صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
ارائه صورت وضعیت در پایان هر ماه، یکی از تعهدات پیمانکار در قراردادهای پیمانکاری می باشد، که طی آن وضعیت کارهای انجام شده را برای کارفرما تشریح می نماید. در صورت وضعیت ها باید کارهای انجام شده تا آن تاریخ بر اساس نقشه های اجرایی و دستور کارها و صورت مجلس ها اندازه گیری شده و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار مشخص شود. پس از آن طبق فهرست بهای منضم به پیمان و همچنین ضرایب قراردادی مندرج در پیمان، مبلغ صورت وضعیت مشخص می گردد و برای رسیدگی به مهندس مشاور ارائه می شود.
صورت وضعیت ارائه شده توسط مهندس مشاور بررسی و در صورت لزوم اصلاح می گردد و برای پرداخت به کارفرما ارسال می شود. کارفرما مکلف است ظرف ۱۰ روز صورت وضعیت را رسیدگی نموده و پس از کسر وجوه قبلی پرداخت شده و کسور متعلقه، باقیمانده مبلغ قابل پرداخت را با صدور چک به نام پیمانکار پرداخت کند. در بسیاری از موارد کارفرما به دلایل مختلف به این تعهد خود عمل نمی نماید و پیمانکار ناچار می شود برای وصول مطالبات قراردادهای پیمانکاری به مراجع قضایی و یا شورای عالی فنی مراجعه نماید.
انواع صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
انواع صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری به شرح ذیل می باشد:
۱- صورت وضعیت موقت در قراردادهای پیمانکاری
صورت وضعیت موقت در قراردادهای پیمانکاری به صورت وضعیتی گفته می شود که در پایان هر ماه از سوی پیمانکار ارائه می شود. در این صورت وضعیت، پیمانکار کارهای انجام شده از شروع کار تا آن تاریخ را طبق نقشه های اجرایی، دستور کارها و صورت جلسه ها اندازه گیری می نماید و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین می نماید سپس بر اساس فهرست بهای منضم به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کرده و آن را در آخر هر ماه تسلیم مهندس ناظر می نماید.
۲- صورت وضعیت قطعی در قراردادهای پیمانکاری
طبق ماده ۴۰ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار باید ظرف یک ماه از تاریخ تحویل موقت در قراردادهای پیمانکاری، اقدام به صدور صورت وضعیت قطعی بدون احتساب مصالح پای کار نماید و مهندس مشاور ظرف سه ماه به آن رسیدگی کند و نهایتا کارفرما ظرف دو ماه نظر قطعی خود را به پیمانکار اعلام نماید. صورت وضعیت قطعی صرفا بیان کننده میزان کارکرد پیمانکار است و سایر ادعاهای طرفین مانند جرائم، تعدیل و خسارات را در بر نمی گیرد و این موارد در تنظیم صورتحساب نهایی لحاظ می گردد.
۳- صورت وضعیت ماقبل قطعی
به آخرین صورت وضعیت موقت که توسط پیمانکار ارائه می شود صورت وضعیت ماقبل قطعی گفته می شود. پیمانکار مکلف است صورت وضعیت ماقبل قطعی را حداکثر تا یک ماه بعد از تحویل موقت بدون منظور داشتن مصالح پای کار تنظیم نموده و ارائه دهد. در صورتی که بر اساس این صورت وضعیت، پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانت نامه انجام تعهدات بلافاصله آزاد می شود. اما در صورتی که میزان بدهی پیمانکار، از نصف کسور تضمین حسن انجام کار بیشتر باشد، ضمانت نامه انجام تعهدات طبق شرایط مقرر در مواد ۴۰ یا ۵۲ شرایط عمومی پیمان آزاد می شود.
۴- صورت وضعیت تعدیل
در پیمان هایی که مشمول تعدیل آحاد بها هستند، پس از تائید هر صورت وضعیت موقت از سوی کارفرما، پیمانکار صورت وضعیت تعدیل آحاد بهای آن صورت وضعیت را بر اساس آخرین شاخص های اعلام شده محاسبه می نماید و به منظور بررسی و پرداخت حسب مورد به مهندس مشاور یا کارفرما ارسال می کند.
مهلت رسیدگی به صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
مهلت رسیدگی به صورت وضعیت موقت در قراردادهای پیمانکاری، در مجموع ۲۰ روز می باشد و زمان آن از تاریخ نامه ارسال صورت وضعیت از طرف پیمانکار است. مازاد بر آن زمان در صورت عدم پرداخت صورت وضعیت، می تواند مورد ادعای ریالی و زمانی پیمانکار قرار گیرد. طبق مصوبه شماره ۳۶۳۸/ ش.ف مورخ ۱۸/۱۲/۱۳۸۱ شورای عالی فنی، حتی در صورت نقصان مدارک باید رسیدگی به صورت وضعیت انجام گردد و ردیف هایی که دارای نقص مدارک می باشند از مجموع صورت وضعیت کسر گردد، که نهایتا ممکن است مورد اعتراض پیمانکار در مهلت تعیین شده قرار گیرد.
مهلت تنظیم صورت وضعیت قطعی ۶ ماه از تاریخ تحویل موقت می باشد. در صورت فسخ قراردادهای پیمانکاری، مهلت تنظیم صورت وضعیت قطعی از تاریخ صورت برداری کارهای انجام شده آغاز خواهد شد.
در صورت خاتمه در قراردادهای پیمانکاری مهلت تنظیم صورت وضعیت قطعی، به موجب بند الف ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان از تاریخ تحویل کارهای انجام شده شروع می گردد.
کسورات صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
کسورات در قراردادهای پیمانکاری طبق شرایط عمومی پیمان به شرح ذیل می باشد:
۱)کسر کلیه مبالغ پرداختی در صورت وضعیت های قبلی
۲) کسر ده درصد مبلغ هر پرداخت به عنوان تضمین حسن انجام کار
۳) کسور ذکر شده در قرارداد شامل بیمه و موراد دیگر که در قراردادمصرح گردیده است.
۴) کسر مبالغ پیش پرداخت به تناسب مبلغ صورت وضعیت ها
۵) کسر مبالغ بابت سایر بدهی هایی که در شرایط عمومی پیمان به عنوان کسورات مطالبات پیمانکار مندرج گردیده باشد.
تاخیر در ارائه صورت وضعیت موقت در قراردادهای پیمانکاری
در صورت تاخیر در ارائه صورت وضعیت موقت در قراردادهای پیمانکاری، مهندس مشاور مکلف است با تائید کارفرما و به هزینه پیمانکار اقدام به تهیه صورت وضعیت موقت نموده و اقدامات لازم را برای رسیدگی و پرداخت آن انجام دهد. در صورت افزایش دوره زمانی تهیه صورت وضعیت موقت به همان تناسب نیز مهلت رسیدگی مشاور و پرداخت کارفرما نیز افزایش می یابد و محلی برای ادعای پیمانکار وجود ندارد.
تاخیر در ارائه صورت وضعیت تعدیل در قراردادهای پیمانکاری
علت اصلی تاخیر در ارائه صورت وضعیت تعدیل در قراردادهای پیمانکاری، پائین بودن ضرایب تعدیلی اعلامی از سوی سازمان برنامه و بودجه از ضرایب پایه قراردادی می باشد. و پیمانکار به امید اعلام شاخص های رشد یافته در سه ماهه بعدی از ارائه صورت وضعیت تعدیل خودداری می نماید. در چنین حالتی مهندس مشاور می تواند پیمانکار را ملزم به صدور صورت جلسه کارهای انجام یافته بر اساس تاریخ های واقعی انجام کار بنماید. در این حالت نیز پیمانکار نمی تواند ادعایی داشته باشد.
تاخیر در ارائه صورت وضعیت قطعی
تبعات تاخیر در ارائه صورت وضعیت قطعی نیز مانند عدم ارائه صورت وضعیت موقت می باشد و مهندس مشاور باید به هزینه پیمانکار این کار را انجام دهد. حق الزحمه مهندس مشاور برای تهیه صورت وضعیت قطعی، برابر است با دو درصد مبلغ صورت وضعیت قطعی و بیست درصد حد نصاب معاملات متوسط روز که باید توسط کارفرما به مهندس مشاور پرداخت و معادل آن نیز با اعمال ضریب ۱۵/۱ و مالیات بر ارزش افزوده روز به حساب بدهکاری پیمانکار منظور شود.
اعتراض پیمانکار نسبت به صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
صورت وضعیت موقت تائید شده توسط کارفرما، باید به پیمانکار ابلاغ گردد تا در صورتی که صورت وضعیت ارسالی توسط پیمانکار، دچار تغییر و اصلاح شده باشد، پیمانکار بتواند نسبت به آن اعتراض نماید. مهلت اعتراض پیمانکار به صورت وضعیت اصلاح شده یک ماه از تاریخ ابلاغ صورت وضعیت به او می باشد. اگر پیمانکار در این مدت اعتراض خود را اعلام نکند، صورت وضعیت ارسالی نسبت به پیمانکار قطعی می شود. در خصوص صورت وضعیت قطعی نیز چنانچه پیمانکاری اعتراضی داشته باشد، می تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ صورت وضعیت قطعی، با ارائه دلایل و مدارک اعتراض خود را اعلام نماید. چنانچه کارفرما اعتراض پیمانکار را رد نماید پیمانکار می تواند برای مطالبه صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری به مراجع قضایی مراجعه نماید.
همچنین در صورتی که کارفرما در مهلت مقرر نسبت به اعتراض پیمانکار به صورت وضعیت، پاسخی ندهد به منزله قبول اعتراض پیمانکار نبوده و پیمانکار می تواند موضوع اعتراض را از طریق مراجع صالح رسیدگی به دعاوی پیمانکاری پیگیری نماید.
تاخیر در پرداخت صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
تاخیر در پرداخت صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری یکی از مشکلات اساسی پیمانکاران در قراردادهای پیمانکاری می باشد. تاخیر در پرداخت صورت وضعیت ها چه صورت وضعیت موقت چه صورت وضعیت تعدیل می تواند منجر به ادعای زمانی و مالی پیمانکار گردد. طبق نامه ای که از سوی سازمان برنامه و بودجه با شماره ۳۲۸۱۶۳ مورخ ۱۷/۶/۱۳۹۸ صادر گردیده است، اعلام شده چنانچه در پرداخت به موقع صورت وضعیت تعدیل، تاخیر صورت گیرد مشمول بند ۹ ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان می باشد. با وحدت ملاک از حکم این نامه می توان گفت تاخیر در پرداخت صورت وضعیت موجب افزایش زمان پیمان بابت تاخیر و ایجاد حق مطالبه خسارت تاخیر در تادیه به نفع پیمانکاران در مراجع قضایی می گردد.
آثار پرداخت صورت وضعیت در قراردادهای پیمانکاری
طبق بند الف ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان، در صورتی که کارفرما مبلغ صورت وضعیت موقت را پرداخت نماید، کارها و مصالح و تجهیزاتی که در صورت وضعیت درج شده متعلق به وی می باشد اما جهت اجرای بقیه کارهای موضوع پیمان تا زمان تحویل موقت در اختیار پیمانکار قرار می گیرد. بنابراین تا زمانی که مبلغ صورت وضعیت ها پرداخت نشود، کارفرما نمی تواند آن بخش از پروژه را تملیک نماید حتی در صورت فسخ یا خاتمه پیمان.
با توجه به موارد فوق الذکر می توان نتیجه گرفت که صورت وضعیت ها در قراردادهای پیمانکاری از اهمیت خاصی برخوردار بوده و پیمانکاران می توانند با اخذ مشاوره حقوقی از وکیل دعاوی پیمانکاری بتوانند نسبت به وصول مطالبات ناشی از صورت وضعیت ها اقدام نمایند. دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه دعاوی پیمانکاری و با بهره مندی از وکلای با تجربه و متبحر اماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش به پیمانکاران و کارفرمایان می باشد.