تامین خواسته چک، یک نوع اقدام احتیاطی است که قانونگذار برای حفظ کردن موضوع دعوای خواهان و جهت جلوگیری از تضییع حقوق وی در دعاوی حقوقی پیش بینی نموده است. بنابراین در دعوای صدور چک بلامحل چنانچه دارنده چک، قصد توقیف اموال صادرکننده را قبل از صدور حکم بر محکومیت صادر کننده چک را، داشته باشد باید درخواست تامین مبلغ چک را مطرح نماید. اصولا تامین خواسته چک بدون خسارت احتمالی صورت می گیرد و لزوم پرداخت خسارت احتمالی در تامین خواسته چک امری استثنائی است (که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد).
با ظهور چک های صیادی پس از اصلاحات اخیر قانون صدور چک سوالات و ابهامات متعددی در خصوص بحث تامین خواسته در چک برای دارندگان این اسناد تجاری ایجاد شده است. این که تامین خواسته چک ثبت نشده چگونه باید انجام شود و شرایط تامین خواسته چک به چه نحو می باشد از جمله این موارد هستند که در این مقاله سعی بر پاسخ کامل به آن ها خواهیم داشت. اطلاعات کامل قانون دوبرابر مبلغ چک برگشتی در لینک قبل میباشد.
مهلت تامین خواسته چک
در خصوص مطالبه وجه چک علیه صادر کننده، طلبکار می تواند جهت جلوگیری از انتقال دارایی توسط بدهکار و توقیف اموال او از دادگاه درخواست صدور قرار تامین خواسته را تقاضا نماید.
قانون گذار برای تقاضای تامین خواسته چک مهلت خاصی تعیین نکرده است و بنا به ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، شخص در سه بازه زمانی می تواند اقدام به تقاضای تامین خواسته برای چک نماید. این سه مورد عبارتند از:
- قبل از اینکه دعوی اصلی (مانند دعوای مطالبه وجه چک) اقامه گردد می توان صدور قرار تامین خواسته را درخواست نمود در این صورت خواهان می تواند قبل از آنکه دعوی اصلی خود را در دادگاه مطرح نماید، از دادگاه تقاضای صدور قرار تأمین خواسته نماید.
- خواهان می تواند ،ضمن اقامه دعوی اصلی، صدور قرار تامین خواسته را تقاضا نماید: زمانی که خواهان دادخواست خود را نسبت به ماهیت دعوی ، در دادگاه مطرح می نماید. در ستون تعیین خواسته، علاوه بر ذکر خواستة خود(مطالبه مبلغ چک)، صدور تأمین خواسته را نیز درخواست می نماید و در شرح و توضیحات دلایل درخواست صدور قرار تأمین خواسته را هم عنوان می نماید .
- همچنین خواهان می تواند در جریان دادرسی تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده باشد، از دادگاه قرار تامین خواسته و توقیف اموال بدهکار را مطالبه نماید: در ضمن دادرسی ، چه در مرحله بدوی ، و چه در مرحله تجدیدنظر ، خواهان می تواند درخواست تأمین خواسته خود را به دادگاهی که به اصل دعوی رسیدگی می نماید، تقدیم کند.
اگرچه قانون گذار مهلتی برای تقاضای تامین خواسته چک معین نکرده است اما در صورتی که دادگاه قبل از طرح دعوای اصلی بنا به درخواست خواهان، اقدام به صدور قرار تأمین خواسته نماید ، خواهان مکلف است ظرف ۱۰ روز در دادگاهی که صالح به رسیدگی برای دعوای اصلی باشد، دعوای خود را اقامه نماید در غیر اینصورت بنا به ماده ۱۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، با درخواست خوانده (بدهکار)، قرار تأمین خواسته که از سوی دادگاه صادر شده است، توسط همان دادگاه ملغی الاثر می گردد.
تودیع خسارت احتمالی در چک های واخواست نشده
سوالی که در خصوص تامین خواسته چک مطرح می شود این است که آیا سپردن خسارت احتمالی در تامین خواسته برای چکی که واخواست نشده (درمورد آن گواهی عدم پرداخت اخذ نشده) لازم است؟
با توجه به مقررات مواد ۳۱۰ لغایت ۳۱۵ قانون تجارت و رای وحدت رویه شماره 536_10/۷/۶۹ هیات عمومی دیوانعالی کشور، صدور قرار تامین خواسته در مورد چکی که خارج از موعد مقرر در ماده ۳۱۵ قانون تجارت اقدام به اخذ گواهی عدم پرداخت آن از بانک محال علیه شده باشد، موکول به تودیع خسارت احتمالی از ناحیه خواهان دارنده چک می باشد.
رای وحدت رویه در خصوص تامین خواسته چک
رای وحدت رویه شماره ۵۳۶ صادره از هیات عمومی دیوان عالی کشور به تاریخ ۱۳۶۹/۰۷/۱۰ مقرر می دارد: « قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ در مادتین ۲ و ۳ و قانون تجارت بشرح مواد ۳۱۰ تا ۳۱۵ شرایط خاصی را در مورد چک مقرر داشته که از آن جمله کیفیت صدور چک و تکلیف دارنده چک از لحاظ موعد مراجعه به بانک و اقدام بانک محال‌علیه به پرداخت وجه چک یا صدور گواهی عدم تأدیه وجه آن و وظیفه قانونی بانک دایر به اخطار مراتب به صادر کننده چک می باشد.
مسئولیت ظهرنویس چک موضوع ماده ۳۱۴ قانون تجارت هم بر اساس این شرایط تحقق می یابد و واخواست برات و سفته به ترتیبی که در ماده ۲۸۰ قانون تجارت قید شده ارتباطی با چک پیدا نمی کند بنابراین گواهی بانک محال علیه دائر به عدم تأدیه وجه چک که در مدت ۱۵ روز به بانک مراجعه شده به منزله واخواست می باشد».
تامین خواسته علیه ضامن چک
چنانچه دارنده چک دعوای حقوقی خود را به طرفیت شخصی غیر از صادر کننده چک (مانند ظهرنویس) مطرح نماید آیا برای صدور قرار تامین خواسته، وی باید خسارت احتمالی بپردازد؟
برای صدور چک بلامحل، دارنده چنانچه در ظرف مهلت های ۱۵ روزه و ۴۵ روزه مقرر در ماده ۳۱۵ قانون تجارت، چک را به بانک جهت گواهی عدم پرداخت ارائه نماید در نتیجه گواهی عدم پرداخت اخذ گردد، گواهی مذکور حسب رای وحدت رویه 536_69/۷/۱۰ دیوان عالی کشور در حکم واخواست بوده و برای این نوع چک ها در مرحله درخواست برای صدور تامین خواسته نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست. از دیگر قانون های مهم چک خسارت تاخیر تادیه چک بعد از پنج سال میباشد که اطلاعات تکمیلی آن در لینک قبل میباشد.
تامین خواسته در چک های صیادی
با توجه به قوانین و مقررات جدید، برای این که چک های صیادی دارای آثار و امتیازات مقرر برای اسناد تجاری باشند، باید صدور چک صیاد در سامانه تعیین شده ثبت گردد. در صورتی که شما چک صیادی دریافت نمایید اما این چک از سوی صادر کننده ثبت نشده باشد، چک مزبور سند عادی تلقی شده و واجد امتیازات مربوط به چک های ثبت شده نخواهد بود. به همین دلیل در چنین مواردی امکان تقاضای تامین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی نخواهد بود. به عبارت ساده تر اگر چک صیادی ثبت نشده باشد، دارنده برای تامین خواسته باید خسارت احتمالی که از سوی دادگاه تعیین می شود در صندوق دادگستری تودیع نماید.
لغو قرار تامین خواسته در صورت عدم توجه دعوا به ظهرنویس چک
در ظهرنویسی چک وسفته اگراموال ظهرنویس توقیف شده باشد و متعاقب آن دعوا متوجه ظهر نویس نباشد آیا قاضی فوراً رای به رفع توقیف اموال توقیف شده را صادر می نماید؟
هر چند در ماده ۱۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی عبارت «اولین جلسه» این شبهه را بوجود آورده که دادگاه بایستی در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض خوانده معترض به قرار تامین صادر شده (ظهرنویس) رسیدگی نماید لکن مستفاد از اطلاق ماده ۱۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه موجبات ادامه توقیف یا تامین اموال مرتفع گردد، دادگاه می تواند در جلسه فوق العاده نسبت به لغو قرار صادر شده اقدام نماید. بنابراین دادگاه می تواند ضمن فک قرار تامین خواسته ای که صادر نموده، همزمان از مال توقیفی ظهرنویس نیز رفع اثر نماید.
آیا برای چک های بلامحل، قبل از سررسید می توان تقاضای تامین نمود؟
بنا به ماده ۱۱۴ قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به طلب یا مالی معینی که هنوز موعد آن نرسیده باشد در صورتی که حق مستند به سند رسمی باشد و یا خواسته در معرض تضییع و یا تفریط قرار گیرد می توان قبل از موعد درخواست تامین نمود.
