مصادیق تغییر غیرمجاز کاربری اراضی زراعی

مقنن تغییر غیرمجاز کاربری اراضی زراعی و باغ ها را بدون اخذ مجوز از کمیسیون تبصره ۱ ماده ۱ را تحت عنوان تغییر کاربری غیر مجاز قابل تعقیب و مجازات دانسته است و تعیین مصادیق تغییر غیرمجاز کاربری اراضی زراعی را به وزارت جهاد کشاورزی محول نموده است و این وزارتخانه نیز در اجرای وظیفه محوله طی دستورالعمل تعیین مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز ۲۸ مورد را عنوان نموده که در ذیل به بررسی برخی از آنها می پردازیم.

  • برداشت یا افزایش شن و ماسه

برای اینکه برداشت یا افزایش شن و ماسه تغییر کاربری غیرمجاز تلقی گردد دو شرط اساسی لازم است. اول اینکه بایستی مانع از تداوم تولید و بهره برداری و استمرار کشاورزی شود و در ثانی بدون اخذ مجوز از کمیسیون تبصره ۱ ماده ۱ صورت بگیرد. لذا در فرضی که این اقدام بدون مجوز کمیسیون مذکور بوده ولی مانع از تداوم تولید و بهره برداری و استمرار کشاورزی نباشد جرم تغییر کاربری غیرمجاز صورت نگرفته است.

با توجه به اینکه تغییر غیرمجاز کاربری جرم بوده و مجازات برای آن تعیین شده لذا بایستی این عمل توسط مالک یا متصرف یا شخص مأذون از طرف این دو نفر صورت بگیرد و اگر شخص ثالثی در زمین زراعی دیگری شن یا ماسه بریزد تغییر غیرمجاز کاربری صورت نگرفته است.

  • ایجاد بنا و تاسیسات

اگرچه این مصداق کلی بوده و برخی از مصادیق مقرر در دستورالعمل را مثل احداث پارکینگ مسقف و غیرمسقف، پی کنی و استخرهای ذخیره آب غیر کشاورزی را در برمی گیرد. با این وجود ایجاد بنا و تاسیسات بر روی اراضی زراعی و باغ ها به عنوان یکی از مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز بیان گردیده است.  ایجاد بنا و تاسیسات بر روی اراضی زراعی و باغ ها مطلق بوده و حسب ماده ۲ دستورالعمل ضوابط تشخیص اراضی زراعی شامل اراضی زراعی آیش نیز می گردد.

  • پی کنی

پی عبارت است از سازه زیرین و بخشی از خاک مجاور آن که تحت تاثیر این سازه و بارهای وارده بر آن می باشد. در واقع وظیفه پی انتقال بارهای بخش فوقانی به خاک زیر پی می باشد به نحوی که تنش های بیش از حد و نیز نشت های اضافی ایجاد نگردد. در واقع پی کنی خود مقدمه ایجاد بنا و تاسیسات می باشد که در بند ۲ مورد اشاره واقع شد.

  • دیوارکشی اراضی

دیوارکشی یکی از موارد و مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز است که در خصوص آن اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. عده ای با تبعیت از دستورالعمل تعیین مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز دیوارکشی را مطلقاً مصداق تغییر کاربری غیرمجاز می دانند در حالیکه عده دیگر با تبعیت از اصل تفسیر مضیق به نفع متهم و پیروی از دیدگاه تفسیر غایت گرایانه دیوار کشی را در صورتی از مصادیق تغییر کاربری می دانند که به بهره برداری مداوم و استمرار کشاورزی خللی وارد کند.

نظریه مشورتی ۳۶/۷ مورخه ۱۴/۷/۸۶ نیز در پیروی از دیدگاه دوم صادر شده است. نظر غالب در رویه محاکم نیز پیرو نظر دوم است.

  • ایجاد سکونت گاه های موقت

این امر در صورتی مصداق تغییر کاربری غیرمجاز خواهد بود که به کاربری زراعی خللی وارد آورد از این رو اگر مالک در مواقع خاصی از سال به منظور بهره برداری بهتر از زمین سکونت گاه موقتی مثل چادر را در محل احداث کند اقدام وی مشمول جرم تغییر کاربری اراضی نخواهد بود. امری که در اکثر باغات یا اراضی زراعی خارج از محدوده شهرها امری متداول است.

  • احداث جاده و راه

احداث جاده و راه ها در اراضی زراعی و باغ ها به عنوان یکی از مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز به دو صورت قابل تفسیراست: یکی اینکه مطلق احداث جاده و راه را مصداق تغییر کاربری بدانیم و دیگری اینکه احداث راه و جاده در راستای بهره برداری بهتر از اراضی زراعی را تغییر کاربری محسوب ننماییم. اگر چه تشخیص این موضوع بر عهده سازمان جهاد کشاورزی است ولیکن آن چه از نظر قضایی و منطقی قابل دفاع است دیدگاه دوم می باشد.

  • لوله گذاری

این اقدام به عنوان یکی از مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز شمرده شده است. آنچه مسلم است لوله گذاری مستلزم خاکبرداری پی کنی و خاکریزی است اقداماتی که خود از مصادیق تغییر کاربری محسوب می شوند. لذا اگر لوله گذاری به طور صریح به عنوان مصداق تغییر کاربری عنوان نمی شد مقدمات این امر نیز خود از مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز محسوب می گردیدند.

مسئله ای که شاید به ذهن متبادرگردد این است که آیا اگر شخصی اقدام به لوله گذاری کند چون نیاز به خاک برداری وخاک ریزی و پی کنی دارد آیا این اقدامات وی مشمول قواعد تعدد جرم می گردد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال می توان چنین بیان کرد که اگرچه هر کدام از این اقدامات اگر به صورت جداگانه رخ می دادند جرمی مستقل بودند ولیکن با توجه به این که قانون گذارمجموع اقدامات صورت گرفته را تحت یک مصداق و جرم تعیین کرده لذا این اقدامات مشمول تعدد جرم و تشدید مجازات نمی شوند.

  • عبور شبکه های برق

اگرچه عبور دادن شبکه های برق از اراضی زراعی و باغ ها به عنوان مصداقی از جرم تغییر کاربری غیرمجاز بیان شده است ولی تلقی نمودن این اقدام به عنوان جرم تغییر کاربری غیرمجاز محلی از اعراب ندارد چرا که اولاً متصرف یا مالک نمی تواند اقدام به این کار نماید چرا که شبکه های برق در حیطه امکانات و صلاحیت وزارت نیرو می باشد لذا انجام عنصر مادی از سوی مالک یا متصرف مقدور نیست ثانیاً عمل عبور دادن شبکه برق به عنوان رکن مادی جرم تغییر کاربری غیرمجاز باید توسط مالک صورت پذیرد لذا اساساً امکان وقوع جرم مذکور در این مصداق وجود ندارد.

  • انتقال و تغییر حقابه اراضی زراعی و باغات به سایر اراضی و فعالیت های غیرکشاورزی

حقابه از جمله حقوقی است که تحت شرایط قانونی خاص تا قبل از تصویب قانون آب و نحوه ملی شدن آن در سال ۱۳۴۷ برای حقابه داران ایجاد شده بود و در دفاتر جزو جمع قدیم و بعضاً در اسناد مالکیت و یا به موجب حکم دادگاه ثبت گردیده بود و جزو حقوق مکتسبه ای بود که یک ملک یا مزرعه یا شخص از آب یک رودخانه یا قنات یا چشمه و سدی دارا بود. این حقوق از توابع ملک بوده و در واقع انتقال و تغییر حقابه اراضی زراعی و باغات باعث لم یزرع شدن اراضی می شود و به دلیل اینکه مانع تداوم کشاورزی در اراضی مزبور می گردد باید آن را از مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز دانست.

  • احداث راه آهن و فرودگاه

این مصداق نیز مثل مصداق عبور شبکه های برق که خارج از حیطه قدرت مالک یا متصرف بود و توسط دولت صورت می گرفت به وسیله حاکمیت انجام می گیرد لذا عملاً امکان رخ دادن جرم تغییر کاربری غیرمجاز به این مصداق وجود ندارد مگر در حالتی که سازمان راه آهن کشوری یا سازمان فرودگاه های کشوری اراضی زراعی و باغ های متعلق به خود را بدون اخذ مجوزات قانونی به راه آهن و فرودگاه تبدیل نماید.

  • احداث استخر ذخیره آب

در خصوص این مصداق باید توجه داشت که احداث استخر ذخیره آب غیر کشاورزی از مصادیق تغییر کاربری غیر مجاز است. چرا که استخر آب کشاورزی نه تنها مانع تداوم کشاورزی نیست بلکه باعث گسترش و بهره وری بیشتر امر کشاورزی می گردد. تشخیص کشاورزی یا غیر کشاورزی بودن استخر با جهاد کشاورزی است.

