اراضی موات غیر شهری

اراضی موات به دودسته اراضی موات شهری و اراضی موات غیر شهری تقسیم می شوند. اراضی موات زمین هایی است که سابقه احیاء و بهره ‌برداری ندارد. درمورد  اراضی موات خارج از محدوده شهرها، ماده واحده قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب 1365 تعیین تکلیف کرده است .

مرجع تشخیص اراضی موات غیر شهری

قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال سند مصوب 1365/09/30 بر اراضی خارج از محدوده قانونی و حریم استحفاظی شهرها حاکم می باشد ؛ بر اساس این قانون تشخیص موات بودن اراضی خارج از محدوده شهرها به عهده وزارت کشاورزی است که از طریق هیأت 7 نفره واگذاری ( در تهران واقع در سازمان امور اراضی و در شهرستان ها در مدیریت امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی استان ها ) اقدام می‌ نماید . در‌صورتی که متصرف فعلی منکر موات بودن زمین باشد از طریق دادگاه صالح اقدام به عمل می‌آید و چنانچه دادگاه رأی به موات بودن زمین بدهد سند ‌ابطال و از متصرف خلع ید خواهد شد.

اعضای تشکیل دهنده هیات 7 نفره

اعضای تشکیل دهنده هیات هفت نفره دو نفر نماینده وزارت کشاورزی ، یک نفر نماینده جهاد کشاورزی ، یک نفر حاکم شرع ، نماینده وزارت کشور و دو نفر عضو متغییر مورد اعتماد اهالی محل می باشند.

وظایف هیات 7 نفره واگذاری

1. حل و فصل قضایای مورد نزاع مربوط به اجرای قانون تشخیص اراضی موات ؛
2. واگذاری زمین ؛
3. تشخیص صلاحیت و میزان استفاده از وام و امکانات کشاورزی ؛

حدود صلاحیت هیات 7 نفره واگذاری زمین در تشخیص اراضی موات غیر شهری

بر اساس ماده واحده قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال سند کلیه اسناد و مدارک متعلق  به غیر دولت اعم از رسمی و غیر رسمی مربوط به اراضی موات ( یا سند مربوط به قسمتی از اراضی که موات باشد ) واقع در خارج از محدوده استحفاظی شهرها به استثنا اراضی که توسط  مراجع ذیصلاح دولت جمهوری اسلامی ایران واگذار شده است ، باطل و این قبیل اراضی در اختیار دولت جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرد تا در جهت تولید محصولات کشاورزی و صنعتی ، ایجاد اشتغال و مصارف عام المنفعه و برطرف ساختن نیاز دستگاه های کشاورزی و صنعتی ، نهاد های انقلاب اسلامی و شهرداری ها و ایجاد مسکن و واگذاری زمین برای کسانی که مسکن ندارند ، حسب مورد بر اساس مقررات مربوطه اقدام نماید .

بر اساس آراء صادره از محاکم عمومی ، تجدید نظر و شعبات عالی دیوان کشور محدوده عمل ماده واحده قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن  فقط اسناد و مدارک مربوط به غیر دولت است و سازمان امور اراضی صلاحیت دخالت در زمین هایی که مالک آن یا متصرف آن دولت است را ندارد .

رسیدگی در هیات 7 نفره واگذاری زمین

هیات هفت نفره واگذاری و احیاء اراضی با حضور حداقل چهار نفر از اعضا تشکیل جلسه می دهد و رای اکثریت با حداقل سه نفر ملاک خواهد بود که یکی از آنها باید حتما حاکم شرع باشد. هیات نظریه خود را طی صورتجلسه ای اعلام خواهد نمود.

ابلاغ رای هیات 7 نفره واگذاری زمین

تبصره 1ماده 3 آیین نامه اجرایی قانون مذکور مقرر داشته : در صورتی که زمینی موات اعلام گردد و دارای سابقه  ثبتی و مالک باشد ، هیات ها بایستی بلافاصله مراتب را در صورت مشخص بودن آدرس مالکین به آنها ابلاغ و با فاصله 15 روز در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار مرکز و یکی از روزنامه های محلی ( در صورت وجود) در دو نوبت آگهی نمایند و یا توسط سایر وسایل ممکن و معمول به اطلاع مالکان ذیربط برسانند.

اعتراض به رای هیات 7 نفره واگذاری زمین و مرجع اعتراض

در قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب سال 61 مرجع رسیدگی به اعتراض مشخص نشده اما در آیین نامه اجرایی این قانون که در سال 1366 به تصویب هیات وزیران رسیده رای صادره از جانب کمیسیون تشخیص ( هیات هفت نفره ) در دادگاه صالحه قابل اعتراض می باشد و مالکان اراضی می توانند اعتراض خود را به دادگاه صالحه تسلیم و یا به هیات های هفت نفره ارسال نمایند ؛ چنانچه اعتراض به  هیات هفت نفره ارسال شود هیات بلافاصله پرونده را جهت رسیدگی به دادگاه صالحه ارسال خواهد نمود.

مهلت اعتراض به رای هیات 7 نفره واگذاری زمین

با توجه به مقررات ماده واحده قانون تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن و آئین نامه اجرایی مربوطه اعتراض به رای  هیات هفت نفره محدودیت زمانی ندارد و مهلتی برای آن  تعیین نشده است.

نحوه اجرای رای قطعی مبنی بر موات بودن زمین

بر اساس تبصره 2 ماده 3 آیین نامه اجرایی پس از قطعیت رای اعم از اینکه اعتراض به آن نشده و یا پس از اعتراض ، دادگاه رسیدگی و رای قطعی مبنی بر موات بودن زمین صادر کرده باشد ، به شرح زیر اقدام خواهد شد :

الف. در صورتی که زمین سابقه ثبتی نداشته و بر اساس رای قطعی موات تشخیص داده شود ، اظهارنامه ثبتی به نام دولت تنظیم و بلافاصله صورتمجلس تعیین حدود بدون انتشار آگهی نوبتی و تحدیدی و چنانچه مجاورین سابقه تحدید حدود داشته باشند  با رعایت حدود مجاورین ، از طرف اداره ثبت و با حضور نماینده هیات 7 نفره تنظیم و بلافاصله ملک در دفتر املاک ثبت و سند مالکیت به نام دولت صادر می گردد ؛

ب. در صورتی که زمین دارای سند مالکیت باشد با ارسال رای قطعی مبنی بر موات بودن آن اعم از اینکه آگهی های نوبتی آن منتشر شده یا نشده باشد ، بدون انتشار آگهی تحدیدی نسبت به تنظیم صورتمجلس تحدید حدود و صدور سند مالکیت آن با رعایت بند “الف” از طرف اداره ثبت محل ،  اقدام خواهد شد و اداره ثبت محل مکلف است سند قبلی را ابطال و سند مالکیت جدید به نام دولت صادر نماید.

مجازات تصرف و معامله اراضی موات

کسانی که بدون کسب مجوز از مراجع ذیصلاح ، اراضی موات را از تاریخ تصویب قانون مورد استفاده قرار داده و یا به صورت رسمی و غیر رسمی اقدام به هرگونه تصرف و معامله و نقل و انتقال و همچنین ثبت اراضی موات به نام خود یا دیگران نمایند  ، متصرف در اموال عمومی محسوب و پس از شکایت هیات ، مطابق قوانین موضوعه  به موضوع رسیدگی و بر اساس مواد 134 و 690 قانون مجازات با متخلف برخورد خواهد شد.

از سوی دیگر اراضی موات مشمول قانون در صورتی که به هر نحو در رهن، وثیقه و یا تامین یا بازداشت اشخاص ثالث یا دستگاه های دولتی یا نهاد های انقلاب اسلامی یا بانک ها قرار گرفته یا از طرف مالکان آنها به دیگری فروخته شده باشد ، اسناد مالکیت آنها ابطال و آزاد تلقی می شوند ؛  مطالبات ناشی از موارد فوق نیز منتفی است و مطالبات طلبکاران از سایر اموال بدهکار قابل استیفا است.

بررسی اسناد و مدارک قابل ارائه در دعاوی زمین شهری و شیوه طرح دعوا و دفاع و پاسخگویی در قبال آن مستلزم تجربه و دانش حقوقی در زمینه دعاوی زمین شهری و زمین های موات می باشد . موسسه حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ده سال سابقه و با بهره گیری از دانش وکلای متخصص آماده ارائه خدمات مشاوره ای و وکالت دعاوی زمین شهری می باشد .