همان طور که در بحث شرایط مسئولیت متصدی حمل و نقل در قوانین داخلی نیز عنوان شد رابطه میان متصدی و زیان دیده براساس قرارداد حمل و نقل که در پی آن بارنامه صادر می شود تفسیر می شود به همین دلیل مسئولیت متصدی حمل از نوع مسئولیت قراردادی  است. در حمل ونقل دریایی نیز به خاطر منشاء مسئولیت (قرارداد) زیان دیده باید ورود ضرر، نقض تعهد و رابطه بین ضرر و نقض تعهد را اثبات کند تا تکالیف و مسئولیت هایی بر متصدی حمل در قراردادهای حمل ونقل دریایی بار شود.

تکالیف متصدی حمل در حمل و نقل دریایی

به موجب قانون دریایی ایران و قواعد لاهه متصدی حمل و نقل مکلف است مراقبتهای لازم را قبل از آنکه سفر دریایی شروع شود اعمال نماید. برخی از این موارد که به صراحت مشخص شده اند عبارتند از:

• آماده کردن کشتی برای سفر دریایی
• محاسبه صحیح در تهیه سوخت کافی
• آماده سازی انبارها و سردخانه های دیگر بخش های کشتی
• صدور بارنامه با ذکر مشخصات کامل بار (البته این تکلیف در شرط رزرو لازم نیست که در ادامه به آن می پردازیم.)
• تهیه نقشه بارگیری، چیدمان، حمل و تخلیه محموله

در صورت عدم رعایت هر یک از موارد فوق و سایر تکالیفی که برعهده متصدی حمل است، وی مسئول خواهد بود اما بر خلاف قانون تجارت مسئولیت متصدی در این موارد مطلق نخواهد بود.

حدود مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی

مطابق قانون دریایی ایران، متصدی حمل مسئول فقدان یا خسارت ناشی از عدم قابلیت دریانوردی نخواهد بود مگر آنکه قصوری از جانب وی صورت گرفته باشد اگر صاحب کالا یا هر ذینفع دیگری ادعایی در مورد ورود خسارت به کالا داشته  باشد و این امر را ناشی از عدم قابلیت دریانوردی بداند متصدی باید ثابت کند که مراقبتهای لازم و معمول را انجام داده تا از بار مسئولیت رها شود. در غیر اینصورت متصدی حمل و نقل دریایی مسئول شناخته خواهد شد. لازم به ذکر است در برخی موارد برخی از رخدادهای دریایی مانع از این می شود که متصدی به وظایف و تعهدات خود عمل کند در این موارد مسئولیت از متصدی حمل رفع خواهد شد. به طور کلی ماده ۵۵ قانون دریایی ایران مواردی که در آنها متصدی حمل مسئولیتی ندارد را ذکر کرده که در سه دسته بندی می توان قرار داد.

الف) مسئولیت نداشتن متصدی حمل در رابطه با خسارت ناشی از اقدام فرستنده یا نوع و جنس کالا

ب) مسئولیت نداشتن متصدی حمل در رابطه با خسارت ناشی ازعلل خارجی که ماهیت قوه قهریه دارند مثل طوفان دریایی

ج) عدم مسئولیت متصدی حمل در رابطه با خسارت ناشی از کشتی یا کارکنان آن

در خصوص این بند باید بیان کرد چون طبق قانون کشتی دارای شخصیت حقوقی مستقل از مالک یا متصدی است لذا خسارات ناشی از عیب و نقص آن بر عهده متصدی خواهد بود.

اعتبار شرط

طبق قاعده اصلی متصدی ملزم است که در بارنامه دریایی مشخصات کامل محموله اعم از علائم یا مقدار وزنی را ذکر کند اما زمانی که صحت این مشخصات به دلایل موجه و منطقی مشکوک است یا وسیله مناسبی برای بررسی و احراز صحت این اطلاعات در اختیار ندارد جهت درج مشخصات مذکور در بارنامه الزامی ندارد.

این اقدام در بارنامه اماره ای تلقی می شود بر ورود خسارت به کالا قبل از تحویل دادن آن به متصدی، در واقع زمانی که متصدی به دلیل موجهی در صحت اظهارات فرستنده در خصوص مشخصات کالا تردید کند و مشخصات اعلامی را در بارنامه ذکر نکند بار اثبات دعوی (یعنی اثبات ورود خسارت) بر عهده گیرنده قرار می گیرد. در این حالت گیرنده برای جبران خسارت باید ثابت کند که خسارت درطول مدت حمل و توسط متصدی به کالا وارد شده است .

مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی در قواعد هامبورگ

قواعد هامبورگ مسئولیت متصدی حمل و نقل را در سه مورد دسته بندی کرده، زیان ناشی از تلف، خسارت وارده به کالا و همچنین تأخیر در تحویل آن. حال اگر واقعه ای موجب تلف، خسارت یا تأخیر، طی مدتی که کالا تحت حفاظت متصدی حمل و نقل بوده رخ داده باشد متصدی حمل و نقل مسئول است مگر اینکه متصدی ثابت کند که خود او با مأموران یا نمایندگانش کلیه اقداماتی که به طور معمول جهت جلوگیری از ورود خسارت لازم بوده انجام داده اند.

در برخی موارد قواعد هامبورگ برای متصدی حمل و نقل عدم مسئولیت وی در بروز خسارت را پیش بینی کرده این موارد عبارتند از: آتش سوزی، حمل حیوانات زنده، مساعدت دریایی و حمل بر روی عرشه کشتی.

مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی بر اساس کنوانسیون بروکسل

در کنوانسیون بروکسل مبنای تعیین مسئولیت متصدی حمل و نقل امری پیچیده است  زیرا در برخی قسمت های این کنوانسیون فرض تقصیر و در قسمت های دیگری فرض مسئولیت پذیرفته شده است. برای مثال در صدر ماده ۴ کنوانسیون بروکسل گفته شده: « کشتی و متصدی حمل، هیچکدام مسئول فقدان یا خسارت ناشی از عدم قابلیت دریانوردی نخواهد بود مگر … » که مبنای مسئولیت متصدی را به فرض تقصیر سوق می دهد.

اما همین کنوانسیون در پاراگراف ماده ۴ با بیان هفده مورد از موارد رافع مسئولیت، به سمت فرض مسئولیت تمایل پیدا کرده است.

تعیین مسئولیت متصدی در فرض تعارض قانون دریایی ایران و کنوانسیون

 میزان مسئولیت متصدی حمل و نقل در حمل و نقل دریایی در قانون دریایی ایران در برخی موارد با کنوانسیون بروکسل (قوانین لاهه ۱۹۲۴) در تعارض است و در چنین تعارض هایی عده ای معتقدند که قانون دریایی ایران در مورد حمل و نقل دریایی میان دو نقطه در داخل کشور ایران می باشد و در مورد حمل ونقل دریایی بین المللی کنوانسیون ۱۹۲۴ بروکسل حاکم است.

اشتراک گذاری: