کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری به عنوان مرجع تشخیص اراضی موات درمحدوده قانونی شهرها و شهرک ها در انجام وظایف خود باید بر طیق اصول و ضوابطی که در دستورالعمل ماده ۱ و ۱۴ آئین نامه اجرایی قانون زمین شهری تببین شده ، اقدام نماید. عدم رعایت هرکدام از این ضوابط ازجمله شرایط تشکیل کمیسیون می تواند موجب نقض نظر کمیسیون ماده ۱۲ در محاکم دادگستری شود که در ادامه به آنها می پردازیم.

تشکیل کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری

اگرچه طبق ماده ۱۲ قانون زمین شهری تشخیص اراضی موات داخل محدوده و حریم شهری برعهده وزارت مسکن است اما این وظیفه به موجب آئین نامه و دستورالعمل مربوطه به کمیسیون موسوم به کمیسیون ماده ۱۲ تفویض شده است. کمیسیون مزبور دارای ۳ عضو است که هر سه نفر با حکم وزیر مسکن و شهرسازی انتخاب می شوند. کمیسیون مزبور زمانی رسیمت پیدا می کند که باحضور هر سه عضو تشکیل شود.

کمیسیون مزبور در ادارات کل زمین شهری استان ها تشکیل می شود ولی در مواردی که ضرورت ایجاب کند به تشخیص مدیرعامل سازمان زمین شهری استان ، کمیسیون های بسیار تشکیل و به شهرستان های تابعه اعزام می شوند.

شرایط معتبر بودن نظریه کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری

همانطور که بیان شد کمیسیون ماده ۱۲ باحضور کلیه اعضا (هر سه نفر) رسمیت پیدا می کند لذا اگر یکی از اعضای سه نفره در جلسه نباشد ، جلسه رسمیت ندارد و تصمیم کمیسیون هرچه باشد دارای اعتبار قانونی نمی باشد. برای اینکه نظریه کمیسیون معتبر باشد دو شرط لازم است :

اول آنکه هر سه نفر در جلسه حاضر باشند و دوم آنکه نظریه کمیسیون با اکثریت آراء صادر شود. درعمل ممکن است جلسات کمیسیون بدون حضور هرسه نفر تشکیل شود ولی هرسه عضو زیر صورتجلسه را امضا کنند. در اینصورت اگر بتوان اثبات نمود که یکی از اعضا در جلسه نبوده و بعداً صورتجلسه را امضا کرده می توان نظریه کمیسیون را در مرجع صالح ابطال نمود.

دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری و وظایف آن

به موجب دستورالعمل مربوطه ، دبیرخانه های مستقلی برای کمیسیون های ماده ۱۲ زمین شهری در اداره کل زمین شهری تشکیل می شود که تحت نظر مدیرکل اداره زمین شهری استان انجام وظیفه می کند. دبیر کمیسیون مذکور و کارمندان اداره امور اجرایی را مدیرکل زمین شهری استان با تشخیص خود انتخاب می کند.

وظایف دبیرخانه را اجمالاً درموارد زیر می توان خلاصه کرد :

الف) پذیرش درخواست ها و تشکیل و تکمیل پرونده و ارجاع آن به کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری که مهم ترین وظیفه دبیرخانه نیز محسوب می شود.

ب) پس از وصول درخواست رسیدگی و مدارک استنادی متقاضی ، دبیر کمیسیون موظف است قبل از طر پرونده در کمیسیون موارد زیر را انجام دهد :

• نظریه کتبی واحد مربوطه مبنی بر عدم صدور گواهی عمران و عدم اظهارنظر قبلی درخصوص موات بودن یا نبودن را اخذ نماید.
• درصورت ناقص بودن مدارک یا مبهم بودن استعلام پرونده ، اقدامات لازم را جهت رفع نقایص به عمل آورد.

پ) پس از تکمیل مدارک و پرونده از اعضای کمیسیون و متقاضیان جهت بررسی درخواست ها و معاینه محل دعوت به عمل آورد.

ت) جمع آوری آراء کمیسیون ها و ابلاغ آنها با رعایت مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظاماز وظایف دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری است.

ث) ارسال یک نسخه از آراء کمیسیون ها به واحد املاک اداره کل ، جهت اخذ سند اراضی موات یا خرید اراضی غیرموات.

ج) جمع آوری مدارک لازم برای دفاع لازم در محاکم درصورتی که متقاضی اقدام به اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری نماید.

چگونگی رسیدگی کمیسیون

مراجعی که درخواست تعیین نوعیت زمین را به دبیرخانه کمیسیون تقدیم می کنند باید درضمن درخواست خود مدارک لازم را نیز تحویل دهند. پس از تکمیل پرونده و مدارک دبیرخانه با دعوت از اعضای کمیسیون ، پرونده را به این مرجع ارجاع می دهند.

• دعوت به حضور در جلسه از اعضای کمیسیون
  

در دستورالعمل مربوطه به تبیین شرایط رسیدگی در کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری پرداخته ، نحوه دعوت از اعضای کمیسیون ذکر نشده ، بلکه صرفاً تکلیف دعوت از اعضای کمیسیون را برعهده دبیرخانه کمیسیون قرار داده است. درعمل طبق رویه ای که کمیسیون ها اتخاذ نموده اند ، اعضای کمیسیون از طریق اظهارنامه رسمی یا پست سفارشی جهت حضور در جلسات کمیسیون دعوت می گردند.

• معاینه محل وقوع ملک
  

از وظایف اعضای کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری این است که به اتفاق از محل وقوع ملک بازدید و صورتجلسه معاینه محل فی المجلس تنظیم و همانجا به امضا اعضای کمیسیون برسد. بازدید از محل مزبور و تحقیق از معمرین محل نیز باتوجه به سابقه سکونت آنها لزوماً باید توسط اعضای کمیسیون و به اتفاق اعضا صورت بگیرد. درصورتی که بر روی زمین ، اعیانی وجود داشته باشد ، قید اعیانات با مساحت ، قدمت ، تعداد و نوع آنها در صورتجلسه معاینه محل ضروری است.

مسئله دیگری که باید در معاینه محل رعایت شود و عدم رعایت آن می تواند موجبات نقض نظریه کمیسیون در دادگاه عمومی حقوقی به عنوان مرجع صالح جهت رسیدگی به اعتراض اشخاص نسبت به رأی کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری باشد ، اخذ تأییدیه از مالک یا وکیل قانونی وی در ذیل صورتمجلس معاینه محل به لحاظ تعیین دقیق موقعیت پلاک مطرح در کمیسیون است.

• تأمین دلیل
  

کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری مکلف است اراضی موات مورد تشخیص را طبق مقررات مربوطه تأمین دلیل نموده و حدود و مشخصات آن را دقیقاً در محل پیاده کند و اگر عوارض طبیعی مشخصی نداشته باشد ، با ایجاد عوارض مصنوعی طول و ابعاد و متراژ آن را تثبیت نماید. البته مقصود از تأمین دلایل در این مورد فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.

• بررسی عکس ها و نقشه های هوایی
  

اعضای کمیسیون مکلف اند به منظور تشخیص نوعیت اراضی ، کلیه موارد مندرج در دستورالعمل علی الخصوص ملاحظه و مشاهده عکس ها و نقشه های هوایی ، سوابق ثبتی و….. مورد عنایت و اقدام قرار دهند. درخصوص عکس های هوایی باید مستند اصلی نظریه کمیسیون باشد چرا که ملاک موات بودن یا نبودن اراضی زمان تصویب قانون زمین شهری در سال ۱۳۶۶ می باشد و بهترین راه برای احراز آن استناد به عکس های هوایی است.

• بررسی سوابق و آثار گذشته ملک
  

بیان شد که در معاینه محلی از زمین مدنظر اعضای کمیسیون باید به وضعیت زمین در زمان بازدید اشاره کنند. علاوه بر این توجه و بررسی شوابق و آثار گذشته ملک نیز ضروری است. برای مثال وجود آثار نهر یا مخروبه ای که حاکی از بایر بودن زمین است بایستی در اظهارنظر اعضای کمیسیون مدنظر قرار بگیرد.

استعلام وضعیت زمین از شهود ، مطلعین و ریش سفیدان و معمرین محل و ادارت ثبت و شهرداری و سازمان جهاد کشاورزی و سایر موسسات و تشکل هایی که احتمالاً از سرنوشت زمین موردنظر اطلاعی دارند نیز ضروری است. بنابراین صرف خشک شدن یا از بین رفتن آثار باغ در اثر حوادث طبیعی و غیرملاک خروج نوعیت زمین یا باغ از حالت بایر به موات نیست.

• ارجاع مسئله به کارشناسی
  

از آنجایی که کمیسیون ماده ۱۲ زمین شهری درمقام قضاوت نوعیت زمین است و نتیجه این قضاوت ممکن است منتهی به صلب مالکیت اشخاص نسبت به املاک آنها شود ، به همین دلیل برای حفظ حقوق شهروندی و همچنین جلوگیری از فسخ نظریات صادره از کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری و بالتبع احتمال تضییع حقوق دولت ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری نیز ضروری به نظر می رسد.

کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری

کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری پس از رسیدگی و بررسی دقیق شرایط زمین بایر درمورد موات بودن یا نبودن زمین مدنظر مبادرت به صدور نظریه یا رأی کند. به موجب آئین نامه اجرایی قانون زمین شهری پس از وصول درخواست استعلام نوعیت زمین از سوی مراجع تقاضا کننده ، وزارت مسکن و شهرسازی باید ظرف یک ماه از تاریخ دریافت استعلام نسبت به اعلام نظر خود درخصوص نوعیت زمین اقدام کند وگرنه مرجع استعلام کننده می تواند رأساً اقدام نماید درحالیکه بنا به روند رسیدگی در کمیسیون ماده ۱۳که در بالا شرح داده شد ، مهلت یک ماهه مذکور بسیار کوتاه و ناکافی است. البته اصولاً مراجع و اشخاص استعلام کننده تا اعلام نظر کمیسیون اقدام خاصی انجام نمی دهند.

آرای صادره باید عاری از هرگونه قلم خوردگی ، لاک گرفتگی و حشر و زائد مطالب الحاقی باشد. درفرضی که پس از صدور رأی مشخص شود که در ذکر شماره و پلاک ملک یا اسامی مالکین اشتباهی صورت گرفته ، اصلاح وضع اشتباه حاصله با اعضای همان کمیسیون و یا کمسیون های جانشین باتوضیح در ذیل آراء صادره و دفاتر مربوطه و امضای اعضا در زیر دفتر و رأی خواهد بود.

اشتراک گذاری: