جرم پولشویی یکی از جرائم مالی محسوب می شود که تاثیر گسترده ای بر اقتصاد و امنیت جوامع می گذارد. پولشویی فرآیندی است که در آن در آمدهای حاصل از فعالیت های غیرقانونی به گونه ای تبدیل شود که به نظر قانونی و مشروع برسد.
با توجه به تاثیرات و تبعات منفی جرم پولشویی بر کشورها، دولت ها تلاش نموده اند با تصویب قوانین و مقررات لازم، شیوه های مصرف عواید حاصل از جرایم را شناسایی و متعاقبا مسیر پنهان سازی وجوه حاصل از این جرم را مسدود نمایند.
در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف جرم پولشویی، روش‌ها، مراحل و همچنین مجازات‌های تعیین‌شده برای این جرم خواهیم پرداخت. آگاهی از این موضوع برای عموم جامعه ضروری است تا بتوان از آثار منفی آن جلوگیری کرد.
تعریف جرم پولشویی
پولشویی چه جرمی است؟ به طور خلاصه جرم پولشویی به فرآیندی گفته می شود که طی آن درآمدها و منافع به دست آمده از فعالیت های غیرقانونی، به گونه ای تغییر شکل داده می شود که قانونی و مشروع به نظر برسد.
طبق ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی، پول شویی عبارت است از:
الف) تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از ارتکاب جرایم با علم به منشا مجرمانه آن
ب) تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان یا کتمان کردن منشا مجرمانه آن با علم به اینکه به طور مستقیم یا غیر مستقیم از ارتکاب جرم به دست آمده یا کمک به مرتکب جرم منشا به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب ان جرم نشود.
پ) پنهان یا کتمان کردن منشا، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه جرم تحصیل شده باشد.
مفهوم پول کثیف و پول تمیز
پول تمیز به درآمدهایی گفته می شود که از طریق فعالیت های قانونی و مشروع به دست آمده باشد. در حالی که پول کثیف از فعالیت های غیر قانونی به دست می آید.
تفاوت پولشویی با قاچاق و اختلاس
پولشویی، قاچاق کالا و ارز و جرم اختلاس هر سه از جرائم مالی می باشند اما تفاوت های اساسی با هم دارند که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد:
- در جرم پولشویی، در امدهای حاصل از فعالیت های غیر قانونی به گونه تغییر شکل داده می شود که به نظر قانونی برسد. در حالی که جرم قاچاق، به انتقال غیر قانونی کالا یا انسان از یک مکان به مکان دیگر گفته می شود. جرم اختلاس نیز سوء استفاده از دارایی ها و منابع مالی است که به فرد یا گروهی سپرده شده است.
- هدف پولشویی پنهان کردن منشا غیرقانونی درآمدها و جلوگیری از شناسایی و مصادره آن ها توسط مقامات قانونی است. اما هد ف از قاچاق، کسب سود از طریق فروش کالاهای غیرقانونی می باشد. هدف از اختلاس نیز کسب منافع مالی از طریق سوء استفاده از منابع مالی سپرده شده به وی است.
- پولشویی در سه مرحله جای گذاری، لایه بندی و ادغام واقع می شود. اما قاچاق طی مراحل مختلفی اعم از تهیه، انتقال و توزیع کالاها یا افراد به‌صورت مخفیانه و بدون رعایت قوانین و مقررات مربوطه صورت می گیرد. اختلاس نیز شامل دستکاری اسناد مالی، جعل اطلاعات حسابداری و انتقال غیر قانونی پول ها یا دارایی‌ها به حساب‌های شخصی می باشد.
مراحل پولشویی
فرآیند پولشویی سه مرحله دارد که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد:
مرحله جای گذاری
مرحله اول در جرم پولشویی، مرحله جای گذاری است. بدین معنا که در این مرحله پول نامشروع با هدف دور کردن سرمایه ها از محلی که به دست آمده در چارچوب چرخه مالی قرار می گیرد. این مرحله دشوارترین و مهم ترین مرحله به شمار می رود چرا که امکان شناسایی و کشف پولشویی بیشتر از مراحل دیگر است.
روش های رایج پولشویی در مرحله جای گذاری
- سپرده گذاری در بانک ها و نهادهای مالی رسمی و غیر رسمی. این کار ممکن است با همکاری یکی از کارمندان بانک یا با استفاده از حساب های بانکی با نام نزدیکان یا بهشت های مالیاتی خارج از کشور صورت گیرد.
- تبدیل درآمدهای نامشروع به کالاهای با ارزش مانند آثار هنری است که بعدها بتوانند به راحتی آن ها را خرید و فروش نمایند.
- استفاده از فاکتورهای جعلی معامله که قیمت خرید در آن ها پایین و قیمت فروش بالاست.
مرحله لایه گذاری
مرحله دوم پولشویی، مرحله لایه گذاری است که عبارت است از جدا کردن عواید جنایی از مبدا و منشا آنها از راه استفاده از شبکه پیچیده ای از معاملات و مبادلات مالی.
برای اینکه راکد نگه داشتن پول های کلان ایجاد ظن می نماید، تبهکاران اقدام به معاملات پیچیده ای می نمایند تا از این طریق ردیابی پول ها را سخت نمایند. این معاملات به گونه ای انجام می شود که کاملا مشابه و هماهنگ با سایر معاملات قانونی باشد.
روش های رایج پولشویی در مرحله لایه گذاری
- انتقال الکترونیک به یک حساب بانکی صاحب شرکت صوری و کاغذی که دور از کشور است.
- استفاده از شرکت های بیمه یا صرافی ها. برای مثال خدمت بیمه را یه قیمت بالا خریداری می کنند و در مهلت قانونی با پرداخت خسارت کم آن را لغو و از شرکت بیمه چک دریافت می کنند.
- تاسیس شرکت های صوری و سرمایه گذاری در معاملات اموال غیرمنقول و مبادلات ارز و صادرات و واردات
مرحله یکپارچه سازی
آخرین مرحله پول شویی مرحله ای است که در آن پول های نامشروع وارد نظام اقتصادی و مالی مشروع می شود. با پول های قانونی ترکیب می شود و ظاهری کاملا قانونی به خود می گیرد.
روش های رایج پولشویی در مرحله یکپارچه سازی
- ایجاد شرکت های بی نام یا با نام مستعار در کشورهایی که حق حفظ اسرار تضمین شده است. به این شکل که مجرمان از محل وجوه تطهیر شده در این شرکت ها به خودشان وام می دهند.
- پرداخت مالیات اموال نامشروع تطهیر شده به نحوی که بعد از پرداخت مالیات، موسسات غیرقانونی نمی توانند ادعا نمایند این اموال از جرم به دست امده است.
- سرمایه گذاری در اموال غیرمنقول، خرید و تاسیس مراکز تجاری که پول نقد زیادی از مشتریان می گیرند. مانند رستوران، شهربازی و غیره.
مجازات جرم پولشویی
مجازات پولشویی ارز یا به روش‌های دیگر به موجب قانون مبارزه با پولشویی مصوب ۱۳۸۶/۱۱/۲ و اصلاحی مورخ ۱۳۹۷/۷/۳ به شرح ذیل می باشد:
- مصادره اصل مال و درآمد و عواید ناشی از ارتکاب جرم و اگر عین مال موجود نباشد، مثل یا قیمت آن.
- در جرائم پولشویی که میزان درآمد حاصل از آن تا ده میلیارد ریال حبس تعزیری درجه ۵ و ارقام بیشتر از آن به حبس تعزیری درجه ۴
- جزای نقدی معادل وجوه با ارزش مالی که مورد پولشویی واقع گردیده است.
- در صورتی که عواید حاصل به اموال دیگری تبدیل یا تغییر یافته باشد، همان اموال و در صورت انتقال به ثالث با حسن نیت، معادل آن از اموال مرتکب ضبط می شود.
- در جرم پولشویی به صورت سازمان یافته، مجازات مقرر به میزان یک درجه تشدید می گردد.
- چنانچه اشخاص حقوقی مرتکب جرم پول شویی شوند علاوه بر مجازات های مقرر در ماده ۲۰ قانون مجازات اسلامی، به جزای نقدی معادل دو تا چهار برابر وجوه یا ارزش مالی که مورد پول شویی واقع گردیده محکوم می شوند.
