در یک قرارداد حمل و نقل دریایی اشخاص متعددی وجود دارند که قوانین حاکم بر قرارداد و توافق بین طرفین حدود مسئولیت هر یک از آنها را مشخص می کند. اشخاص دخیل در قرارداد حمل و نقل دریایی در ابتدا صرفاً به متصدی حمل و نقل و فرستنده کالا محدود می شوند ولی امروزه با گسترش روابط تجاری غیر از افراد مذکور، اشخاص دیگری اعم از حقیقی و حقوقی در قراردادهای حمل ونقل دریایی دارای مسئولیت هستند.

متصدی حمل در قرارداد حمل و نقل دریایی

بر اساس کنوانسیون های سه گانه حاکم بر حمل و نقل دریایی و قانون دریایی ایران در خصوص متصدی حمل و نقل و حدود مسئولیت آنها تعاریف و معیارهای مختلفی ارائه شده است.

به طور کلی متصدی حمل را در قراردادهای دریایی می توان صاحب کشتی یا اجاره کننده کشتی که با فرستنده محموله قرارداد حمل منعقد کرده است قلمداد نمود. البته گاهی اتفاق می افتد که نماینده بنگاه حمل و نقل یا موسسه کشتیرانی اقدام به امضاء قرارداد حمل نماید.

• متصدی حمل واقعی کیست؟

مقررات هامبورگ از فرد یا افرادی که تمام یا قسمتی از حمل و نقل کالا را انجام می دهند تحت عنوان متصدی حمل واقعی نام برده است. در واقع متصدی حمل واقعی شخصی است که عملاً وظیفه حمل کالا را انجام می دهد و ممکن است به عنوان مستخدم فرد دیگر، اقدام به چنین کاری نماید و اساساً هیچ رابطه قراردادی با فرستنده کالا نداشته باشد.

• حدود مسئولیت متصدی حمل واقعی

صرف نظر از اینکه آیا قرارداد حمل و نقل دریایی فی مابین متصدی و فرستنده حق انتقال وظیفه حمل و نقل به ثالث را برای متصدی حمل لحاظ کرده یا نه طبق شرایط کنوانسیون هامبورگ متصدی حمل (طرف قرارداد) مسئول سرتاسر خسارتی که در حین حمل اتفاق افتاده خواهد بود؛ مگر اینکه در قرارداد حمل دو چیز به صراحت قید شده باشد اول آنکه قید شده باشد قسمتی از حمل توسط شخصی غیر از متصدی طرف قرارداد صورت خواهد گرفت؛ دوم آنکه نام شخصی که حمل قسمت مذکور را عهده دار خواهد بود در قرارداد ذکر شود. با حصول این دو قید متصدی حملی که طرف قرارداد است مسئول خسارت وارده در مدت حمل توسط ثالث (متصدی حمل واقعی) نخواهد بود ، مشروط بر اینکه متصدی طرف قرارداد ثابت کند وقوع خسارت در مدت حمل متصدی دوم صورت گرفته است.

فورواردرها در قرارداد حمل و نقل دریایی

طبق تعریفی که در مقررات لاهه و بروکسل از متصدی حمل شده است فورواردرها در زمره متصدیان حمل و نقل قرار نمی گیرند. فورواردرها در واقع برنامه ریزی کننده زنجیره حمل و نقل دریایی بوده و بر خلاف متصدی که در مقابل فرستنده مسئول هستند فورواردرها در نزد خریدار مسئول می باشند. در واقع فورواردر اقدام به تحویل گرفتن کالا از فرستنده می نموده و بارنامه متناسب را صادر می نماید. فورواردرها طبق تعاریف کنوانسیون روتردام و هامبورگ در زمره متصدیان حمل و نقل قرار می گیرند.

• نقش فورواردرها در حمل و نقل

امروزه فورواردرها وظایف متنوعی از جمله خدمات تکمیلی من جمله انبارداری، بیمه، بسته بندی، بارگیری و تخلیه انجام می دهند ولی به ندرت دیده شده که کار حمل را راساً به عنوان شرکت حمل کننده صورت دهند. به طور کلی وظایف فورواردرها در جهت بهینه ساختن سه مورد انجام می گیرد؛ هزینه ها، زمان و اطمینان یعنی سریع تر رساندن کالا با اطمینان بیشتر و هزینه کمتر.

• وظایف فورواردرها در حمل و نقل دریایی

وظایفی که فورواردرها در مقابل خریداران کالا عهده دار آن می شوند در ضمن قرارداد مشخص می شود اما اصولاً مواردی که در حداکثر قراردادها بر عهده فورواردر گذاشته می شود عبارتند از : صدور پرفرمای حمل- انعقاد قرارداد حمل با صاحب کالا- صدور بارنامه- انجام تشریفات گمرکی در مبدأ و بر حسب مورد- انعقاد قرارداد حمل با موسسات مختلف حمل کننده و اخذ راه نامه یا بارنامه دریایی- اخذ صورت مجالس مکسر و اضافه و آسیب دیدگی کالا و دست خوردگی و ترخیص از نماینده حمل دریایی – انجام تسویه حساب با طرفهای ذیربط- اعلام ورود کالا به صاحب کالا.

طرف مجری

طرف مجری که از نوآوری های کنوانسیون روتردام است به شخصی غیر از متصدی حمل و نقل کالا اطلاق می شود که متعهد به انجام یکی از تعهدات متصدی حمل و نقل کالا به موجب قرارداد حمل در مورد دریافت کالا، بارگیری، جابجایی، چیدمان در انبار کشتی، نگهداری، مراقبت و تخلیه یا تحویل کالا بشود یا آن تعهد را انجام دهد تا حدودی که چنین شخصی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بنا به در خواست یا تحت نظارت یا کنترل متصدی حمل و نقل عمل کند.

در واقع ضرورت حمل و نقل های بین الملل و گسترش تجارت ایجاب می کند که متصدی حمل و نقل که طرف قرارداد با فرستنده است نتواند حمل بار را در تمام فرآیند حمل و نقل انجام دهد و ناچار اجرای مراحل مختلف را به طرف مجری واگذار می کند.

• ویژگی های طرف مجری (چه کسی مجری تلقی می شود؟)

اول آنکه طرف مجری با فرستنده دارای قرارداد یا تعهدی در زمینه حمل و نقل نیست در ثانی اقدامات مجری به طور مستقیم یا غیرمستقیم بنا به درخواست و تحت نظارت یا کنترل متصدی حمل صورت می گیرد.

• تفاوت طرف مجری با متصدی حمل واقعی

همانطور که بیان شد متصدی حمل واقعی صرفاً قسمتی از حمل و نقل را انجام می دهد اما از طرف مجری ممکن است اقداماتی نظیر تحویل کالا، بیمه، انبار کردن و … را نیز انجام دهد. همچنین برای مسئول شناخته شدن متصدی حمل واقعی با حصول دو شرط می توان مسئولیت خسارت وارده را بر وی بار کرد در حالیکه چنین شرایطی در خصوص طرف مجری وجود ندارد.

فرستنده کالا در قرارداد حمل و نقل

مطابق کنوانسیون هامبورگ فرستنده کالا شخصی است که توسط او و یا به حساب او، قرارداد حمل کالا از طریق دریا با متصدی حمل منعقد می گردد و همچنین شامل هر شخصی می شود که به وسیله او یا به حساب او کالای موضوع قرارداد حمل عملاً به متصدی حمل تحویل می شود.

گیرنده کالا در قرارداد حمل و نقل دریایی

اصطلاح گیرنده کالا به کسی اطلاق می شود که حق دارد کالا را تحویل بگیرد. در خصوص گیرندگان کالا نکته ای که قابل بیان است این می باشد که سابقاً هر شخص دارنده بارنامه بود می توانست کالا را تحویل بگیرد چه اسمش در سند قید می شد چه قید نمی شد که این رویه در حال حاضر وجود ندارد و ممکن است بارنامه غیرقابل انتقال باشد .

کشتی در قرارداد حمل و نقل دریایی

مطابق قوانین جاریه کشور و مقررات بین المللی کشتی ها دارای شخصیت حقوقی مستقل از مالکین خود هستند به همین دلیل نیز قانون گذار مالکین را ملزم به ثبت کشتی خود و انتخاب نام منحصر به فرد برای آن نموده اند. با توجه به شخصیت حقوقی مستقل کشتی به عنوان وسیله حمل در قراردادهای دریایی به تفصیل آن در چند سطر می پردازیم.

اصولاً کشتی به شناورهایی که قابلیت دریانوردی و حمل محموله در دریا را دارند اطلاق می شود و مواردی مثل کرجی یا قایق موتوری از تعریف کشتی خارج هستند. اما مطابق کنوانسیون روتردام کشتی به هر شناوری که جهت حمل کالا بر روی آب مورد استفاده قرار می گیرد گویند. این تعریف از این جهت ارائه شده تا مواردی مثل «کرجی» و «دوبه» مشمول تعریف کشتی شود؛ چرا عملاً در برخی بنادر به  دلیل عمق کم آب کشتی های غول پیکر نمی توانند تا اسکله جلو بیایند و بخشی از حمل توسط کرجی و دوبه صورت می گیرد و این امکان وجود دارد که کالا در این دسته از شناورها آسیب ببیند.

اشتراک گذاری: