طبق ماده ۳۵۷ قانون تجارت، حق العمل کاری خدمتی است که در آن یکی از طرفین(آمر) مجوز انجام معاملات را به دیگری (حق العمل کار) می دهد؛ در نتیجه انعقاد این قرارداد، حق العمل کار به اسم خود ولی به حساب شخص دیگری که همان آمر می باشد. معامله ای را انجام می دهد و نفع و ضرر این معامله متوجه آمر می باشد.
انواع و نمونه قرارداد حق العمل کاری بسیار است در واقع در جهت هر امری می توان اقدام به انعقاد قرارداد حق العمل کاری کرد. اما مسئله ای که در انعقاد این قرارداد حائز اهمیت است حقوق و تکالیف طرفین و نحوه تنظیم متن قرارداد حق العمل کاری است. لازم به ذکر است که حق العمل کاری در قانون تجارت ایران به رسمیت شناخته شده و به موجب ماده ۲ این قانون جزو اعمال تجاری محسوب می شود و درنتیجه آن نیز حق العمل کار تاجر قلمداد می گردد.
در ادامه با بیان احکام راجع به قرارداد حق العمل کاری اشاره ای به انواع حق العمل کاری نیز خواهیم نمود.
دلایل استفاده از حق العمل کاری
با توجه به این که قانون گذار در خصوص حق العمل کاری ضوابط و قواعد خاصی مشخص نموده، اشخاص بر حسب نیازها و اهداف خود می توانند دلایل مختلفی برای انعقاد قرارداد حق العمل کاری داشته باشند. موارد زیر از جمله مهم ترین دلایل استفاده از حق العمل کاری می باشند:
- بسیاری از افراد ممکن است زمان، روابط و تخصص کافی برای پیدا کردن طرف های معامله و عقد قراردادهای مناسب را نداشته باشند و به همین دلیل از خدمات حق العمل کاران و تخصص آنها در انعقاد معاملات و پیدا کردن طرف های معامله استفاده می کنند.
- حق العمل کاری، انعقاد قراردادها و انجام معاملات را برای تاجر در مکان های دور فراهم می سازد بدون آنکه نیازی به حضور وی یا صرف وقت و هزینه فراوان داشته باشد.
- تمایل به فاش نشدن نام طرف واقعی معامله نیز از دیگر دلایل رایج استفاده از حق العمل کارهاست.
تفاوت حق العمل کاری با وکالت
ماده ۳۵۸ قانون تجارت در بیان داشته است :«جز در مواردی که به موجب مواد ذیل استثناء شده مقررات راجعه به وکالت در حق العمل کاری نیز رعایت خواهد شد. »
سوالی که پیش می آید این است که حق العمل کاری چه تفاوتی با وکالت دارد؟ مهم ترین تفاوت حق العمل کاری با وکالت در این است که بنا به تصریح ماده ۳۵۷ قانون تجارت، حق العمل کار به اسم خود ولی به حساب دیگری(آمر) معامله می کند اما وکیل به نمایندگی از موکل اقدام می کند و به نام و حساب موکل معامله می نماید.
اما همان طور که اشاره شد در مورادی که قانون گذار حکمی مشخص نکرده است در پاسخ به موارد سکوت در خصوص حق العمل کاری در قانون مدنی باید به دنبال پاسخ و پیدا کردن حکم در عرف و رویه متداول میان بازرگانان و اشخاص بود.
شرایط لازم برای انجام حق العمل کاری
قانون تجارت شرط خاصی برای انجام کار حق العمل کاری در نظر نگرفته است؛ بنابراین می توان گفت اصولا هر شخصی که به فعالیت های تجاری تمایل و در این زمینه مهارت داشته باشد می تواند به انجام حق العمل کاری بپردازد. همچنین برای انجام حق العمل کاری برخلاف قرارداد دلالی نیاز به دریافت مجوز یا پروانه فعالیت نیست.
انواع قرارداد حق العمل کاری
همانطور که بیان شد، جهت انجام هر عملی می توان اقدام به انعقاد قرارداد حق العمل کاری نمود. قرارداد حق العمل کاری در زمینه های زیر می تواند منعقد شود.