مراجع صالح رسیدگی به جرم پولشویی
مراجع صالح رسیدگی به جرم پولشویی به شرح ذیل می باشد:
- شورای عالی مقابله و پیشگیری از جرایم پول شویی و تامین مالی تروریسم
این شورا به ریاست وزیر امور اقتصادی و دارایی و با عضویت وزرای صنعت، معدن و تجارت، اطلاعات کشور، دادگستری و امور خارجه، نماینده رئیس قوه قضائیه، دادستان کل کشور یا نماینده وی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور یا نماینده وی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه، رئیس کل بانک مرکزی و سه نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر به پیشنهاد کمیسیون های اقتصادی، شوراها و امور داخلی کشور و قضایی و حقوقی و تصویب مجلس تشکیل می شود.
وظیفه این شورا، دریافت، گردهم آوری، نگهداری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی اطلاعات و بررسی معاملات و عملیات مشکوک به پول شویی و تامین مای تروریسم، ردیابی جریان وجوه و انتقال اموال و رعایت ضوابط قانونی و گزارش معاملات و عملیات مشکوک به پول شویی و تامین مالی تروریسم می باشد.
توقیف و جلوگیری از نقل و انتقال وجوه یا اموال مشکوک به جرائم پولشویی و تامین مالی تروریسم و یا انجام هرگونه تحقیقات منوط به اخذ مجوز از مراجع قضایی ذیصلاح است. مگر در موارد فوری که به مقام قضایی دسترسی نیست که در این صورت مرکز اطلاعات مالی می تواند دستور توقیف و جلوگیری از انتقال وجوه و اموال مشکوک را حداکثر تا ۲۴ ساعت صادر و بلافاصله پس از حصول دسترسی، مراتب را به مقام قضایی گزارش و مطابق دستور وی عمل کند.
- مرجع قضایی
طبق ماده ۱۱ قانون مبارزه با پول شویی، شعبی از دادگاه های عمومی در تهران و در صورت نیاز در مراکز استان ها به امر رسیدگی به جرم پولشویی و جرائم مرتبط اختصاص می یابد. شورای عالی مقابله و پیشگیری از جرایم پول شویی و تامین مالی تروریسم به عنوان ضابط خاص قوه قضائیه شناخته شده و در صورتی که احتمال قوی وقوع جرم وجود داشته باشد، قوه قضائیه را در جریان امر قرار خواهد داد.
البته گزارش ندادن این شورا مانع عملکرد قوه قضائیه به صورت مستقل نیست و این قوه می تواند به تنهایی نیز در صورت وقوع جرم پول شویی وارد عمل شود و با متخلفان برخورد قانونی کند.
نحوه رسیدگی به جرم پولشویی
نحوه رسیدگی به جرم پولشویی به شرح ذیل می باشد:
- گردآوری و پردازش اطلاعات: مشمولان قانون مبارزه با پول شویی موظف هستند هویت ارباب رجوع خود را احراز و اطلاعات و اسناد و مدارک مربوط به موضوع قانون مبارزه به پولشویی و گزارش عملیات و معاملات مشکوک را به شورای عالی مبارزه با پولشویی گزارش کنند. این وشرا با استفاده از کارشناسان کار کارشناسی را بر روی اطلاعات انجام می دهد و یا به عبارتی اطلاعات را پردازش می کند و چنانچه ظن قوی بر بروز جرم پولشویی داشته باشد، مراتب را به مرجع قضایی ذیصلاح گزارش می کند.
- اطلاعات و اسناد جمع آوری شده باید فقط به قوه قضائیه و مرجع ذیصلاحی که شورای عالی مقابله و پیشگیری از جرائم پول شویی و تامین مالی تروریسم تعیین می کند، تحویل شود.
- قوه قضائیه موظف است طبق مقررات همکاری کند به عبارتی اطلاعات گردآوری و پردازش شده در خصوص عملیات و معاملات مشکوک باید جهت رسیدگی قضایی، در اختیار مقامات ذیصلاح قرار گیرد.
وکیل متخصص در زمینه جرم پولشویی نقش بسیار مهمی در دفاع از حقوق موکلان خود و همچنین کمک به اجرای عدالت دارد. دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سابقه فعالیت در حوزه جرائم بانکی و با بهره مندی از وکلای متخصص و با تجربه در این زمینه آماده ارائه خدمات تخصصی خود در تمامی مراحل از مشاوره تا دفاع در مراجع قضایی به شما عزیزان می باشد.
