارگر به آنها داده میشود.

حق عائله مندی تا چند فرزند را شامل میشود؟

مبلغ مزبور با توجه به تعداد و سن فرزندان قابل پرداخت میباشد. ماده ۸۶ و ۸۷ قانون تامین اجتماعی به بحث حقوق عائله مندی کارگر پرداخته است. ماده مزبور عنوان کرده است که کمک عائله مندی منحصرا تا دو فرزند فرد بیمه شده به او پرداخت میشود. البته با تصویب ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب ۲۰ خرداد ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، محدودیت تعداد فرزندان برای اخذ حق عائله برداشته شد .فلذا در حال حاضر حق عائله مندی به همه فرزندان تعلق میگیرد.

حق عائله مندی

بیمه شده جهت اعطا حق عائله مندی کارگرچه شرایطی را باید دارا باشد؟

لازم است که بیمه شده واجد شرایطی باشد که درصورت عدم احراز این شرایط از چنین حقی محروم میگردد.

1. کارگر بیمه شده ،باید سابقه پرداخت حق بیمه هفتصد و بیست روز کاری را داشته باشد.
2. سن فرزندان کارگر باید زیر ۱۸ سال تمام باشد و به فرزندان بالای ۱۸ سال تنها در دو صورت حق عائله مندی تعلق میگیرد.

• چنانچه فرزندان درحین تحصیل باشند.
• در صورتی که بر اثر بیماری یا نقض عضو طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی توانایی کارکردن نداشته باشد.

بدیهی است حق عائله مندی زمانی به کارگر تعلق می گیرد که شرایط فوق را داشته باشد .در حقیقت صرف مزدوج شدن دلیل بر استفاده از حق عائله مندی نیست. البته خود ازدواج هم شامل کمک هزینه های ازدواج می باشد، اما تا زمانی که فرزندی متولد نشود حق عائله مندی به کارگر تعلق نمیگیرد.

نکته جالبی که بسیاری از افراد نمی دانند بسیاری ازافراد تصور می کنند که حق اولاد و حق عائله مندی یکی است، درحالی که چنین نیست. جهت روشن شدن این موضوع لازم به ذکر است که حق اولاد و حق عائله مندی، درشرکتهای خصوصی ‌یکی میباشد. اما درشرکتها و سازمان های دولتی به دلیل هماهنگی که در نظام  پرداخت آنها وجود دارد حق عائله مندی ازحق اولاد جداست.

حق عائله مندی به چه صورت محاسبه میگردد؟

جهت محاسبه حق عائله مندی یک فرمول ساده وجود دارد و هر فردی می تواند آنرا محاسبه نماید بدین صورت که اگر کارگر بیمه شده، دارای یک فرزند باشد عدد۱ضرب درحداقل دستمزد روزانه کارگر و ضرب درعدد ۳ می شود. اگر کارگر بیمه شده دارای ۲ فرزند باشد عدد ۲ ضرب در حداقل حقوق روزانه کارگر ضرب در عدد ۳ محاسبه میگردد و به همین صورت برای سایر فرزندان محاسبه میگردد.

چنانچه، زن و شوهری هردو شرایط استفاده از حق عائله مندی راداشته باشند حق مزبور به هر دوی آنها تعلق میگیرد و هر دو میتوانند حق عائله مندی خود را دریافت نمایند.

حل اختلاف بین کارگر و کارفرما در حق عائله مندی

حق عائله مندی، مبلغی است که برعهده کارفرما است. چنانچه کارگر واجد شرایط باشد کارفرما موظف به پرداخت این مبلغ در کنار حقوق پایه وی میباشد. حال ممکن است کارفرما از پرداخت امتناع نماید و یا اینکه ادعا کند که کارگر واجد شرایط نیست. در این صورت کارگر میتواند پیرو ادعای خویش شکایت مطرح نماید. به اختلاف بین کارگر وکارفرما در مورد حق عائله مندی، در مراجع حل اختلاف اداره کار رسیدگی میشود.

حق مسکن

از دیگر دریافتی های کارگران هزینه های مسکن است .این مورد برای کلیه کارگران مشمول قانون کار ،دارای هیچ استثنایی نیست و حتی به دارا بودن یا نبودن مسکن ازسوی آنها، ارتباط پیدا نمی کند. این مورد برای همه کارگران به نحو یکسان اعمال می شود. بنابراین با توجه به کلیت مصوبه هیات وزیران راجع به برقراری کمک هزینه مسکن، برخورداری از خانه سازمانی مجوزی برای عدم پرداخت کمک هزینه مسکن به کارگران نخواهد بود، اعم از این که از کارگر  برای استفاده از خانه سازمانی شرکت مال الاجاره دریافت شود یا نشود.

حق خوار و بار کارگر

حق خواروبار ،توزیع بسته های حمایتی غذایی به کارگران به جهت جلوگیری از فشارهای روزمره زندگی است .این مورد میتواند گزینه مناسبی برای کمک به معیشت خانواده ها باشد. البته در حال حاضر این حق به صورت مبلغی است که به حقوق کاگران افزوده میگردد و هر سال مبلغی به آن افزوده میشود.

ایاب و ذهاب کارگر

قانون گذاردر ماده ۱۵۲ قانون کار در باب ایاب و ذهاب کارگران چنین بیان نموده است:

“در صورت دوری کارگاه و کافی نبودن وسیله نقلیه عمومی ، صاحب کار باید برای رفت و برگشت کارکنان خود وسیله ی نقلیه مناسب در اختیار آنان قرار دهد.”

ماده مزبور،در اختیار قراردادن وسیله مناسب را وظیفه کارفرما دانسته است فلذا کارفرما بایستی آن را رعایت نماید.از این رو،امکان پرداخت وجه نقد به کارگر با وجود این ماده وجود ندارد .اما به طور معمول و در مواردی کارگاه فاقد وسیله ایاب و ذهاب اختصاصی برای کارگران است، پرداخت کمک هزینه ایاب و ذهاب به کارگر به صورت وجه نقد، بر اساس قرارداد کار یا عرف رایج در کارگاه صورت می پذیرد.

بحث پایانی

نکته قابل توجه در این است که قانون گذار در اکثر مواقع از حق کارگر به طرق مختلف دفاع نموده است. قانونگذار تمام سعی و اهتمام خود را بر این قرارداده  است تا حقی از وی ضایع نگردد. اما متاسفانه اکثر کارگران به دلیل عدم آگاهی از حقوق و مزایای کارگری به سادگی از آن می گذرند. فلذا توصیه می شود، درصورتی که برای به دست آوردن حق و حقوق خود اقدام می نمایید، حتما اطلاعات لازم را دراین زمینه کسب نمایید. از این رو بهتراست با کارشناسان و وکلای صاحب تجربه در این زمینه مشورت کنید.