- قرارداد حق العمل کاری خدمات
- قرارداد حق العمل کاری خرید کالا
- قرارداد حق العمل کاری فروش ملک یا هر چیز دیگر
- قرارداد حق العمل کاری حمل و نقل
- کارگزاری گمرکی
- کارگزاری بورس اوراق بهاردار
وظایف و مسئولیت های حق العمل کار
قانون گذار در قانون تجارت و در مواد متعددی به مسئولیت های حق العمل کار در قبال آمر و طرف معامله اشاره نموده است، به موجب قانون مزبور اهم وظایف و مسئولیت های حق العمل کار موارد زیر می باشند:
- اطلاع رسانی کامل به آمر: مطابق مواد ۳۵۹ و ۳۷۰ قانون تجارت، اصل بر این است که حق العمل کار حتی اگر بر اساس قرارداد شخصا حق خرید یا فروش را دارد، حتما بایستی قبل از انجام معامله گزارش اقدامات خود را از هر طریق ممکن به اطلاع آمر برساند. در غیر این صورت از جایگاه حق العمل کاری خارج محسوب شده و آمر می داند به عنوان طرف معامله با او رفتار می نماید.
- انجام دستورات آمر: حق العمل کار مسئول پرداخت تمام خسارات ناشی از تقصیراتی است که علیه وی در خصوص عدم رعایت دستورات آمر به اثبات برسد.
- حفظ امانت: اصل بر این است که کالاهایی که برای فروش به حق العملکار سپرده می شوند معیوب نمی باشند، لیکن تکلیف حق العملکار صرفا بررسی عیوب ظاهری است نه عیوب مخفی و پنهان، لذا حق العمل کار قبل از فروش یا خرید کالا بایستی بررسی های لازم جهت یافتن عیوب ظاهری را انجام دهد.
- حق العمل کار مکلف است چنانچه کالایی که برای فروش به وی داده شده دارای عیوب ظاهری است، بلافاصله آمر را در جریان قرار دهد و هر اقدام منطقی و صحیحی که در این زمینه لازم است را انجام دهد. در غیر این صورت ضامن و مسئول خسارات ناشی از این غفلت است.
- اگر حق العمل کار، کالا را به قیمتی کمتر از آنچه که آمر تعیین کرده خریداری یا به قیمتی بیشتر از آنچه آمر تعیین کرده به فروش برساند، مبلغ اضافی را باید به حساب آمر واریز نماید، مگر آنکه خلاف این وضعیت شرط شده باشد.
- انجام تمام کار های ارادی و پیگیری های مربوطه، به عهده حق العمل کار است.
- اخذ تضامین لازم در قراردادهایی که حق العمل کار با اشخاص ثالث منعقد می نماید و هم چنین آزاد سازی این تضامین از وظایف حق العمل کار می باشد.
- حق العملکار حق واگذاری تمام یا قسمتی از کار را به هر شخص حقیقی یا حقوقی بدون موافقت کتبی آمر ندارد.
وظایف آمر در قرارداد حق العمل کاری
- پرداخت حق العمل یا کمیسیون به حق العمل کار
- پرداخت هزینه های صورت گرفته بابت قرارداد حق العمل کاری و بهره های آن در سررسید پرداخت.
- چنانچه پس از فروش، یقین حاصل شود که کالای فروخته شده از ابتدا دارای عیوب پنهان بوده، آمر مکلف است نسبت به تعویض کالا و یا استرداد مبلغ آن اقدام کند و حق العمل کار در این مورد مسئولیتی ندارد و صرفا مسئول هماهنگی های لازم است.
- جبران خسارات وارده به حق العمل کار به شرط آن که در اجرای متعارف قرارداد باشد و ناشی از تعدی و تفریط و تقصیر حق العمل کار نباشد، برعهده آمر می باشد.
- تمام مخارج از قبیل مالیات، هزینه های ثبت سفارش، بیمه، کارمزد بانکی، هزینه های گمرکی، تخلیه، انبارداری، حمل و نقل و غیره بر اساس فاکتور و مستندات بر عهده آمر می باشد.
دستمزد حق العمل کار
دستمزدی که حق العمل کار در مقابل خدمات خود دریافت می دارد را حق العمل یا کمیسیون می نامند.
در این خصوص قانون تجارت بیان می کند که حق العمل کار در صورتی مستحق دریافت دستمزد است که معامله انجام شود یا اینکه عدم انعقاد قرارداد منتسب به خود آمر باشد.
آنچه که ما گاها در زبان فارسی با عنوان کمیسیون می شنویم نیز از عبارت کمیسیونر در زبان فرانسوی گرفته می شود که با این موضوع در ارتباط است. در واقع کمیسیون همان حق العمل و کمیسیونر نیز حق العمل کار است.
تمدید قرارداد حق العمل کاری
تمدید این قرارداد با تنظیم یک متمم که بیانگر تمدید مدت و احتمالا مبلغ حق العمل است امکان پذیر می باشد.
انقضای قرارداد حق العمل کاری
قرارداد حق العمل کاری در موارد زیر پایان می پذیرد:
- انجام موضوعی که حق العمل کار مکلف به انجام آن بوده است.
- وقوع شرط فاسخی که موجب انفساخ قرارداد حق العمل کاری شود.
- پایان مدت قرارداد حق العمل کاری؛
- عزل حق العمل کار؛
- استعفای حق العمل کار؛
- فوت حق العمل کار یا آمر؛
- وقوع حجر بر هر یک از طرفین قرارداد حق العمل کاری؛
- لغو قرارداد حق العمل کاری؛
- محال شدن اجرای موضوع حق العمل کاری به خاطر دلایل خارج از اراده طرفین؛
- انحلال شخص حقوقی که یکی از طرفین حق العمل کاری است.
- ورشکستگی آمر و یا حق العمل کار قبل از انجام معامله
- اعمال حق فسخ قرارداد حق العمل کاری از سوی آمر و یا حق العمل کار
سخن پایانی
بیان شد که قرارداد حق العمل کاری در قانون تجارت جزو اعمال تجاری محسوب می شود و انواع مختلفی نیز دارد. از قرارداد حق العمل کاری گمرک و قرارداد حق العمل کاری فروش ملک و سایر موارد به عنوان نمونه قرارداد حق العمل کاری نام برده شد و کلیاتی از حدود وظایف و مسئولیت های طرفین نیز بیان شد. اما مهم ترین مسئله ای که شاید دغدغه بسیاری از طرفین قرارداد حق العمل کاری باشد نحوه انعقاد و تنظیم قرارداد مذکور می باشد. از آن جایی که قرارداد حق العمل کاری در هر زمینه ای ممکن است منعقد شود، نمی توان یک نسخه و نمونه یکسان برای آن ارائه کرد چرا که در هر قرارداد بسته به موضوع و اهداف طرفین مفاد قرارداد متغیر است. به همین دلیل بهتر است تنظیم قرارداد حق العمل کاری به وکلای متخصص این امر بسپارید.
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از بیست سال سابقه در حوزه دعاوی و تنظیم قراردادهای داخلی و بین المللی آماده ارائه مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه انواع قراردادها می باشد.
“سوالات متداول”
“حق العمل کار در قانون تجارت به چه کسی می گویند؟”
به زبان ساده حق العمل کار کسی است که پس از انعقاد قرارداد حق العمل کاری با آمر، اقدام به انعقاد معاملات تعیین شده توسط آمر به نام خود و به حساب شخص آمر می کند.
“اجرت حق العمل کار چقدر باید باشد؟”
تعیین حق العمل یا اجرت بسته به توافق طرفین و عرف معاملاتی می باشدو قانون گذار محدودیتی در این خصوص پیش بینی نکرده است.
“حق العمل کاری با وکالت چه فرقی دارد؟”
مهم ترین فرق حق العمل کار با وکیل در این است که حق العمل کار به نام خود معامله می نماید ولی وکیل به نام و به حساب موکل اقدام می کند.
“چگونه با وکلای دادپویان حامی در ارتباط باشیم؟”
شما می‌توانید از طریق شبکه‌های اجتماعی نظیر واتساپ و یا تلگرام با وکلای دفتر حقوقی دادپویان حامی در ارتباط باشید. همچنین می‌توانید از طریق فرم مربوطه درخواست مشاوره رایگان خود را ثبت کنید.
باسلام بنده یک صلحنامه به تاریخ ۱۴۰۲/۰۲/۰۵ازیک شرکت خودروی که مدت چندسال پیش سرمایه‌گذاری کردم دراین تاریخ ذکرشده تسویه وبه مبلغ نزدیک به دو میلیارد صلح نامه دارم که مدت بعداز سه ماه کارایم مبلغ پرداخت کنداما مدیرشرکت بابت بدحسابی از بنده وخیلی از سرمایه گذاران که انجام داد مورد پیگیری قانون گردیددر حبس قرار دارد و از آنجایی که مال خودرو خانه زمین کارخانه بسیاری دیگرازمستقلات موجوددارد.حتی نسبت بیشتراز آنچه بدهکارمیباشد.
سلام. سوال واضح و مشخص نیست. لیکن در هر صورت و در ابتدا می بایست سند صلح نامه ادعایی مورد بررسی قرار گیرد.
سلام . با توجه به تحریم ها و عدم امکان ارتباط بانک ها این روش پرداخت در قرارداد های ایرانیان با تجار خارجی قابلیت استفاده ندارد مگر در موارد خاص .
سلام . ما در قراردادمون با تاجر ترکیه ای بر اساس همون اصل آزادی که فرمودید می تونیم قانون حاکم رو قانون کشور دیگه ای بذاریم ؟
سلام . اگر قرارداد در ایران تنظیم شود خیر .