ظهرنویسی چک و سفته به معنای درج هرگونه عبارت تعهدآور توسط اشخاصی غیر از صادرکننده در سند تجاری است. همچنین انتقال سند تجاری به وسیله امضاء در آن توسط دارنده یا شخص مجاز از طرف او و تسلیم سند به منتقل الیه، ظهرنویسی نامیده می شود. ظهرنویسی چک و سفته به جهت نیل به اهداف متفاوتی صورت می پذیرد از جمله ظهرنویسی سفته و یا چک به جهت انتقال، وکالت و وثاقت و …..

ظهرنویسی چک و سفته جهت انتقال مبلغ

معنی ظهرنویسی در سفته و یا چک به معنای همان پشت نویسی سفته و یا چک می باشد. اولین کاربرد ظهرنویسی، انتقال مبلغ درج شده در اسناد تجاری می باشد. در این نوع ظهرنویسی، دارنده با درج امضاء خود، سند را به شخص ثالثی منتقل می نماید. پس از ظهرنویسی انتقالی، دارنده اولیه به عنوان ظهرنویس سند تجاری محسوب می شود و منتقل الیه، در حکم دارنده سند تجاری می باشد. در ارتباط با ظهرنویسی چک در قانون تجارت باید گفت که تعریفی از ظهرنویسی ارائه نشده است و قانون گذار صرفا به نحوه ی ظهرنویسی اشاره کرده است.

ظهر نویس سفته یا چک کیست؟

در پاسخ به این سوال که ظهرنویس سفته و یا چک چه کسی می باشد باید گفت: دارنده سفته و یا چک که اقدام به پشت نویسی برای وصول  و یا انتقال و یا ضمانت چک و یا سفته می کند ظهرنویس سفته می باشد. همان طور که اشاره شد نحوه ی پشت نویسی سفته و یا چک با امضا و مهر می باشد.

• در متن پشت نویسی سفته برای ضمانت چه جملاتی بایستی نوشته شود؟

در صورتی که شخصی قصد ضمانت سفته را دارد در ذیل امضای پشت سفته به عنوان ضامن می توان از عباراتی مانند: به عنوان ضمانت و یا پرداخت وجه این سفته را تضمین می کنم و یا عبارت اینجانب وجه این سفته را ضمانت می نمایم استفاده گردد. لذا ضامن سفته باید در نظر داشته باشد که از نظر قانونی مسئول بوده و در صورت عدم پرداخت از سوی صادر کننده ضامن بایستی در مقابل دارنده پاسخگو باشد.

شرایط ظهرنویسی چک و سفته به جهت انتقال

تحقق ظهرنویسی سند تجاری به جهت انتقال مبلغ آن منوط به درج امضاء دارنده اولیه و تسلیم سند به منتقل الیه می باشد، در واقع پیش از تسلیم سند به منتقل الیه، ظهرنویسی انتقالی محقق نمی شود.

ضمنا برای آن که انتقال مبلغ سند تجاری به نحو صحیح واقع شود، باید امضا دارنده در خود سند تجاری درج شود و ظهرنویسی به موجب قرارداد جداگانه تنها از نظر مقررات قانون مدنی معتبر شناخته می شود و تابع قانون تجارت نخواهد بود. ظهرنویسی شفاهی نیز از همین ضابطه پیروی می کند. به عبارت دیگر اگر چه اصل بر این است که توافقات شفاهی افراد معتبر بوده و انعقاد قرارداد مستلزم مکتوب نمودن توافقات نمی باشد و ظهرنویسی نیز در واقع یک قرارداد انتقال است، اما ظهرنویسی شفاهی تابع مقررات تجاری نمی باشد، هرچند از نظر قانون مدنی معتبر است.

ظهرنویسی سفته و چک جهت انتقال در وجه حامل

ظهرنویسی چک در وجه حامل از نظر قانون تجارت بلامانع است. اما به طور معمول انتقال سند تجاری در وجه حامل بدون نیاز به ظهرنویسی و صرفا با قبض و اقباض امکان پذیر است.  در قانون جدید صدور چک، صدور و ظهرنویسی چک باید حتما در وجه ذی نفع معین صورت گرفته و در سامانه صیاد به ثبت برسد. در غیر این صورت مشمول قانون صدور چک نخواهد بود.

ظهرنویسی بدون قید جهت

همانطور که در ادامه توضیح داده می شود، صرف درج امضا توسط دارنده در ظهر سند تجاری بدون هیچ توضیح دیگری، حمل بر ظهرنویسی جهت انتقال خواهد شد. برخلاف مرحله صدور و قبولی برات یا صدور سفته، که علاوه بر امضاء می توان با مهر این اعمال را انجام داد، در ظهرنویسی و صدور چک اعلام اراده فقط با امضا پذیرفته شده است. بنابراین در صورتی که عمل ظهرنویسی، با مهر یا اثر انگشت انجام شده باشد مشمول مقررات راجع به انتقال سند تجاری از طریق ظهرنویسی نخواهد بود و منتقل الیه نمی تواند از امتیازات تجاری سند استفاده کند.

ظهرنویسی چک وسفته جزئی به جهت انتقال

دارنده نمی تواند به وسیله ظهرنویسی بخشی از مبلغ مندرج در سند تجاری را منتقل نماید و ظهرنویسی انتقالی الزاما نسبت به کل مبلغ سند تجاری خواهد بود. البته ظهرنویسی نسبت به بخشی از مبلغ نیز مانند ظهرنویسی شفاهی و ظهرنویسی در قرارداد جداگانه از منظر مقررات قانون مدنی معتبر می باشد.

ظهرنویسی چک و سفته به جهت انتقال سند تجاری با دارندگان متعدد

در صورتی که دارندگان سند تجاری متعدد باشند برای ظهرنویسی، امضاء همه آنان ضروری است. اگر فقط برخی از دارندگان، ظهر سند را امضا کرده باشند، انتقال طبق قانون مدنی صحیح است. قانون تجارت در خصوص کثرت ظهرنویسی در یک سند به نحوی که امکان ظهرنویسی مجدد در سند نباشد ساکت است. در مقررات راجع به برات مقرر گردیده چنانچه پشت برات پر شده باشد بر روی ورقه ای که به برات الصاق می شود و به وسیله کسی که آن را الصاق می نماید امضا می شود و بدین ترتیب ظهرنویسی به عمل می آید. بنابراین در مورد ظهرنویسی چک نیز می توان همین گونه عمل نمود.

ظهرنویسی چک و سفته جهت انتقال به صورت مشروط

چنانچه ظهرنویسی چک و سفته به صورت مشروط واقع شود، موضوع تابع مقررات قانون تجارت نبوده اما همچنان از نظر قانون مدنی صحیح و معتبر می باشد، بنابراین در صورتی که شرط مندرج در سند تجاری حاصل شود، منتقل الیه می تواند وجه سندی تجاری را مطالبه نماید و در صورت عدم حصول شرط، منتقل الیه حقی نسبت به سند تجاری ندارد.

پشت نویسی سفته

ظهرنویسی چک و سفته  انتقالی پس از عدم پرداخت صادرکننده

انتقال سفته پس از واخواست و انتقال چک پس ار صدور گواهی عدم پرداخت از طرف دارنده به شخص ثالث، صرف ظهرنویسی امکان پذیر نیست. در صورتی که سند تجاری پس از واخواست یا صدور گواهی عدم پرداخت به شخص ثالثی منتقل شود، بارزترین اثر این انتقال حق مراجعه دارنده به صادر کننده است.  شایسته تذکر است در صورتی که چک پس از صدور گواهی عدم پرداخت از سوی بانک محال علیه ظهرنویسی شود، وصول چک برگشتی از طریق طرح شکایت در محاکم کیفری میسر نمی باشد.

وضعیت وثایق سند تجاری در ظهرنویسی به جهت انتقال

با وقوع ظهرنویسی انتقالی به نحو قانونی، وثایقی که نسبت به سند تجاری در نظر گرفته شده است به منتقل الیه واگذار می شود. اگر سند تجاری به منظور ایفاء یک تعهد اولیه صادر شده باشد، ظهرنویسی موجب انتقال وثایق تعهد پایه نمی شود.