بنابراین در خصوص اسناد تجاری واخواست شده که موعد پرداخت آن نرسیده باشد نمی توان درخواست تامین خواسته مطرح نمود مگر اینکه:
- اولاً خواسته مستند به سند رسمی باشد که دراین خصوص قابل تعمیم به مواردی است که سند تجاری مطابق مقررات واخواست شده باشد و چون سند تجاری با این وصف در حکم سند رسمی قرار می گیرد می توان قبل از موعد درخواست تامین داد.اگر سند تجاری در موعد مقرر واخواست نشده باشد و به عنوان یک سند عادی مورد درخواست قرار بگیرد نمی شود به استناد آن قرار تامین صادرنمود.
- ثانیاً حق در معرض تضییع یا تفریط قرار گیرد به فرض چنانچه متعهد یا صادر کننده چک ورشکست گردد می توان قبل از موعد پرداخت از مسئولین سند اعم از صادر کننده و ظهرنویسان چک، درخواست تامین خواسته داد.
- چنانچه شخصی دو فقره چک را صادر نموده باشد و چک اول موعد آن رسیده باشد اما وجه آن پرداخت نشده باشد دارنده چک دوم می تواند قبل از موعد چک، تقاضای تامین بنماید.
میزان خسارت احتمالی در خصوص اسناد تجاری (چک، سفته و برات) چگونه تعیین می گردد؟
بنا به تبصره ماده۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، ملاکی برای تعیین میزان خسارت احتمالی برای دادگاه مقرر نگردیده و تعیین میزان خسارت احتمالی با در نظر گرفتن مبلغ خواسته با دادگاهی است که درخواست تامین را می پذیرد و صدور قرار تامین موکول به سپردن خسارت احتمالی نیست.
آیا در خصوص درخواست صدور موقت مبنی بر عدم پرداخت وجه چک دادگاه می تواند دستور موقت را صادر نماید؟
برابر ماده ۳۱۰ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، دستور موقت در اموری صادر می گردد که تعیین تکلیف آن فوریت داشته باشد و ملاک فوریت، زیان و خسارت جبران ناپذیر است مانند دعاوی مربوط به انتقال سند که در صورت عدم تعیین تکلیف و ذی حق بودن مدعی پس از اثبات، جبران خسارت غیر ممکن یا متعذر است. در این صورت دستور موقت جایز است اما با توجه به ماده۲ قانون صدور چک که چک را در حکم اسناد لازم اجرا معرفی کرده است و دارنده را مستحق دریافت وجه چک از بانک محال علیه معرفی کرده است، بنابراین به ویژه با عنایت به ماده ۱ و تبصره های ۱و ۲ ماده۱۴ قانون صدور چک، الحاقی ۱۳۷۲/۰۸/۱۱ صدور دستور موقت بر منع بانک محال علیه از پرداخت وجه چک، قانوناً جایز نیست و دادگاه باید درخواست متقاضی دستور موقت را مردود اعلام نماید که با رد چنین درخواستی قسمت اخیر موضوع مطروحه موضوعا منتفی می گردد.
سخن پایانی
با اصلاحات اخیر قانون صدور چک در سال ۱۴۰۰، چک های جدیدی تحت عنوان چک های صیادی وارد معاملات و مبادلات اشخاص شده اند. چک های جدید با توجه به الزامی بودن ثبت آن ها و عدم وجود قوانین و آیین نامه اختصاصی با چالش های متنوعی روبه رو هستند که در بالا سعی شد به برخی از آن ها اشاره شود.
چنانچه در فرآیند تقاضای تامین خواسته و یا وصول مبلغ چک با مشکل حقوقی مواجه شدید، می توانید با مشاوران ما در این زمینه تماس حاصل کرده و مشاوره لازم را اخذ نمایید.
سوالات متداول
آیا برای تامین خواسته چک، خسارت احتمالی لازم است؟
در صورتی که دارنده چک اقدام به اخذ گواهی عدم صدور از بانک نموده باشد این گواهی به منزله واخواست سند تجاری بوده و دارنده می تواند بدون پرداخت خسارت احتمالی تقاضای تامین خواسته نماید.
چگونه می توان جهت برگشت خسارت احتمالی اقدام کرد؟
اگر قرار تامین خواسته صادر نشده باشد می توان از دادگاه تقاضای استرداد خسارت احتمالی را نمود اما چنانچه قرار تامین خواسته صادر شده و اموال خوانده توقیف شده باشد امکان استرداد برگشت خسارت احتمالی بدون جبران ضرر و زیان وارده بر خوانده وجود ندارد مگر این که دادگاه پس از رسیدگی حکم به محکومیت خوانده صادر نماید که در این حالت با دستور دادگاه تامین سپرده شده به خواهان مسترد می شود.
هزینه تامین خواسته چک چقدر است؟
اگر چه موضوع تامین خواسته اصولا مال است ولیکن هزینه آن معادل هزینه دعاوی غیر مالی است.