  • خانه کارگری و نگهبانی

اگرچه خانه کارگری و نگهبانی در دستورالعمل سابق جزو مصادیق تغییر کاربری نبود بلکه از مصادیق احداث بنا نیز استثنا شده بود ولی از آن جایی که این امر موجب سوء استفاده افراد گردیده به کرات مشاهده گردید که افراد اقدام به قطعه بندی و فروش اراضی زراعی می نمودند و مالکین قطعات جدید به بهانه احداث خانه نگهبانی اقدام به احداث ساختمان های ویلایی غیر متعارف می نمودند. همین باعث شد تا نمایندگان وزارتخانه های مسکن- جهاد- صنایع- گردشگری- محیط زیست در جلسه ۳۰/۱۰/۸۹ خود «ساختمان نگهبانی و کارگری» را از شمول معافیت تغییر کاربری حذف نمودند و مالیکن حتی برای احداث خانه های کوچک برای نگهبانی باید اقدام به اخذ مجوز لازم از کمیسیون تبصره ۱ ماده ۱ نمایند.

  • احداث بنای دامداری

در خصوص بنای دامداری اگرچه به صورت صحیح در دستورالعمل تعیین مصادیق تغییر کاربری به عنوان مصداق تغییر کاربری آورده شده است ولی با این وجود در مورد آن در رویه قضایی آرای متناقضی وجود دارد برخی محاکم معتقدند احداث بنای دامداری جرم موضوع قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها نمی باشد این عده با استناد به تبصره ۱ ماده ۲ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها احداث بنا را تغییر کاربری نمی دانند و در مقابل عده ای با استناد به دستورالعمل احداث دامداری را تغییر کاربری تلقی    می نمایند.

  • سایر مصادیق

علاوه بر موارد فوق موارد متعدد دیگری نیز وجود دارند که در دستورالعمل مزبور بیان گردیده اند که در ذیل صرفاً به صورت تیتر بیان می گردند:

۱- احداث پارکینگ مسقف و غیر مسقف ۲- طرح های تملک دارایی های سرمایه ای مصوب مجلس شورای اسلامی(ملی_ استانی) ۳- صنایع دستی ۴- طرح های خدمات عمومی ۵- صنایع تبدیلی و تکمیلی و غذایی و طرح های موضوع تبصره ۴ماده ۱ قانون حفظ کاربری اراضی ۶- محوطه سازی ۷- پیست های ورزشی ۸- احداث پارک و فضای سبز ۹- مخلوط ریزی و شن ریزی ۱۰- سوزاندن، قطع و ریشه کنی و خشک کردن باغات به هر طریق دیگر ۱۱- دفن زباله های واحدهای صنعتی ۱۲- رها کردن پساب های واحدهای صنعتی، فاضلاب شهری، ضایعات کارخانجات ۱۳- دپوی زباله نخاله و مصالح ساختمانی، شن و ماسه و ضایعات فلزی. ۱۴- گودبرداری ۱۵- احداث کوره های آجر ۱۶- احداث کانکس، آلاچیق

با توجه به تعدد مصادیق تغییر کاربری که در این مقاله بررسی شد مشخص می گردد امروزه بسیار محتمل است که فردی ناخواسته اقدام به تغییر کاربری نماید و بدون آنکه قصد ارتکاب جرم داشته باشد محتمل زیان های فراوان گردد. دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بهره مندی از تجارب وکلای متخصص در مسیرهای حقوقی، همراه شما خواهد بود.

آیا این نوشته برایتان مفید بود؟

‫4 نظر

  • رضایی

    سلام. ما یه زمین کشاورزی داشتیم که نزدیک ۱۰ سال کشاورزی روش نکردیم. الان بخوایم اونجا خونه بسازیم تغییر کاربری محسوب میشه؟

    خرداد ۲۳, ۱۴۰۲ در ۱۵:۱۲
    • دادپویان حامی

      با سلام و وقت بخیر. بله اراضی بایر نیز مشمول قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها می شوند و با عدم کشاورزی کاربری زمین تغییر نمی کند.

      خرداد ۲۳, ۱۴۰۲ در ۱۶:۱۹
  • جمالی

    با سلام. اگر به منظور حفاظت از زمین کشاورزی دو زمین رو دیوارکشی کنیم آیا تغییر کاربری محسوب میشه و اینکه جریمه اش بر اساس قیمت کل زمین کشاورزی تعیین می شه یا نه؟ خیلی ممنون از پاسخگوییتون.

    خرداد ۲۳, ۱۴۰۲ در ۱۴:۴۲
    • دادپویان حامی

      با سلام. در خصوص اینکه دیوارکشی یا فنس کشی به منظور حفاظت از مصحول تغییر کاربری است یا نه بین محاکم اختلاف نظر است ولیکن اکثر آنها عمل مزبور را مصداق تغییر کاربری می دانند. در صورتی که دادگاه نظر به تغییر کاربری غیرمجاز داشته باشد میزان جزای نقدی بر اساس مساحت اشغال شده توسط دیوار تعیین می شود نه کل زمین.

      خرداد ۲۳, ۱۴۰۲ در ۱۶:۰۲

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    یک × 3 =