ظهرنویسی انتقالی به نفع یکی از متعهدان سند تجاری

در فرضی که سند تجاری بارها ظهرنویسی شده باشد، دارنده می تواند سند را به نفع یکی از ظهرنویسان سابق مجددا ظهرنویسی نماید و این عمل با اشکال قانونی مواجه نمی باشد. اما منتقل الیه در این حالت نمی تواند به ظهرنویسانی که پس از او سند را ظهرنویسی نموده اند جهت مطالبه وجه سند رجوع کند و تنها حق رجوع به ایادی ماقبل خود را خواهد داشت.

چنانچه انتقال گیرنده متعهد اصلی سند باشد، حق رجوع به هیچ یک از مسئولین را ندارد. صادرکننده چک و صادرکننده سفته از جمله متعهدان اصلی سند می باشند.

ظهرنویسی به جهت وکالت در وصول سند تجاری

ظهرنویسی وکالتی موجب انتقال مبلغ سند تجاری نبوده و تنها موجب اعطای نیابت به دیگری جهت وصول وجه سند تجاری می باشد. در این نوع ظهرنویسی، باید قید شود که ظهرنویسی به عنوان وکالت می باشد یا این امر از شواهد و قرائن فهمیده شود. مطابق رای وحدت رویه شماره ۳۱ هیات عمومی دیوان عالی کشور مورخ ۱۶/۱۲/۱۳۶۱ با  توجه به نحوه فعاليت بانك ها و رويه معمول آن مؤسسات و وظایف آن ها، ترديدي نيست كه بانكها معمولاً به عنوان  نمايندگي از ابراز كننده ‌چك نسبت به وصول وجه آن از بانك ديگري اقدام مي‌نمايند.

وفق ماده ۲۴۷ قانون تجارت در ظهرنویسی به جهت وکالت، طرف مقابل دارنده محسوب نمی شود اما حق وصول مبلغ، حق اعتراض و اقامه دعوا برای وصول را خواهد داشت. مگر آنکه خلاف این امر تصریح شده باشد. البته حق اقامه دعوا در محاکم دادگستری به نیابت از دیگران مختص وکلای دادگستری می باشد و شخصی که وکیل دارنده در وصول وجه سند تجاری می باشد حق طرح دعوا نخواهد داشت. اما اگر حق توکیل داشته باشد می تواند برای اقامه دعوا به وکیل دادگستری وکالت دهد.

در موارد سکوت قانون تجارت، ظهرنویسی وکالتی تابع مقررات عام قانون مدنی در باب وکالت خواهد بود.

ظهرنویسی وکالت

ظهرنویسی به جهت وکالت در صورت ورشکستگی وکیل

در صورتی که وکیل در وصول وجه سند تجاری پیش از وصول مبلغ ورشکسته شود، دارنده می تواند اصل سند تجاری را استرداد نماید. اما در صورتی که سند تجاری پیشتر وصول شده باشد، دارنده سند چاره ای جز ورود به هیات غرما ندارد.

ظهرنویسی به جهت وثاقت

در ظهرنویسی به جهت وثاقت، دارنده سند تجاری را به عنوان وثیقه دین خود در اختیار داین قرار می دهد و در صورتی که دین خود را نپردازد، طلبکار می تواند طلب خود را از محل مبلغ این سند استیفا نماید.

ظهرنویسی چک های صیادی

طبق تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک صلاحی ۱۴۰۰، ثبت انتقال چک های صیادی جدید در سامانه صیاد، جایگزین پشت نویسی آن ها است. طبق این تبصره، وصول چک و واریز مبلغ آن صرفا در وجه دارنده ی نهایی بر اساس استعلام از سامانه صیاد امکان پذیر است. از این رو بانک ها نمی توانند چک را در وجه اشخاصی که هویتشان به عنوان دارنده نهایی در سامانه صیاد درج نشده است، وصول کرده یا برگشت نمایند. برای ثبت انتقال چک یا همان ظهرنویسی فقط هویت ذینفع جدید توسط دارنده در سامانه صیاد ثبت می شود و توسط گیرنده چک تائید می شود  و نیازی به درج مبلغ و تاریخ چک تدارد.

تعداد انتقال چک های صیادی جدید بین اشخاص در سامانه صیاد، محدودیتی نداشته و یک چک می تواند به دفعات بین اشخاص مختلف منتقل شود.

اشتراک گذاری: