چک به عنوان وسیله پرداخت در بسیاری از روابط مالی اشخاص در جامعه استفاده می شود. در صورتی که دارنده پس از مراجعه به بانک نتواند مبلغ چک را وصول نماید می تواند اقدام به برگشت زدن آن و درخواست صدور اجرائیه جهت وصول چک نماید. در مقابل صادرکننده ای که مدعی است دارنده مستحق دریافت وجه چک نمی باشد، می تواند ابطال اجراییه چک برگشتی را بنماید.
در این مقاله سعی نموده ایم ساده ترین روش ابطال اجراییه چک برگشتی و روند حقوقی آن را توضیح دهیم.
اجرائیه چک چیست؟
اجراییه چک سندی است که به موجب آن دارنده چکی که مبلغ آن وصول نشده و منجر به صدور گواهی عدم پرداخت شده است، نسبت به وصول چک برگشتی اقدام می نماید.
تا قبل از تصویب قانون اصلاحی قانون صدور چک ۹۷، درخواست صدور اجرائیه چک از اداره ثبت صورت می گرفت اما پس از تصویب قانون مذکور امکان درخواست اجرائیه از طریق دادگاه نیز امکان پذیر می باشد که در ادامه این مقاله توضیح خواهیم داد.
مراحل صدور اجراییه چک در اداره ثبت
- مراجعه به بانک و اخذ گواهینامه عدم پرداخت دارای کد رهگیری
- چک هایی که علت برگشت آنها عدم تطابق امضا باشد و یا کد رهگیری نداشته باشد، امکان صدور اجرائیه وجود ندارد.
- متقاضی صدور اجرائیه چک می تواند دارنده و یا ظهرنویس باشد.
- درخواست صدور اجرائیه چک از دفتر خانه محل بانک صادرکننده یا محل اقامت دارنده چک یا محل بانک محال علیه صورت می گیرد.
مدارک مورد نیاز برای صدور اجرائیه چک عبارت است از: تقاضانامه مخصوص صدور اجرائیه، اصل و فتوکپی مصدق چک و برگشتی آن
مراحل صدور اجرائیه چک در دادگاه
- مراجعه به بانک و اخذ گواهینامه عدم پرداخت که دارای کد رهگیری باشد.
- درخواست اجرائیه چک از دادگاه نسبت به چک های صیادی که تاریخ آن بعد از لازم الاجرا شدن قانون اصلاحی ۹۷ امکان پذیر است.
- مراجعه به دفتر خدمات قضایی و ثبت درخواست صدور اجرائیه
- درخواست صدور اجرائیه چک صیادی از دادگاه فقط از دارنده امکان پذیر است.
- درخواست صدور اجرائیه چک به دادگاهی که چک در حوزه آن صادر شده و یا دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاهی که گواهینامه عدم پرداخت در حوزه آن صادر شده ارسال می شود.
بررسی تفاوت های اجرائیه چک و حکم دادگاه
اجرائیه چک با حکم دادگاه که در خصوص مطالبه وجه چک صادر شده است دارای تفاوت هایی است که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد.
اجرائیه چک صرفا در خصوص چک های صیادی که تاریخ آن بعد از لازم الاجرا شده قانون اصلاحی ۹۷ باشد امکان پذیر است. اما می توان در خصوص تمامی چک ها فارق از اینکه صیادی یا غیر صیادی باشد دادخواست مطالبه وجه چک ارائه نمود.
اجرائیه چک از طریق دادگاه فقط از سوی دارنده چک علیه صادرکننده یا صاحب حساب و یا هردو امکان پذیر است. اما دادخواست مطالبه که منجر به صدور حکم دادگاه می شود می تواند علیه ضامن و ظهرنویس باشد.
در اجرائیه چک نمی توان مطالبه خسارت تاخیر در تادیه چک را نمود اما در دادخواست مطالبه می توان علاوه بر اصل مبلغ چک تقاضای خسارت تاخیر در تادیه را از تاریخ مندرج در چک لغایت اجرای حکم درخواست نمود. زمان رسیدن به نتیجه در اجرائیه چک بسیار کوتاه است اما حکم دادگاه نیاز به فطعیت دارد تا بتوان آن را اجرا نمود.
اهمیت ابطال اجراییه چک برگشتی
اهمیت ابطال اجراییه چک برگشتی از آن جهت است در برخی موارد دارنده چک مستحق دریافت آن نیست و اقدام به برگشت زدن چک و در نهایت درخواست صدور اجرائیه می کند. با ابطال اجرائیه چک برگشتی از دریافت به ناحق مبلغ توسط دارنده می توان جلوگیری نمود.
همچنین برگشت خوردن چک عواقب سنگینی برای صادرکننده دارد. از جمله این عواقب می توان به مسدودی حساب، عدم امکان افتتاح حساب، عدم صدور کارت بانکی جدید، عدم اخذ تسهیلات یا صدور ضمانت نامه بانکی اشاره نمود. با ابطال اجراییه چک و اثبات بی حقی دارنده و استرداد لاشه چک می توان اقدام به رفع سوء اثر نمود.
موارد ابطال اجراییه چک
موارد ابطال اجراییه چک به شرح ذیل می باشد:
- در صورتی که مبلغ چک پرداخت شده باشد. در برخی از مواقع صادرکننده مبلغ چک را پرداخت نموده اما اصل چک هنوز دست دارنده می باشد. در چنین حالتی با ارائه مدارک و مستندات که بتوان پرداخت وجه جک را ثابت نمود، می توان اجرائیه چک را ابطال نمود.
- در صورتی که چک بابت قرارداد یا معامله ای داده شده و آن قرارداد یا معامله فسخ یا ابطال شده نیز از جمله موارد ابطال اجرائیه می باشد.
- چنانچه پرداخت چک مشروط به انجام عمل یا تعهدی بوده و آن تعهد از سوی دارنده ایفا نشده باشد.
- اثبات جعلی بودن امضای صادرکننده نیز از دیگر مواردی است که می تواند منجر به ابطال اجرائیه شود. البته باید در این زمینه رایی وجود داشته باشد که جعل چک یا امضای صادرکننده را احراز نموده باشد.
مراحل و فرآیندهای ابطال اجراییه چک برگشتی
ابطال اجراییه چک برگشتی یکی از پرونده هایی است که نیاز به داشتن وکیل متخصص در امور بانکی می باشد. بنابراین پیش از هرگونه اقدامی در ابتدا با وکیل مشورت نمائید.
پس از این مرحله نیاز به ارائه دادخواست به مرجع قضایی صالح می باشد. خواهان دعوا صادرکننده و خوانده دعوا دارنده چک که درخواست صدور اجرائیه نموده می باشد.
در دادخواست باید مدارک و مستنداتی که بر اساس آن طرح دعوا شده پیوست شود. دادخواست به شعبه مربوطه ارجاع می شود و پس از تعیین وقت رسیدگی طرفین برای ارائه توضیحات و دفاعیات دعوت می شوند.
در صورتی که قاضی مدارک و مستندات خواهان دعوا را کافی بداند و دلایل وی را مورد قبول بداند، رای بر ابطال اجراییه چک برگشتی صادر می نماید. رای صادره قابل اعتراض بوده و می توان ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ اعتراض نمود. چنانچه دادگاه تجدیدنظر رای دادگاه بدوی را تائید نماید رای قطعیت می یابد.
پس از صدور رای قطعی مبنی بر ابطال اجراییه چک، اجرائیه باطل می شود و عملیات اجرایی نیز کان لم یکن می شود و درصورتی که مالی از صادرکننده چک توقیف شده است از ان رفع توقیف می گردد.
مدارک مورد نیاز برای ابطال اجرائیه چک
همانگونه که گفته شد برای طرح دعوای ابطال اجرائیه چک نیاز به پیوست مدارک . مستندات به دادخواست می باشد. این مدارک عبارتند از:
- اجرائیه ثبتی و یا اجرائیه دادگاه
- مدارک هویتی خواهان
- مدارکی که جهت اثبات بی حقی دارنده چک وجود دارد از جمله رای دادگاه کیفری و یا مدارک پرداختی مبلغ چک و یا صورتجلسه یا رایی که نشان از فسخ معامله یا قرارداد باشد.
- وکالتنامه وکیل در صورتی که دعوا توسط وکیل مطرح می شود.
هزینه ابطال اجرائیه چک
برای تعیین هزینه ابطال اجراییه چک در وهله باید مشخص نمود ابطال اجرائیه چک مالی است یا غیر مالی؟
به این سوال در نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۲/۲۳۶ مورخ ۱۷/۴/۱۴۰۲ پاسخ داده شده است. طبق این نظریه مشورتی، مشخص نمودن مالی یا غیرمالی بودن دعاوی بر اساس آثار و نتایج حاصله از آن صورت می گیرد. لذا ابطال اجراییه چک جنبه مالی ندارد چرا که به معنای نفی مالکیت یا منتفی شدن تعهد نیست.
مرجع صالح رسیدگی به دعوای ابطال اجرائیه چک برگشتی
در صورتی که دعوا نسبت به ابطال اجرائیه ثبتی باشد، مرجع صالح رسیدگی دادگاه محل وقوع دفترخانه صادرکننده اجرائیه است. اما اگر ابطال اجراییه چکی موضوع دعوا باشد که از طریق دادگاه صادر گردیده، دادگاهی که اجرائیه را صادر کرده صالح برای ابطال اجرائیه چک می باشد.
ابطال اجراییه چک صیادی
ابطال اجراییه چک صیادی در ماده ۲۳ قانون اصلاحی قانون صدور چک مصوب ۱۳۹۷ پیش بینی شده است. اما تفاوتی بین ابطال اجرائیه چک صیادی با چک های عادی وجود ندارد. در صورتی که صادرکننده چک صیادی نسبت به اجرائیه صادره از دادگاه یا اجرای ثبت اعتراض داشته باشد می تواند از طریق مراجع قضایی دعوای ابطال اجرائیه چک را مطرح کند.
ابطال اجراییه چک غیر صیادی
ابطال اجراییه چک غیر صیادی برای لغو و بی اثر نمودن اجرائیه صادره از سوی اداره ثبت می باشد. همانگونه که اشاره نمودیم اجرائیه چک از طریق دادگاه بعد از سال ۹۷ و صرفا در خصوص چک های صیادی امکان پذیر بود. در صورتی که دارنده چک برگشتی غیرصیادی بخواهد اقدام به صدور اجرائیه نماید باید از طریق اداره ثبت اقدام کند.
ابطال اجرائیه غیر صیادی مستند به ماده ۱ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون ثبت و دفاتر اسناد رسمی صورت می گیرد. و در چنین حالتی نمی توان استناد به ماده ۲۳ قانون چک نمود.
درخواست توقف عملیات اجرایی در ابطال اجراییه چک
طبق قانون صدور چک پس از ابلاغ اجرائیه، صادرکننده باید ظرف ۱۰ روز اقدام به پرداخت مبلغ چک نماید. در غیر اینصورت پرونده اجرایی تشکیل و پس از اخذ استعلام های سه گانه اموال یافت شده از صادرکننده توقیف و مبلغ چک از آن وصول خواهد شد.
در این قانون مقرر گردیده طرح دعوای ابطال اجرائیه چک مانع از جریان عملیات اجرایی نمی شود. مگر اینکه همزمان با طرح این دعوا، توقف عملیات اجرایی نیز درخواست شود.
چنانچه قاضی دلایل شکایت را قوی بداند با اخذ تامین مناسب، قرار توقف عملیات اجرایی صادر می شود. اگر دعوای مطروحه مستند به سند رسمی باشد، توقف عملیات اجرایی بدون اخذ تامین صادر خواهد شد.
در پایان، اگر درگیر مسائل حقوقی مربوط به ابطال اجرائیه‌های چک هستید و نیاز به راهنمایی و وکالت دارید، موسسه حقوقی دادپویان حامی با تیمی از وکلای مجرب و متخصص آماده ارائه خدمات حقوقی به شماست. این موسسه با تجربه و تخصص در حوزه‌های مختلف حقوقی، از جمله ابطال اجرائیه‌های چک، همراه شماست تا بهترین راهکارها را ارائه دهد و از حقوق شما به نحو احسن دفاع کند. برای مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با موسسه حقوقی دادپویان حامی تماس بگیرید و از تخصص و تجربه تیم حقوقی ما بهره‌مند شوید.
