اعراض از رهن بدین معنی که مرتهن( بانک) از وثیقه رهنی خود گذشت کند. از آنجا که عقد رهن از سوی مرتهن جایز است او میتواند آن را یکجانبه فسخ نماید و حق وثیقه او به دین بدون وثیقه تبدیل می شود و سند رهنی او سند ذمهای میگردد و مقررات اجرای اسناد ذمهای بر آن مترتب میگردد.
اعراض از رهن چه زمانی صورت می گیرد؟
اعراض از رهن در صورتی می تواند صورت گیرد که تمامی مورد رهن تکافوی دین نباشد. در این صورت عمل اعراض موجب می شود که سند وثیقه ای به سند ذمه ای تبدیل گردد.
آیا با اعراض از مال مرهونه عقد رهن منحل می گردد؟
با اعراض از مال مرهونه ، عقد رهن منحل نمی گردد، بلکه تنها بستانکار(بانک) باید طلب خود را از طریق مقررات اجرای اسناد ذمهای وصول نماید و سند در خصوص دیون مندرج در آن دارای اعتبار کامل میباشد. اما در صورت فک رهن، مطابق بند ض از ماده ۱ آییننامه جدید اجرای مفاد اسناد رسمی، که آن را به آزادکردن عین مرهونه از قید رهن، خواه از طریق دادن دین و خواه از طریق ابراء داین، یعنی به محض فک رهن، دیگر دینی باقی نمیماند. زیرا یا مرتهن مطالبات خود را دریافت نموده و یا مدیون را بریالذمه نموده که این، هر دو مورد یعنی ایفای تعهد و ابراء، از اسباب سقوط تعهدات محسوب میگردند.
بنابراین اعراض از رهن و فک رهن در آزاد شدن رهینه مشترک هستند و پس از اعراض، اجرای سند مطابق اسناد ذمهای است اما پس از فک رهن اصولاً هیچ گونه بدهی باقی نمانده (به واسطه پرداخت دین یا ابراء مدیون) تا اقدام دیگری متصور باشد.
اعراض قبل از صدور اجراییه
هرگاه اعراض قبل از صدور اجراییه باشد مرتهن (بانک)، در دفترخانه اسناد رسمی مربوطه حاضر می گردد و با ذکر توضیح در ملاحظات ثبت سند رهنی مراتب اعراض سند رهنی قید و به امضاء مرتهن می رسد و در این صورت اجراییه صادر خواهد شد و با صدور اجراییه، قید اعراض از رهن میبایستی در اجراییه مشخص باشد. قید «دفترخانه اسناد رسمی مربوطه» در واقع ثبت اعراض در حاشیه ملاحظات ثبت منحصرا در صلاحیت دفتر خانه تنظیم کننده سند است.
اعراض از رهن پس از صدور اجراییه سند رهنی
چنان چه اعراض از رهن پس از صدور اجراییه باشد، می بایستی مراتب کتباً به اجرا اعلام و رییس اجرا صحت انتساب تقاضانامه مذکور ، موضوع را به متعهد ابلاغ کرده و برابر اسناد ذمه ای عمل بنماید.
اعراض از رهن در حین عملیات اجرایی
همچنین اگر اعراض از رهن در حین عملیات اجرایی باشد اجرای ثبت مکلف است مراتب اعراض را به دفتر خانه تنظیم کننده سند اعلام نماید، در این حالت دفترخانه اسناد رسمی اطلاع نامه فسخ مربوطه را به اداره ثبت ارسال می دارد و چنان چه سند رهنی منقضی نشده باشد به مجرد اعراض مورد رهن آزاد و حق عینی بستانکار به حق دینی تبدیل می گردد و مطالبه وجه و صدور اجراییه برای وصول آن موکول به انقضای مدت مذکور در سند معامله خواهد بود.
