تصفیه امور ورشکسته پس از صدور حکم ورشکستگی،آغاز می گردد. تصفیه به منظور خاتمه دادن به کارهای جاری شرکت، اجرای تعهدات شرکت، وصول مطالبات شرکت، انجام معاملات شرکت، پرداخت بدهی های شرکت و در نهایت جمع‌آوری و تعیین میزان اموال ورشکسته و تقسیم دارایی او پس از نقد کردن آن، میان طلبکاران است. در نظام حقوقی ما تصفیه امور ورشکسته برابر شرایط مقرر در قانون تجارت و قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی مصوب ۲۴/۴/۱۳۱8 صورت می گیرد.در ادامه فرآیند تصفیه و مباحث مربوط به ارگان‌های تصفیه امور ورشکستگی را به اختصار بیان می داریم.
فرآیند تصفیه امور ورشکسته
در حال حاضر دو نوع تشکیلات ورشکستگی در کشور وجود دارد الف)تشکیلات مطابق قانون تجارت مصوب سال 1311 که به موجب آن دادگاه در حکم ورشکستگی یک نفر را به سمت ناظر و در ضمن همان حکم یک نفر را به عنوان مدیر تصفیه معین می نماید. ب) حسب ماده یک قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی در صورت ضرورت در هر حوزه دادگاه شهرستان، اداره تصفیه تشکیل می گردد که در صورت وجود این اداره، تعیین عضو ناظر لازم نیست.
فرآیند تصفیه امور ورشکسته وفق قانون تجارت
برابر ماده ٤٠٤ قانون تجارت، دادگاه درضمن صدور حکم ورشکستگی و یا حداکثر ظرف ٥ روز از صدور حکم یک نفر را به عنوان مدیر تصفیه و یک نفر را مطابق با ماده ٤٢٧ قانون تجارت، به سمت عضو ناظر تعیین می نماید.
پس از صدور حکم ورشکستگی، بستانکاران تاجر ورشکسته (بستانکاران با حق وثیقه منقول،بستانکاران با حق وثیقه غیر منقول، بستانکاران با حق رجحان) مکلفند پس از آگهی دعوت مدیر تصفیه اسناد طلب خود یا رونوشت مصدق آن را به عنوان انضمام فهرستی که کلیه مطالبات بستانکاران را معین نماید به مدیر دفتر دادگاه صادر کننده حکم تسلیم نموده و رسید آن را دریافت دارند.
مراجع تصفیه امور ورشکسته
نهادهای مداخله گر در امر تصفیه عبارت اند از:
- دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی: اصولا تمام فرآیند تصفیه زیر نظر دادگاه صورت می گیرد. مهمترین نقش دادگاه تعیین و تعویض عضو ناظر، انتصاب سایر نهادهای تصفیه، تصویب برخی اقدامات لازم برای تصفیه و حل و فصل اختلافات طلبکاران و رسیدگی به شکایات ناشی از عملیات تصفیه است.
- دادستان: مهمترین نقش دادستان نظارت بر مدیر تصفیه، تعقیب تاجر در ورشکستگی به تقلب و تقصیر اجازه برای فروش اثاث‌البیت و مال‌التجاره تاجر توسط مدیر تصفیه، نظارت برفروش مال مورد وثیقه‌ای که مرتهن حاضر به فک آن نیست.
- مدیر تصفیه: از اختیارات مدیر تصفیه تهیه صورت دارایی ورشکسته، به کار انداختن سرمایه تاجر، درخواست مهروموم اموال، فروش اموال فاسد شدنی و سایر مالتجاره و اثاث البیت، وصول مطالبات ورشکسته، تشخیص و تایید دیون ورشکسته، اقداما تامینی برای حفظ حقوق ورشکسته و هرگونه اقدام حقوقی برای برای وصول مطالبات و سایر حقوق ورشکسته است.
- عضو ناظر: عضو ناظر که توسط دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی منصوب می گردد وظایفی را در راستای تصفیه امور ورشکستگی بر عهده دارد از جمله گزارش دعاوی و اختلافات راجع به ورشکستگی به دادگاه، گزارش اختلاف فی مابین مدیر تصفیه و طلبکاران در خصوص رد یا قبول یکی از مطالبات به دادگاه و ارائه نظریه در خصوص قبول یا رد انعقاد قرارداد ارفاقی به دادگاه بر عهده دارد.
فرآینده تصفیه وفق قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی
اداره تصفیه: اداره تصفیه سازمانی مستقل از دادگاه و وابسته به قوه قضاییه است. از مهمترین وظایفش دعوت طلبکاران حتی طلبکاران احتمالی تاجر است. به همین سبب اداره پس از تنظیم صورتی از طلبکاران، از طریق آگهی در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار، از افراد دعوت به عمل می‌آورد. در این آگهی از افراد و طلبکاران خواسته می‌شود ظرف مدت 2 ماه ادعای خود را به اداره تسلیم نمایند. این مدت برای طلبکاران خارج از کشور3 ماه است.
اقدامات اولیه تصفیه امور ورشکستگی
- الزام به همکاری تاجر ورشکسته با اداره تصفیه
- صورت برداری اموال ورشکسته
- مهرو موم اموال ورشکسته
- تعیین نفقه تاجر ورشکسته
- مستثنیات دین اموال تاجر ورشکسته
- دعوت از بستانکاران و بدهکاران ورشکسته
- اداره اموال ورشکسته
- قبول یا رد مطالبات ادعا شده علیه ورشکسته
- توقف تصفیه ازطریق انعقاد قرارداد ارفاقی
سایر اقدامات اداره تصفیه امور ورشکسته
- فروش مال وثیقه دارای سند رسمی: اموالی که در بورس قیمت معین دارند را نمی توان به طریقی غیر از مزایده فروخت همچنین اموال مورد وثیقه تاجر ورشکسته را نمی توان به طریق غیر مزایده فروخت مگر با رضایت بستانکارنی که نسبت به آنها حق وثیقه دارند.
- تقسیم وجوه حاصل از فروش: زمانی که وجوه حاصل از فروش در دسترس اداره قرار گرفت و صورت بستانکاران قطعی گردید اداره امور ورشکستگی صورتی از حاصل دارایی و حساب نهایی آن تنظیم خواهد نمود.
اعتراضات نسبت به تصفیه اموال ورشکسته
در جریان تصفیه اموال، چنانچه اشخاص نسبت به شیوه تصفیه اموال شکایاتی داشته باشند، مرجع رسیدگی به شکایات آنها، دادگاهی است که رای ورشکستگی را صادر نموده است.
اعتراض نسبت به عملیات تصفیه به هیچ وجه مانع ادامه عملیات تصفیه نخواهد بود و عملیات اجرا به هیچ وجه متوقف نمی گردد مگر اینکه ضرر اساسی و غیر قابل جبرانی به تاجر ورشکسته وارد شود که در این صورت دادگاه رسیدگی کننده به این اعتراض، دستور توقف عملیات را صادر می نماید.
چنانچه شخصی از فعالیت و تصمیم مدیر تصفیه شکایتی داشته باشد، می تواند به عضو ناظر شکایت خود را ارائه دهد و او ظرف ۳ روز به این شکایت رسیدگی می نماید و از تصمیم عضو ناظر که یک نهاد شبه قضایی است، می توان در دادگاه اعتراض نمود. شکایات و اعتراضات به این شرح است: ۱- شکایات از تصمیمات عضو ناظر بر اساس ماده ۴۳۰ قانون تجارت ۲- صلح دعوای راجع به مال غیر منقول مطابق ماده ۴۵۹ قانون تجارت ۳- اعتراض به قرارداد ارفاقی توسط طلبکاران مطابق با ماده ۴۸۵ قانون تجارت ۴- بررسی اختلاف مذکور در ماده ۴۹۱ راجع به ارائه صورت حساب ۵ – ادامه فعالیت تاجر ورشکسته بر اساس ماده ۵۰۷ قانون تجارت ۶- اعتراض نسبت به طلبکاران دارای حق وثیقه مطابق با ماده ۵۱۷ قانون تجارت ۷ – اعتراض تاجر ورشکسته نسبت به توقیف خود هر یک ماه یک بار برابر ماده ۲۱ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی ۸- اعتراض اشخاص ثالث نستب به توقیف اموال خود در جریان تصفیه بر اساس ماده ۲۸ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی ۹- اعتراض نسبت به لیست طلبکاران مستند به مواد ۳۳ تا ۳۷ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی.
فرآیند تصفیه وفق قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی
به موجب ماده یک قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی در حوزه های قضایی که اداره تصفیه تاسیس شده باشد تصفیه امور ورشکسته تابع قانون اداره تصفیه و در سایر حوزه ها تابع قانون تجارت مصوب 1311 است.
عدم رجوع طلبکاران به مدیر تصفیه برای وصول طلب خود در زمان معین
با توجه به مواد ۴۱۹ و ۴۲۰ و ۴۲۱ و ۴۷۳ قانون تجارت و ماده ۱۲ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۴۷ و تبصره ۲ ماده ۱۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی ۱ در مورد تاجر ورشکسته مدیون عدم مراجعه طلبکار به مدیر تصفیه در موعد مقرر موجب انتفاء حق و طلب دائن چه در مدت ورشکستگی و چه پس از اعاده اعتبار نخواهد بود و ضمانت اجرای عدم مراجعه به مدیر تصفیه تنها حق اعتراض طلبکار نسبت به نحوه تصفیه و تقسیم را از بین می برد و جز این محرومیت، ضمانت اجرای دیگری من جمله سقوط حق دائن برای همیشه از مقررات مربوط به ورشکستگی استنباط نمی شود و اصولا پس از احراز وجود طلب دائن از ورشکسته در مقام تردید راجع به بقاء و یا عدم بقاء طلب مذکور به علت مراجعه نکردن طلبکار به مدیر تصفیه بقاء طلب استصحاب می گردد و در طول مدت ورشکستگی و نیز مادام که حکم به اعاده اعتبار ورشکسته ازمحکمه صادر نشده باشد دعوام می بایست به طرفیت مدیر تصفیه که قائم مقام بدهکار است اقامه شود.
لیکن پس از اعاده اعتبار طرح دعوا علیه شخص مدیون صورت می گیرد. بنابراین در ما نحن فیه با فرض ادعا اعتبار تاجر ورشکسته اقامه دعوا از ناحیه طلبکار علیه او صحیح بوده و دفاع خوانده دعوا به سقوط طلب خواهان به علت عدم مراجعه در مدت ورشکستگی به مدیر تصفیه وجاهت قانونی نداشته و مسموع نیست.
موسسه حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش ازیک دهه فعالیت در زمینه دعاوی ورشکستگی و تصفیه امور ورشکستگی با داشتن وکلای متخصص در این زمینه آماده ارائه خدمات مشاوره ای و وکالت در دعاوی مرتبط با ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته می باشد.
8 پرسش و پاسخ. ارسال پرسش و پاسخ جدید
سلام. وقت بخیر. بنده با تاجری معامله کردم اگر تاجر ورشکست بشه آیا حق فسخ و دعوای استرداد برای بنده باقی می ماند؟
با صدور حکم ورشکستگی اختیارات و حقوقی که هر شخصی نسبت به اموال تاجر ورشکسته داشته باشد ازجمله حق انتفاع و ارتفاق و یا خیارات فسخ و استرداد ناشی از عقود از بین نمی رود اما به موجب ماده 474 قانون تجارت، شما می بایست در حین تصفیه حقوق و اختیارات خود را به موقع به اجرا بگذارید.
درود و خسته نباشید .
آیا در اداره تسویه علاوه بر اصل طلب ، خسارات و تاخیر تأدیه که در احکام حقوقی صادر شده به طلبکار پرداخت می شود ؟
اصولاً آیا برای طلبکار لازم است که شکایت حقوقی کند تا خسارات را هم دریافت کند ؟
سلام بله امکان مطالبه خسارت تاخیر از اداره تصفیه نیز وجود دارد و بهتر هست دعوای حقوقی مطالبه خسارت تاخیر را اخذ نموه باشید
سلام. وقت بخیر. سوالی داشتم. آیا حق تقدم وصول طلب که در قوانین تامین اجتماعی و قانون کار و قانون مدنی پیش بینی شده در مورد بدهکار ورشکسته هم اجرا می شود؟
با توجه به رای وحدت رویه شماره 3721-19/10/39 دیوان عالی کشور و رای وحدت رویه قضائی شماره 212 هیئت عمومی دیوان عالی کشور، چون قانون تامین اجتماعی و قانون مالیات های مستقیم و قانون کار و قانون مدنی، قوانین عام و مربوط به مدیون های عادی است، نمی تواند ناقض قانون اداره تصفیه که قانون خاص است، باشد. قانون اداره تصفیه مربوط به مدیون ورشکسته است چون قائل شدن حق ممتازه و امتیاز برای بعضی از طلبکاران ورشکسته امری استثنایی و خلاف اصل تساوی بستانکاران است، باید تا قید صریح قانون نباشد از تسری آن به غیر طلبکاران مذکور در قانون اداره تصفیه خودداری کرد. برعکس هر گاه در یکی از قوانین خاص، قید خاص ورشکستگی وجود داشته باشد باید برای طلبکار حق ممتازه قائل شد، مانند بند (د) قانون پولی و بانکی کشور. بنابراین در حال حاضر، بستانکاران با حق رجحان همان کسانی هستند که در ماده 58 قانون اداره تصفیه ذکر شده است، به جز موارد خاصی که احتمالاً قانون دیگری به صراحت خلاف این امر را بیان کرده باشد.
باسلام و وقت بخیر. سوالی برای بنده پیش آمده ممنون میشم بررسی بفرمایید. بنده تاجری هستم که حکم ورشکستگی ام صادر شده ولیکن دارایی بنده بیشتر از دیونم هست که گویا طبق قانون مازاد از دیونم باید به خودم مسترد شود. حال سوالم این است که آیا حق صندوق الف دراداره تصفیه امور ورشکستگی، از کل دارایی که شامل آنچه باید به خود تاجر برگردانده شود هم هست و برداشت می گرددد یا فقط از آنچه بین طلبکاران تقسیم می شود؟
با سلام. آنچه از ماده 1 تصویب نامه مورخ 14 اردیبهشت 1319 هیئت وزیران استنباط می شود و در ماده 46 قانون اداره تصفیه نیز مصرح می باشد، منظور از حاصل دارایی ورشکسته تمام دارایی ورشکسته است که هزینه تصفیه امور ورشکستگی (حق صندوق الف) بدون در نظر گرفتن طلب طلبکاران قبلاً از حاصل دارایی ورشکسته موضوع و برداشت می شود؛ بنابراین استنباط دیگری از مقررات مزبور مورد نخواهد داشت.