یکی از موضوعات مهم و پرچالش در معاملات و قراردادها، مسئله “مطالبه ثمن معامله” است. ثمن معامله به مبلغی اطلاق می‌شود که خریدار در قبال دریافت کالا یا خدمات به فروشنده پرداخت می‌کند. اما در برخی موارد، به دلایل مختلفی از جمله اختلافات قراردادی یا مشکلات مالی، پرداخت ثمن به تعویق می‌افتد یا به طور کامل انجام نمی‌شود. در این شرایط، آگاهی از حقوق قانونی و روش‌های مطالبه ثمن معامله اهمیت ویژه ای پیدا می‌کند. در این مقاله، به بررسی مراحل قانونی برای مطالبه ثمن معامله و نکات کلیدی که باید در این فرآیند مد نظر قرار گیرد، خواهیم پرداخت. اگر شما نیز با چالش‌های مربوط به دریافت ثمن معامله مواجه هستید، با ما همراه باشید تا به اطلاعات و راهکارهای حقوقی مناسب، به حقوق خود دست یابید.
مطالبه ثمن معامله چیست؟
مطالبه ثمن معامله دعوایی است که از سوی فروشنده علیه خریدار به جهت عدم ایفای تعهد نسبت به پرداخت ثمن معامله، مطرح می شود. ثمن معامله به محض انعقاد قرارداد فروش می بایست به فروشنده پرداخت گردد مگر اینکه برای پرداخت ثمن، تاریخ مشخصی را تعیین نموده باشند، در آن صورت خریدار باید در موعد مقرر ثمن معامله را پرداخت نماید.
در صورتی که طرفین بر تعیین موعد خاصی برای تسلیم مبیع و پرداخت ثمن معامله توافق نکنند، اصل بر اجرای فوری این تعهدات است. در صورتی که خریدار به این تکلیف خود عمل نکند، فروشنده می تواند با تقدیم دادخواست مطالبه ثمن معامله، الزام او را از دادگاه بخواهد.
مطالبه ثمن معامله بعد از انتقال سند
مطالبه ثمن معامله بعد از انتقال سند امکان پذیر است. در عرف رایج بین مردم، تمامی ثمن باید قبل از انتقال سند پرداخت شود. اما در برخی از موارد ممکن است این تعهد به بعد از انتقال سند موکول شود. در چنین حالتی فروشنده حق مطالبه را خواهد داشت.
در مواردی که خریدار دعوای الزام به تنظیم سند رسمی را از دادگاه درخواست می نماید، چنانچه ثمن معامله به طور کامل پرداخت نشده باشد، اجرای حکم منوط به پرداخت مبلغ باقی مانده می باشد.
مطالبه ثمن معامله به نرخ روز
مطالبه ثمن معامله به نرخ روز طبق رای وحدت رویه ۷۳۳ مورخ ۱۳۹۳/۷/۱۵ فقط در صورت مستحق اللغیر در آمدن مبیع امکان پذیر است. در برخی موارد فروشنده مال متعلق به دیگری را معامله می نماید و پس از انعقاد عقد و پرداخت ثمن، خریدار متوجه می شود فروشنده مالک مال نمی باشد. در این صورت عقد باطل می گردد و فروشنده باید مبلغی که دریافت نموده را به خریدار مسترد نماید.
طبق رای وحدت رویه مذکور در صورت جهل خریدار به وجود فساد، فروشنده باید از عهده خسارات خریدار بر آید. خسارتی که خریدار می تواند مطالبه نماید ناشی از کاهش ارزش ثمن معامله می باشد. مطالبه ثمن معامله به نرخ روز مستلزم اثبات عدم اگاهی خریدار از مستحق اللغیر بودن و کاهش ارزش ثمن معامله می باشد.
مطالبه ثمن معامله از وکیل به نرخ روز
چنانچه حسب اعطای وکالت فروش به صورت کلی به وکیل، ایشان اقدام به فروش موضوع مورد وکالت کند و غبطه و مصلحت موکل را رعایت نماید، فقط می تواند آنچه که وکیل به عنوان ثمن با رعایت مصلحت موکل دریافت نموده مطالبه نماید.