سقوط حق اعراض
بنا به تبصره ماده ۱۱۲ آیین نامه اجراء، با تنظیم صورت مجلس مزایده حق اعراض از رهن از مرتهن به دلیل انتقال مالکیت مورد رهن پس از تنظیم صورتمجلس مزایده ساقط می گردد.
تا چه زمانی مرتهن می تواند از رهن اعراض نماید؟
تا هنگامی که دین بر عهده راهن باقی است مرتهن می تواند از حق خود اعراض نماید چه بقای دین از بابت اصل باشد یا خسارات و غیره، حتی اگر مرتهن قبلا مبلغی دریافت کرده باشد. برابر ماده ۳۸ آییننامه اجراء، بخشیدن دین مدیون نسبت به خسارت یا قسمتی از اصل بدهی، مانع صدور اجرائیه نمیباشد و چون مرتهن حق دارد تقاضای صدور اجرائیه نماید حق اعراض از رهن نیز برای او محفوظ است. در صورت تلف واقعی یا حکمی مورد وثیقه، نیازی به اعراض از رهن نیست. چون سند خود به خود برابر ماده ۱۱۷ آییننامه تابع مقررات اسناد ذمهای میگردد. در واقع، رهینهای موجود نیست تا اعراض صورت بگیرد.
اعراض از رهن در صورتی که موعد سند رهنی منقضی نشده باشد
اگر موعد سند منقضی نشده باشد به محض اعراض، مورد رهن آزاد می شود. مطالبه وجه و صدور اجراییه برای وصول آن، موکول به انقضای مدت مذکور در سند معامله خواهد بود. اما اگر مدت سند رهنی، منقضی شده باشد با توجه به مفهوم مخالف ماده مذکور، نیازی به صدور اجرائیه مجدد نمیباشد و بستانکار میتواند سایر اموال بدهکار را معرفی نماید.
اعراض نسبت به سهم یک یا چند نفر از راهنین
در مورد وراث مدیون و نیز زمانی که راهن متعدد بوده و فک رهن و فسخ موکول به ادا تمام دین شده باشد اعراض از رهن باید به تمام مرهونه باشد و اعراض از رهن نسبت به سهم یک یا چند نفر از بدهکاران زمانی پذیرفته می شود که حق مطالبه ی دین بدهکارانی که از رهینه آنها اعراض گردیده از سایر بدهکاران اسقاط شده باشد.
اعراض از رهن در صورتی که مازاد ملک به نفع غیر توقیف شده؟
بنا به ماده ۱۱۳ آیین نامه اجراء، چنانچه مازاد مرهونه به نفع غیر بازداشت شده باشد در صورت اعراض از رهن ، بازداشت مازاد به بازداشت اصل تبدیل می گردد.
بنابراین با اعراض مرتهن، سند رهنی فك و حق تقدم وي زايل مي گردد. هر چند که مرتهن حق عيني نسبت به رهينه دارد، اما بايد از تصرف در عين و منافع آن بدون اذن راهن خودداری نمايد. در صورت تصرف، عمل وي باطل و موجب ضمان است زيرا مرتهن در اين حالت در حكم غاصب است. مرتهن مكلف به حفظ، نگهداري اداره و استرداد رهينه است. در صورت فك دين يا ادا دين در سررسيد يا بخشیدن دین راهن، يا اسقاط دين به هر نحو، استرداد عين بر عهده مرتهن است. در صورت تلف رهينه اگر مرتهن تعدي و تفريط نمايد ضامن عين و منافع مال مرهونه مي باشد که در این صورت علیه مرتهن(بانک) می توان اقدام نمود.
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۱۰ سال تجربه در زمینه انواع دعاوی دعاوی ملکی، قراردادهای بانکی و دعاوی رهنی به ویژه دعاوی اعراض از رهن و توقیف ملک در رهن بانک و معامله مال مرهونه و دعاوی قراردادهای بانکی آماده ارائه خدمات و مشاوره حقوقی و پذیرش وکالت دعاوی دیگر در این زمینه می باشد.