چگونه با وکلای دادپویان حامی در ارتباط باشیم؟
شما میتوانید از طریق شبکه‌های اجتماعی نظیر واتساپ و یا تلگرام با وکلای دفتر حقوقی دادپویان حامی در ارتباط باشید. همچنین میتوانید از طریق فرم مربوطه درخواست مشاوره رایگان خود را ثبت کنید.
سلام وقت بخیر
من یه چکی رو به اسم شخصی نوشتم قرار بود ایشون به تعهدشون عمل کنه که من ثبت کنم اما ایشون عمل نکردو برا دادنه برگه چک امروز فردا کرد خالا بعد از پنج ماه از من شکایت کرده که ایشون چکو ثبت نکرده و تامین خواسته داده من باید چیکار کنم ؟
راستش این دسته چک به امانت دسته کسی بود که با اون شخص کار میکرد حالا خوردن به اختلاف حساب اما فردی که چکم دستشه هیچ مدرکی دال بر اینکه به من جنسی داده نداره چون نداده.
و اجاره نامه با امضای هر دو طرفمون هست.
من خونه رو ۲۱۰میلیون پارسال ۲۰برج ۴به مستاجر دادم قرارداد هم دستی نوشتیم چکی ردو بدل نشده الان به مستاجر اعلام کردم که ماه بعد سرموعد تخلیه کن مستاجر میگه من تخلیه نمیکنم و برو شکایت کن
ازش چک ندارم یه قراراداد دستی با مبلغ ۲۱۰تومن رهنی که پارسال بهم داده دارم
ابتدا اظهارنامه بفرستید و اگر افاقه نکرد شکایت کنید، شاهد رو هم ضم دلایل کنید.
سلام لطفا درمورد زیر راهنمایی بفرمایید.
من برای وام مضاربه ضامن کسی شده ام وازاو یک فقره چک گرفته ام و نیز پشت چک را به امضاء یکی از دوستان شخص وام گیرنده که کارمند بانک است ، رسانده ام اکنون مبلغ وام تسویه نشده است ، من باید از چه کسی شکایت کنم ؟ شخص وام گیرنده یا دوست ایشان که پشت چک را امضاء کرده است؟ آیا میشود از هردو نفر طی یک دادخواست شکایت کنم؟
سلام بله میتوانید هم علیه صادر کننده و هم ضامن طی یک دادخواست اقامه دعوا نمایید.
باسلام
من یک چک ازکسی دارم برگشت زدم حقوقی شد و درخواست هزینه دادرسی و خسارت کردم الان ابلاغیه اومده که برای درخواست توقیف اموال اجرا بشه و من درخواست دادم ولی حالا نمیدونم مراحل بعدش چجوریه بیزحمت کمکم کنید
سلام میبایست تقاضای توقیف اموال از اداره ثبت،بانک مرکزی و پلیس راهنمایی و رانندگی را از اجرای احکام دادگاه بخواهید
سلام. مادر بزرگ بنده سال۸۵ فوت کردند. او در سال ۱۳۶۲بابت کمک در ساخت خانه یکی از اقوام و تامین هزینه های ساختمان، از او سفته ای به مبلغ۲۰۰ هزار تومان گرفته بودند که الان در اختیار بنده است.اقوامم قبول کردند که مبلغ سفته را به ما پرداخت کند.حال سوالم این است که قیمت مبلغ سفته باید به روز شود یا همان مبلغ ۲۰۰ هزارتومان سال۶۲ محاسبه می شود؟
بستگی به خواسته شما دارد چنانچه شرایط قانونی داشته باشد قیمت به روز است و مشمول خسارت تاخیر تادیه می گردد.
سلام.اینجانب بعداز ۳ سال شکایت از صاحب چک و محکومیت اولیه از طرف دادگاه درخواست تامین اموال صاحب چک را دادم اما برای رسیدگی به موضوع پرونده بنده، دادگاه اظهار به دادن ضامن کرده. سوال اینه که چرا من باید با توجه به اینکه شاکی هستم و صاحب چک هم محکوم شده ضامن بیارم؟آیا راهی غیر از این وجود نداره که من زودتر به مالم برسم؟
رای شما غیابی صادر شده است در این صورت باید بابت ضمانت خسارت احتمالی بسپارید چون که ممکن است در آینده طرف تقاضای واخواهی از حکم نماید و رای صادره نقض گردد در این صورت چنانچه از پس دادن مال دریافتی امتناع نمایید خسارت از ضامن دریافت می گردد.
با سلام آیا برای تامین خواسته چک بدون پرداخت خسارت احتمالی لازم است چک ظرف ۱۵ روز از زمان تاریخ چک برگشت شود یا خیر؟
نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست.تامین خواسته طبق مقررات ایین دادرسی مدنی مقید به زمان نیست . چنانچه بخواهید از مزایای سند تجاری استفاده کنید نسبت به ظهر نویس صرفا، مواعد باید رعایت گردد.