لیکن چنانچه وکیل در فروش مورد وکالت، مصلحت موکل را از لحاظ شروط و قیمت ثمن رعایت نکرده باشد، طی دعوای مطالبه حساب ایام مدت وکالت، موکل می تواند ثمن را به نرخ روز حسب نظر کارشناس از وکیل مطالبه کند.
مطالبه ثمن معامله فضولی
مطالبه ثمن معامله فضولی می تواند از سوی مالک و یا خریدار صورت گیرد. در صورتی که مالک معامله فضولی را تنفیذ نماید می تواند علیه فروشنده دعوای مطالبه ثمن معامله را مطرح نماید. اما در صورتیکه مالک معامله را رد نماید، خریدار مکلف است مبیع را به مالک بازگرداند اما می تواند نسب به مبلغی که پرداخت نموده و خساراتی که به وی وارد شده علیه فروشنده طرح دعوا نماید.
اثبات وقوع بیع و مطالبه ثمن
اثبات وقوع بیع و مطالبه ثمن در حالتی است که شخصی معامله ای را به صورت شفاهی و یا با سند عادی انجام داده و خریدار علی رغم تحویل مال به وی از پرداخت ثمن خودداری می نماید.
در این حالت فروشنده می تواند هر دو دعوا را همزمان مطرح نماید.
مطالبه ثمن معامله با خسارت تاخیر در تادیه
مطالبه ثمن معامله با خسارت تاخیر تادیه مستلزم وجود شرایطی است که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد.
- وجود قرارداد کتبی
- تعیین موعد پرداخت
- ارسال اظهارنامه قانونی برای مطالبه ثمن معامله
- عدم تعیین خسارت وجه التزام قراردادی
- نکته: در صورت تعیین خسارت وجه التزام قراردادی برای عدم ایفای تعهد ناشی از پرداخت ثمن، نمی توان خسارت تاخیر در تادیه را نیز مطالبه نمود و صرفا باید خسارت وجه التزم قراردادی را مطالبه کرد.
- نکته: در صورتی که خریدار بابت ثمن، چک داده باشد و چک مذکور در موعد برگشت بخورد باید مطالبه وجه چک و خسارت تاخیر در تادیه چک را درخواست نمود.
- نکته: اگر فروشنده اظهارنامه برای مطالبه ثمن معامله ارسال ننماید و در قرارداد خسارت وجه التزام تاخیر در تادیه نیز پیش بینی نشده باشد، خسارت تاخیر در تادیه را می توان از زمان تقدیم داخواست مطالبه نمود.
مدت زمان مطالبه ثمن معامله
مدت زمان مطالبه ثمن معامله در قانون پیش بینی نشده است. لذا فروشنده می تواند در هر زمانی نسبت به مطالبه اقدام نماید.
اثبات پرداخت ثمن معامله
اثبات پرداخت ثمن معامله یکی از مراحل مهم در دعاوی حقوقی مربوط به قراردادهای خرید و فروش است. برای اثبات این موضوع، خریدار باید مدارک و مستندات کافی اعم از قرارداد کتبی، رسیدها و اسناد مالی، گواهی شهود، کارشناس مالی و هرگونه مدارکی که حاکی از پرداخت می باشد را ارائه دهد.
اختلاف در ثمن معامله
در صورتی که معامله به صورت شفاهی باشد و بین خریدار و فروشنده اختلاف در ثمن معامله به وجود آید چه اقدامی می شود انجام داد؟
چنانچه معامله به صورت کتبی باشد مبلغ معامله طبق توافق طرفین تعیین و خریدار باید همان مبلغ را پرداخت نماید. اما در صورتی که معامله کتبی نباشد و نسبت به مبلغ معامله اختلاف وجود داشته باشد، می توان از ادله ای مانند شهادت شهود یا عرف رایج یا ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین ثمن معامله استفاده نمود.
واریز ثمن معامله از حساب شخصی غیر از خریدار
چنانچه در قرارداد توافق گردد که مبلغ معامله توسط شخص ثالث پرداخت شود از نظر قانون ایرادی ندارد. در این حالت اگر شخص ثالث نسبت به پرداخت مبلغ معامله اقدام ننماید در صورتی که از شخص ثالث چک دریافت شده باشد می توان نسبت به مطالبه وجه چک علیه صادر کننده اقدام نمود.
در غیر اینصورت اگر شخص ثالث پرداخت ثمن معامله را ضمانت کرده باشد و این ضمانت از نوع نقل ذمه به ذمه باشد می توان علیه شخص ثالث اقامه دعوا نمود. اما اگر ضمانت به صورت ضم ذمه به ذمه باشد باید علیه خریدار و شخص ثالث به صورت تضامنی طرح دعوا نمود.
آیا می توان الباقی ثمن معامله را به نرخ روز مطالبه نمود؟
چنانچه خریدار الباقی ثمن معامله را پرداخت ننماید نمی توان آن را به نرخ روز مطالبه نمود. و صرفا می توان خسارت تاخیر در پرداخت را از تاریخ ارسال اظهارنامه یا تقدیم دادخواست مطالبه نمود. همچنین در صورت درج شرط خسارت روزانه تاخیر در پرداخت می توان همزمان با مطالبه ثمن معامله خسارت وجه التزام عدم پرداخت ثمن معامله را نیز مطالبه نمود.
حق فسخ ناشی از عدم پرداخت ثمن معامله
حق فسخ ناشی از عدم پرداخت ثمن معامله در قانون مدنی تحت عنوان خیار تاخیر ثمن برای فروشنده پیش بینی شده است. مطابق مفاد ماده ۴۰۲ قانون مدنی، چنانچه در عقد بیع، تاریخ مشخصی برای پرداخت ثمن و تسلیم مال تعیین نشده باشد، بعد از گذشت سه روز از تاریخ عقد، فروشنده حق فسخ معامله را خواهد داشت.
اعمال خیار فسخ ناشی از تاخیر ثمن مستلزم وجود شرایطی به شرح ذیل می باشد:
- مبیع باید عین معین یا کلی در معین باشد. بنابراین خیار تاخیر ثمن مشمول کالای کلی فی الذمه نمی شود.
- برای پرداخت ثمن مدت تعیین نشده باشد.
- سه روز کامل از تاریخ انعقاد معامله سپری شده باشد.
طبق ماده ۴۰۷ قانون مدنی پرداخت بخشی از ثمن معامله یا پرداخت آن به کسی که حق قبض ثمن ندارد، خیار بایع را ساقط نمی نماید.
نحوه طرح دعوای مطالبه ثمن معامله
فروشنده می تواند طی دادخواست مطالبه ثمن معامله، الزام خریدار را به پرداخت ثمن معامله از دادگاه صالح تقاضا نماید. در دادخواست مطالبه ثمن معامله، فروشنده و خریدار به ترتیب، خواهان و خوانده این دعوا هستند.
مگر اینکه خریدار برای پرداخت ثمن، ضامن معرفی کرده باشد. در این شرایط رجوع به خریدار ممکن نیست و نام ضامن به عنوان خوانده در دادخواست قید می شود. اما در صورتی که ضمانت کردن ضامن به صورت نقل ذمه به ذمه نباشد و به صورت تضامنی بدهی خریدار را ضمانت نماید باید دعوا علیه هر دو آنها مطرح شود.
هزینه دعوای مطالبه ثمن معامله
مطالبه ثمن معامله دعوایی مالی می باشد که هزینه دادرسی طبق مبلغ مورد مطالبه، محاسبه و دریافت می گردد. هزینه دادرسی در مرحله بدوی ۳/۵ درصد خواسته و در مرحله تجدیدنظرخواهی ۴/۵ درصد خواسته می باشد.
مدارک لازم برای مطالبه ثمن معامله
از جمله مدارکی که باید پیوست دادخواست مطالبه ثمن معامله گردد به شرح ذیل می باشد:
- قرارداد فروش یا مبایعه نامه
- اظهارنامه مطالبه ثمن معامله
- وکالتنامه در صورتی که دادخواست توسط وکیل ارائه گردد.
- در صورتی که بابت ثمن معامله چک داده شده باشد و چک برگشت بخورد، کپی مصدق چک و گواهی عدم پرداخت.
مرجع صالح رسیدگی به دعوای مطالبه ثمن معامله
مرجع صالح رسیدگی به دعوای مطالبه ثمن معامله، دادگاه عمومی حقوقی اقامتگاه خوانده، محل انعقاد قرارداد یا محل انجام تعهد مراجعه کند. اگر میزان ثمن معامله تا سقف دویست و یک میلیون ریال باشد در صلاحیت دادگاه صلح است و چنانچه مبلغ ثمن معامله بیش از دویست و یک میلیون ریال باشد در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی می باشد.
اجرای رای مطالبه ثمن معامله
اجرای رای مطالبه ثمن معامله پس از صدور رای نهایی و قطعیت آن امکان پذیر است. در صورتی که طبق رای صادره خوانده محکوم به پرداخت ثمن معامله شود، محکوم له می تواند تقاضای صدور اجرائیه نماید.
اجرائیه به محکوم علیه ابلاغ می شود و ایشان ده روز از تاریخ ابلاغ فرصت دارد نسبت به پرداخت مبلغ محکوم به اقدام نماید. در غیر اینصورت محکوم له با تشکیل پرونده اجرایی و معرفی اموال وی به اجرای احکام دادگاه، می تواند طلب خود را از محل این اموال وصول کند. محکوم له می تواند مبیع را برای این امر به دادگاه معرفی نماید. مشروط بر اینکه سند رسمی انتقال به نام خریدار تنظیم شده باشد.
دادخواست مطالبه ثمن معامله از وکیل
همانگونه که گفته شد در وکالتنامه های فروش، اختیارات وکیل باید تصریح گردد. در صورتی که وکیل اختیار اخذ ثمن را داشته باشد و خریدار نیز ثمن را به وکیل فروشنده پرداخت نماید کاملا صحیح بوده و فروشنده نمی تواند ایرادی در این خصوص وارد نماید.
اگر وکیل ثمن معامله را اخذ نماید و از پرداخت آن به فروشنده امتناع نماید، فروشنده می تواند دادخواست مطالبه ثمن از وکیل را به دادگاه صالح ارائه نماید. در دعوای مطالبه ثمن از وکیل، که عنوان صحیح آن مطالبه حساب ایام مدت وکالت می باشد، فروشنده یا مالک به عنوان خواهان دعوا بوده و خوانده وکیل می باشد.
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی در خصوص دعوای مطالبه ثمن مورد معامله با بهره گیری از وکلای پایه یک دادگستری و متخصصین در حوزه دعاوی ملکی آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش که در بخش دعاوی ملکی به طور مختصر شرح داده شده، به شما عزیران می باشد. جهت بهره مندی از این خدمات و در صورت داشتن هرگونه مشکل ملکی می توانید با متخصصین دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی تماس حاصل فرمائید.
37 پاسخ
باسلام بنده ملکی از شخصی خریدم که ایشان به صورت مبایعه نامه ای خریده بود و نتوانست درتاریخ مقرر سند را در دفترخانه به اسم من بزند لذا در دادگاه صاحب سند ملزم به تنظیم سند شد و فروشنده محکوم به پرداخت خسارت عدم ایفای تعهد ولی چون از دادگاه تقاضای ثمن معامله را نکرده بود حکمی برای پرداخت ثمن صادر نشد و امکان تهاتر خسارت و ثمن معامله وجود نداشت و ایشان هم خسارت را پرداخت نکرد حالا بابت ثمن معامله و تاخیر تادیه آن شکایت کرده آیا کسی که در دادگاه محکوم به پرداخت خسارت عدم ایفای تعهد شده میتواند خسارت ثمن معامله را بخواهد؟ با تشکر.
سلام. بله، تعهدات هر یک از خریدار و فروشنده جدا می باشد.