سفته و چک ضمانت حسن انجام کار ،چک و سفته ای است که کارفرما در ابتدای قرارداد از کارگران اخذ می نمایند.درحقیقت فلسفه این امر بدین جهت است که در صورت قصور عمدی کارگران در کار و وارد آمدن ضرری به کارفرما، از این طریق بتوان خسارت وارده به کارفرما را جبران کرد.

آیا اخذ سفته و چک از کارگر جهت حسن انجام کار قانونی است؟

صرف گرفتن سفته از کارگر توسط کارفرمایان به عنوان ضمانت ، منع قانونی ندارد چرا که به هر حال کارفرمایی که محلی را جهت استقرار کارگران فراهم نموده است، با توجه به نوع کار و کارگاه دارای وسایلی است که بابت هر کدام هزینه صورت گرفته است و در صورتی که اتفاقی برای کارگاه و وسایل آن به دلیل قصور کارگر رخ دهد ، این خسارت با به اجرا گذاشتن چک حسن انجام کار جبران می شود. از این رو در قراردادهای کار معمولا میزان سفته اخذ شده از کارگر قید و عنوان می نمایند که در چه صورتی از سفته برعلیه کارگر استفاده می گردد.

موارد اخذ چک و سفته جهت ضمانت حسن انجام کار

کارفرماها بنا به دلایل متعددی اقدام به اخذ چک و سفته حسن انجام کار از کارگر می نمایند. اگر چه در برخی موارد این اقدام مبتنی بر سوءنیت است ولیکن اکثر اوقات موارد زیر دلیل اخذ چک و سفته حسن انجام کار هستند:

1. جهت انجام کار و ایفای تعهدات کارگر طبق مقررات و  قانون کار
2. جهت حسن اجرای صحیح کار از سوی کارگر
3. جهت امانت در حفظ وسایل و ابزار کار
4. جهت امانت در استفاده صحیح از ماشین آلات
5. جهت امانت در حفظ اسرار کارفرما
6. جهت امانت در حفظ و پای بندی به شروطمحرمانگی قرارداد
7. جهت عدم انجام هرگونه موازی کاری از سوی کارگر
8. جهت تضمین خسارت  وجه التزام عدم انجام تعهد
9. جهت تضمین خسارت  وجه التزام تاخیر در انجام تعهد
10. جهت حفظ و رعایت شئونات محل اجرای کار
11. جهت آموزش های قبل استخدام یا حین اجرای قرارداد

گرفتن چک یا سفته حسن انجام کار از دیگری

در برخی موارد برای استخدام شخص ، کارفرما ضمانت شخص ثالث از کارگر تقاضا می کند. این اقدام کارفرما خلاف قانون نمی باشد بلکه بیشتر از این جهت می باشد که اگر در آینده خسارتی از اقدامات کارگر به کارفرما وارد شد علاوه بر اینکه خود کارگر مسئول جبران آن باشد شخص دیگری نیز در جبران این خسارت مسئولیت داشته باشد و ب اصطلاح ضامن کارگر شود. به عبارت روشن تر ضمانت شخص ثالث از کارگر نافی مسئولیت خود کارگر نیست بلکه این امتیاز و حق برای کارفرما ایجاد می شود که در صورت ورود ضرر از سوی کارگر، به هر کدام که خواست رجوع کند (کارگر یا شخص ضامن)

آیا کارفرما می تواند سفته کارگر را به اجرا بگذارد؟

معمولا در مفاد قرارداد میزان سفته دریافتی قید می شود که در قرارداد نیز عنوان می گردد در صورتی که کارگر از مفاد قرارداد تخطی نماید ، کارفرما مجاز است از سفته های وی که برای ضمانت داده است استفاده نماید. البته در این مواقع کارگر می داند برای چه امری به کارفرما سفته می دهد  و از طرفی هم می‌داند چنانچه از مفاد قرارداد تخطی نماید ،کارفرما مجاز است از سفته های وی استفاده نماید، فلذا در چنین حالتی استفاده از سفته های موجود کاملا قانونی است. چرا که جبران خسارت کارفرما باید انجام گیرد. ددر هر صورت سفته و چک جزو اسناد تجاری محسوب می شوندو دارنده (کارفرما) می تواند نسبت به وصول آن اقدام کند مگر آن که کارگر ثابت کند که کارفرما من غیرحق اقدام به مطالبه سفته یا چک نموده است

اما نکته قابل توجه و البته پر تکرار در دعاوی بین کارگر و کارفرما زمانی است که کارگر به کارفرما در بدو شروع کار سفته حسن انجام کار میدهد، اما قید نمی نماید که سفته ها را با چه عنوانی داده است (حسن انجام کار و جهت ضمانت کار قید نمیگردد) معمولا در این مواقع، زمانی که کارگر به هر دلیلی قصد ادامه همکاری با کارفرما را نداشته باشد ،اخراج شود یا استعفا بدهد و… از بیم به اجرا گذاشته شدن سفته ها از سوی کارفرما از حق و حقوق خود می گذرد.

گرفتن سفته از کارگر

میزان مبلغ قابل وصول از چک یا سفته حسن انجام کار

بیان شد که اگر از عدم حسن انجام کار خسارتی وارد شود کارفرما می تواند از طریق چک یا سفته مذکور خسارت خود را جبران کند ولی باید در نظر داشت که کارفرما نمی تواند بیش از خسارت وارده از محل چک یا سفته ضمانت کارگر مطالبه کند برای مثال اگر کارفرما چکی به مبلغ صد میلیون تومان از کارگر بابت حسن انجام کار گرفته و کارگر به دلیل قصور و عدم توجه خسارت سی میلیون تومانی به بار آورده کارفرما به اندازه همان میزان خسارت میتواند مطالبه کند. البته نقطه مقابل این مثال نیز صادق است یعنی اگر میزان خسارت وارده از سوی کارگر بیشتر از مبلغ چک یا سفته حسن انجام کار باشد کارفرما علاوه بر مطالبه مبلغ چک یا سفته می تواند برای مازاد آن نیز از طریق مراجعه قضایی اقدام کند.

نحوه پر کردن سفته ضمانت حسن انجام کار

• در پر کردن سفته ضمانت کاری یا دادن چک برای ضمانت کار باید به موارد ذیل توجه کرد:
  • در چک یا سفته ای که بابت ضمانت کار داده می شود می بایست در آن قید شود که سفته بابت حسن انجام کار است . با درج این قید در سفته ، حتی در آخر هم اگر کارفرما بخواهد از سفته سوء استفاده ای نماید، کارگر با اثبات حسن کار خود می تواند تبرئه گردد.
  • در سفته یا چک بابت ضمانت حسن انجام کار بایستی نام کارفرما یا شرکتی که قصد همکاری با آن مد نظر است در سفته نوشته شود و برای اطمینان لازم است مندرجات سفته ، شماره سفته و … حتما نوشته شود و گرفتن کپی از سفته یا گرفتن رسید دریافت سفته ضمانت می تواند اماره قابل قبولی باشد.

  نکته مهم: دادن سفته و چک ،چنانچه به صورت صحیح تنظیم نشده باشد گاها می تواند بر علیه کارگر باشد.

ضمانت اجرا سوء استفاده کارفرما ازسفته ضمانت حسن انجام کار چیست؟

چنانچه اثبات شود که سفته به چه منظور به کارفرما داده شده است. در صورتیکه با وجود حسن انجام کار از سوی کارگر، کارفرما از سفته مزبور سوء استفاده نماید،کارفرما طبق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ به مجازات خیانت در امانت محکوم میگردد. اما در صورت اثبات عدم حسن انجام کار از سوی کارگر، اقدام کارفرما درست بوده و می تواند اقدام نماید.

ماده ۶۷۴ ق.م.ا به صراحت سفته و چکی را که به امانت به دیگری سپرده شود جرم انگاری نموده است و مجازات ۳ ماه تا ۱۸ ماه حبس را برای چنین افرادی لحاظ کرده است.

ضمانت حسن انجام کار

تقاضای استرداد چک حسن انجام کار یا سفته جهت حسن انجام کار

با توجه به خطرات سفته دادن و احتمال سوء استفاده از آن توسط کارفرما پس از پایان همکاری باید با ارسال نامه کتبی (ترجیحا اظهار نامه) از کارفرما تقاضای استرداد سفته یا چک ضمانت کاری نمود. این اقدام خود می تواند اماره ای برای امانت بودن سند تجاری در دست کارفرما باشد.

نمونه متن نامه درخواست عودت چک ضمانت یا سفته برای ضمانت کار

برای ارسال نامه خطاب به کارفرما جهت عودت چک یا سفته می توان از نمونه زیر استفاده کرد.

بسمه تعالی

مدیریت محترم شرکت ….

با سلام

احتراما نظر به اینکه اینجانب از تاریخ …….. لغایت …….. در شرکت نامبرده مشغول به کار بوده و در ابتدای شروع به کار چک ضمانت برای استخدام به شماره ……….. به مبلغ ……….. تحویل شرکت نموده ام و هم اکنون با اتمام قرارداد فی مابین رابطه کارگر و کارفرما حاکم نیست خواهشمند است چک مزبور را ظرف مهلت ……. به نشانی اعلامی ارسال نمایید در غیر اینصورت تمام عواقب قانونی عدم استرداد چک متوجه شرکت کارفرما خواهد بود.

وکیل اداره کار چگونه میتواند به کارگران در اثبات اینکه چک و سفته جهت حسن انجام کار داده شده است یاری رساند؟

امروزه جهت ضمانت کار ، گرفتن سفته امر متداولی محسوب می شود و معمولا از شروطی است که کارفرمایان جهت استخدام کارگران از آن استفاده می نمایند و استخدام کارگر را منوط به آن می نمایند و گاها دیده می شود کارگرانی که جویای کار هستند بدون داشتن اطلاعات کافی اقدام به دادن سفته جهت کار مورد نظر می نمایند. اما به دلیل آگاه نبودن از نحوه صحیح پر کردن سفته جهت ضمانت ، در آتیه مشکلات عدیده ای را بر خود بار می نمایند. از این رو بهتر است قبل از هر اقدامی همه جوانب سنجیده شود تا در آتیه مشکلاتی ایجاد نگردد.

در حال حاضر کارگران بی شماری هستند که به دلیل داشتن سفته و چک در دست کارفرمایان از حقوق خود به راحتی می گذرند زیرا از اینکه قانون در این باره حامی آن هاست کاملا بی اطلاع می باشند و گاهی هم گمان می نمایند که نمی توانند کاری از پیش ببرند ، در حالیکه اصلا این گونه نیست و تنها کافیست تا از راه صحیح وارد شوند و با طرح شکایت و پیگیری دعوی خود به حق قانونی خود دست یابند.

لازم به ذکر است که برای اقدام در چنین مواقعی اگر چه قانون حمایت های خود را لحاظ نموده است اما به هر حال نحوه استفاده صحیح از قانون و مدارک هم از اهمیت بالایی برخوردار است.از این رو توصیه میشود پیگیری این موضوع به وکیل اداره کار سپرده شود، چرا که وی با دارا بودن تجربه و تبحر در رسیدگی به این دعاوی بهتر میتواند در جهت احقاق حق کارگر گام بردارد.

دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با دارا بودن کادر متخصص و متبحر خود در حوزه کار و روابط کارگر و کارفرما در خدمت شما می باشد. جهت مشاوره با وکیل اداره کار با ما در تماس باشید…

سوالات متداول

• آیا چک و سفته ای که در بدو استخدام از کارگر گرفته می شود قانونی است؟

همانطور که بیان شد اخذ چک برای ضمانت کار یا سفته حسن انجام کار غیرقانونی نیست بلکه چیزی که منع شده سواستفاده از آن هاست.

• در مواردی که سفته حسن انجام کار بدون قرارداد مکتوب به کارفرما داده شود چگونه می توان ثابت کرد که سفته برای ضمانت حسن انجام کار بوده است؟

در چنین حالتی ابتدائا باید شخص وجود رابطه کارگر کارفرمایی را به اثبات برساند.این امر با استفاده از حقوق های واریزی ، سوابق بیمه رد شده از سوی کارفرما قابل اثبات است.

• در صورتی که در متن سفته یا چک قید نشود که جهت حسن انجام کار است آیا بعدا می توان این امر را اثبات کرد؟

هر چند قید این عبارت در متن چک یا سفته حسن انجام کار بسیار مفید فایده بوده و از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری می کند اما عدم قید آن به منزله این نیست که دیگر نمی توان امانت بودن آن را ثابت نمود.

نمونه چک ضمانت حسن انجام کار + نمونه سفته پر شده حسن انجام کار

تصاویر زیر نمونه چک یا سفته ای است که کارگر یا شخص ثالث بابت ضمانت حسن انجام کار به کارفرما می دهند.

نمونه سفته پر شده حسن انجام کار