تعهدات در قرارداد پیمانکاری | صفر تا صد وظایف و تعهدات کارفرما و پیمانکار

قرارداد پیمانکاری اولین و مهمترین بخش هر پروژه می باشد که شناخت دقیق و شفاف از تعهدات پیمانکار و تعهدات کارفرما موجب استحکام آن خواهد شد. یکی از دلایل اصلی بروز مشکلات و اختلافات در بسیاری از پروژه ها، ابهام یا نادیده گرفتن تعهدات طرفینی می باشد. در این مقاله سعی نموده ایم صفر تا صد تعهدات متقابل در قراردادهای پیمانکاری را بررسی کنیم. از تعهدات اولیه و اساسی تا جزئیاتی که اغلب نادیده گرفته می شوند. با ما همراه باشید تا با شناخت کامل حقوق و وظایف خود به عنوان پیمانکار یا کارفرما، از بروز اختلافات جلوگیری نموده و پروژه های خود را با موفقیت به اتمام رسانید.

برای ثبت درخواست مشاوره حقوقی با وکیل متخصص، فرم زیر را تکمیل نمایید. وکلای متخصص دادپویان حامی بعد از دریافت اطلاعات در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

لزوم شناخت تعهدات در قرارداد پیمانکاری

در شرایط عمومی پیمان تعهداتی بر عهده کارفرما و پیمانکار قرار گرفته است که برای اجرای دقیق هر پروژه ای نیاز به شناخت این تعهدات می باشد. چرا که عدم شناخت و آگاهی از تعهدات در قراردادهای پیمانکاری و وظایف محوله برای هر یک طرفین قرارداد، منجر به بروز اختلافاتی می شود که می تواند روند اجرای پروژه را به خطر اندازد و برای پیمانکار و کارفرما از نظر مالی نیز خساراتی را به همراه داشته باشد. بنابراین شناخت این تعهدات، یک ضرورت انکارناپذیر برای تضمین شفافیت، مدیریت ریسک و دستیابی به موفقیت پروژه است.

تعهدات کارفرما در قرارداد پیمانکاری

براساس شرایط عمومی پیمان، تعهدات کارفرما در قراردادهای پیمانکاری معمولآً شامل موارد زیر است:

تعهد پرداخت هزینه ها

پرداخت هزینه های خرید زمین، هزینه های تهیه طرح و نظارت، هزینه های اجرایی، هزینه های خرید انشعابات و غیره از تعهدات کارفرما می باشد.

تعهد انتخاب مهندسین مشاور

انتخاب مهندسین مشاور بر اساس نوع کار و طی مکاتبات و جلسات با سازمان مدیریت و برنامه ریزی از تعهدات کارفرما است.

تعهد انتخاب پیمانکار

برای انتخاب پیمانکار، کارفرما باید قبلاً زمینه یا ساختگاه پروژه مورد نظر، اعتبار لازم، نقشه ها و اسناد را تهیه کرده باشد.  انتخاب پیمانکار معمولآً به یکی از روش های مناقصه محدود، مناقصه آزاد و یا ترک مناقصه (ترک تشریفات) انجام می شود.

تعهد تحویل زمین

کارفرما متعهد است کلیه زمین هایی را که برای تأمین و ایجاد کارگاه و انجام تعهدات موضوع موافقتنامه مورد نیاز است، درتاریخ هایی که در برنامه تفضیلی اجرایی منظم به قرارداد پیش بینی شده است، طبق صورت مجلس به پیمانکار تحویل دهد.

تعهد رسیدگی به صورت وضعیت موقت کار

در فواصل دوره ای مشخص، پیمانکار در معیت دستگاه نظارت، صورت وضعیت کلیه کارهایی که از شروع موافقتنامه تا آن تاریخ انجام شده را در فرم های مخصوص به نام صورت وضعیت پیمانکاری درج می نماید.

صورت وضعیت های موقت ماهیانه که بدین ترتیب تنظیم گردیده دارای امضاء پیمانکار، نماینده کارفرما و دستگاه نظارت می باشد. توسط دستگاه مزبور به کارفرما تسلیم می شود. کارفرما صورت وضعیت را از جهت تطبیق ارقام با موافقتنامه و تصمیمات احتمالی لازم و کسر کسورات قانونی بررسی می نماید. سپس باقی مانده قابل پرداخت به پیمانکار را با تنظیم سند و امضای آن به پیمانکار پرداخت خواهد نمود.

مطالعه بیشتر: وقت نظارت چیست؟

تعهد به تحویل موقت کار

تحویل موقت پروژه کار شامل مراحل زیر می شود:
● درخواست پیمانکار از دستگاه نظارت جهت تحویل و معرفی نماینده خود برای عضویت در کمیسیون.
● تعیین تاریخ  آمادگی تحویل کار و تقاضای تشکیل کمیسیون تحویل موقت از کارفرما توسط دستگاه نظارت در صورت تأیید.
● تشکیل کمیسیون تحویل در مدت ۲۰ روز از تاریخ آمادگی کار توسط کارفرما و اطلاع تاریخ و مکان تشکیل کمیسیون به دستگاه نظارت و پیمانکار.
● تهیه آزمایش های لازم جهت تحویل کار توسط مشاور برنامه و ابلاغ به پیمانکار.
● تنظیم صورت مجلس تحویل و ارسال به کارفرما.

تعهد به تحویل قطعی کار

در پایان دوره تضیمن، کارفرما به تقاضای پیمانکار، اعضای کمیسیون تحویل قطعی و تاریخ تشکیل کمیسیون را تعیین و به پیمانکار ابلاغ می نماید.
کمیسیون پس از بازدید کارها، هرگاه عیب و نقصی که ناشی از کار پیمانکار باشد را مشاهده ننماید، کار را تحویل قطعی خواهد نمود. و بلافاصله صورت مجلس مربوطه به آن را تنظیم نموده و کارفرما تصویب آن را به پیمانکار ابلاغ می کند. هزینه های بهره برداری و نگاهداری عملیات موضوع موافقت نامه به عهده کارفرما می باشد. ولی هزینه های ناشی از نقص عمل پیمانکار به عهده خود پیمانکار می باشد.

تعهد رسیدگی به صورت وضعیت قطعی کار

به محض انجام تحویل موقت کار، تهیه صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده توسط دستگاه نظارت به همراه نماینده کارفرما صورت می پذیرد. صورت وضعیت قطعی مأخذ تسویه قطعی محاسبات می باشد و در صورتی که براساس آن پیمانکار، بستانکار شود طلب او توسط کارفرما پرداخت می گردد.

اختیارات کارفرما در قراردادهای پیمانکاری

اختیارات کارفرما براساس شرایط عمومی پیمان و مقررات جاری ایران عبارتند از:

موافقت با پیش پرداخت

پیش پرداخت مبلغی است که به عنوان حمایت از پیمانکار و کمک به راه اندازی کار، پرداخت می گردد. از جمله تعهدات کارفرما در قبال پیمانکار پرداخت پیش پرداخت می باشد. کارفرما می تواند مقدار کار را تغییر دهد.

تغییر مقادیر کار

کارفرما می تواند مقادیر کار را تغییر دهد. درج مقادیرکار درموافقتنامه و یا برآورد کارها به پیمانکار حق نمیدهد که انجام کامل آن ها را از کارفرما بخواهد.

تغییر مدت موافقت نامه

به پیشنهاد دستگاه نظارت و با توجه به برنامه تفضیلی اجرایی،کارفرما می تواند تغییر مدت را مصوب و به پیمانکار ابلاغ کند.

ابلاغ کارهای جدید

کارفرما می تواند حین اجرای عملیات موضوع موافقتنامه، انجام کارهایی را به پیمانکار ابلاغ نمایند. ممکن است برای این قبیل کارها قیمتی از فهرست بها پیش بینی نشده باشد. پیمانکار باید بلافاصله پس از وصول چنین دستوراتی تعیین قیمت واحد هر کار را کتباً از دستگاه نظارت تقاضا کند.

خاتمه دادن به پیمان

ممکن است قبل از اتمام کارهای موضوع موافقتنامه کارفرما بدون آنکه تقصیری متوجه پیمانکار باشد تصمیم به خاتمه قرارداد پیمانکاری بگیرد. در این صورت مراتب را کتباً به اطلاع پیمانکار می رساند.

کسر جرایم تأخیر

ممکن است پیمانکار در خاتمه مدت موافقت نامه تأخیر داشته باشد. در این صورت جرایمی به او تعلق خواهد گرفت. که مطابق شرایط عمومی، خصوصی و موافقت نامه محاسبه می گردد.

فسخ پیمان

در صورت بروز موارد خاصی از طرف پیمانکار و عدم رضایت کارفرما از عملکرد وی شرایط فسخ قرارداد پیمانکاری اعمال می گردد.

تعهدات پیمانکار در قرارداد پیمانکاری

تعهدات پیمانکار در قراردادها به شرح زیر قابل احصا می‌باشند:

تعهد پیمانکار به اجرای اصل تعهد (موضوع پیمان)

بند (الف) ماده ۱۸وبند (ب) ماده۲۰شرایط عمومی پیمان، مسئولیت کامل حسن اجرای کارهای موضوع پیمان را برعهده پیمانکار قرارداده است. همچنین تامین مصالح و تجهیزات نیز برعهده پیمانکار می باشد.

بنابراین اجرای موضوع قرارداد پیمانکاری تعهد اصلی پیمانکار می‌باشد و آن عبارت است از حسن اجرای کارهای معین شده و تأمین مصالح و تجهیزات مورد نیاز.
کارهای معین شده در اسناد و مدارک منضم به پیمان، در قراردادهای پیمانکاری دولتی براساس بند۱۰ماده۱ قانون برنامه و بودجه عبارتست از: مجموعه عملیات و خدمات مشخص که براساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی یا اجتماعی طی مدت معین و با اعتباری مــشــخــــص بـــرای تــحــقـــق بخشیدن به هدف‌های برنامه عمرانی پنج‌ ساله انجام می گیرد.

تعهد انجام عملیات موضوع پیمان در صورت تعیین شده

پس از امضای پیمان، مستنبط از بند الف ماده ۴ موافقنامه پیمان، کارفرما باید آن را به پیمانکار ابلاغ کند.  پیمانکار طبق شرایط عمومی پیمان حق ندارد در انجام هر یک از تعهدات خود تأخیر نماید. در صورت تأخیر باید خسارت تأخیر انجام تعهدات خود را به کارفرما پرداخت کند. و در صورتی که تأخیرات وی از حدی که در پیمان پیش بینی شده تجاوز کند کارفرما می تواند پیمان را فسخ کند.

تعهد عدم انتقال پیمان به غیر

پیمانکار که به عنوان یک طرف اصلی پیمان محسوب می شود اصولاً نمی تواند انجام پیمان را به دیگری واگذار کند. اما جهت تسهیل وتسریع در اجرای قسمت هایی ازعملیات پیمان تحت شرایطی حق واگذاری آن قسمت ها را به پیمانکاران جزء دارد.

تعهد بیمه نمودن تأسیسات موضوع پیمان

طبق بند ( د) ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار موظف به بیمه کردن پروژه است. وی باید تمام ساختمانها وتأسیسات موقت، ماشین آلات و وسایل کارگاه را که برای انجام عملیات موضوع پیمان به کار می گیرد بیمه کند.  هزینه بیمه به عهده پیمانکار می باشد. پیمانکار باید رونوشت بیمه نامه ها را به کارفرما تسلیم نماید.

چنانچه به اطلاعات تکمیلی در این زمینه نیاز دارید، می توانید به مقاله بیمه تامین اجتماعی قراردادهای پیمانکاری مراجعه نمایید.

تعهد دادن تضمین

طبق ماده ۳۴ شرایط عمومی پیمان ، پیمانکار می بایست برای تضمین انجام تعهدات، ضمانت نامه ارائه نماید.  ضمانتنامه مزبور معادل ۵ درصد مبلغ اولیه پیمان می باشد.که از طرف بانک مورد قبول کارفرما و طبق نمونه ای که ضمیمه اسناد مناقصه شده، تسلیم کارفرما می شود.

طبق ماده  ۳۵ ازمبلغ هر پرداخت به پیمانکار معادل۱۰ درصد به عنوان تضمین حسن انجام کار درحساب سپرده نزد کارفرما نگاهداری می شود.

در طول اجرای پروژه در خصوص ضمانتنامه های بانکی، انجام تعهدات و یا حسن اجرای آن و همچنین ضمانتنامه های استرداد کسور وجه الضمان و یا ضمانتنامه پیش پرداخت، ممکن است فی ما بین کارفرما و پیمانکار اختلافاتی پیش آید که می توانید با وکیل قراردادهای پیمانکاری مشورت نمائید.

اختیارات پیمانکار در قراردادهای پیمانکاری ‌

در شرایط عمومی پیمان برای پیمانکار اختیاراتی تعیین شده است که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد:

اختیار پیمانکار در حذف تعهدات قراردادی در صورت عدم تحویل کارگاه ‌

یکی از اختیارات پیمانکار ضمن شرایط عمومی پیمان حذف تعهدات قراردادی در صورت عدم تحویل زمین از سوی کارفرما است .

مطابق ماده ۲۸ شرایط عمومی پیمان:

« هرگاه کارفرما نتواند زمین‌های لازم را در موعدهایی که در برنامه تفضیلی اجرایی پیش‌بینی شده است، تحویل پیمانکار نماید و مدت تأخیر در تحویل از یک ماه تجاوز کند و بنا بر گزارش کتبی دستگاه نظارت، پیمانکار در سایر قسمت‌ها کار خود را مطابق برنامه پیشرفت داده باشد، بـه مـنـظـور جبران خسارت پیمانکار، کارفرما مکلف به پرداخت خسارت است.

هرگاه مدت تأخیر از ۳۰ درصد مدت پیمان یا ۶ ماه (هر کدام کمتر باشد) تجاوز کند، در صورتی که مبلغ کارهای پیش‌بینی شده در محل‌های تحویل نشده تا ۲۵ درصد مبلغ اولیه پیمان باشد، پیمانکار حق خواهد داشت انجام کارهای پیش‌بینی شده در محل‌های مذکور را از تعهدات خود حذف کند و چنانچه مبلغ این کارها بیش از ۲۵ درصد مبلغ اولیه پیمان باشد، پیمانکار حق خواهد داشت کل قرارداد را فسخ نماید.»

اختیار پیمانکار در انتقال جزئی از پیمان به غیر ‌

به موجب ماده ۲۴ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار نمی‌تواند پیمان را بدون موافقت کارفرما به غیر منتقل سازد. اما می تواند به منظورتسهیل و تسریع دراجرای کارها، موافقتنامه هایی را بـا شـخـص یـا اشخاص یا پیمانکاران جزء منعقد نماید.

با توجه به ماده ۲۴ شرایط عمومی پیمان، این اختیار پیمانکار مشروط به ۴ شرط اساسی است. که با ماهیت تعهد پیمانکار ارتباطی نزدیک دارد:

1. پیمانکار باید اشخاص یا پیمانکاران جزء را که کارها به آنها سپرده شده، از واگذاری آن بخش از کار به غیر، ممنوعسازد. به عبارت دیگر، اجازه پیمانکار در این مورد محدود می‌باشد.
2. این واگذاری نباید به ترتیبی باشد که از پیشرفت کار طبق برنامه بکاهد.
3. در موافقت‌نامه منعقد شده بین پیمانکار و پیمانکار جزء باید این موضوع قید شود که در صورت بروز اختلاف بین آنها، کارفرما به مورد اختلاف رسیدگی می نماید و هر تصمیمی اتخاذ کند، برای طرفین (پـیـمـانـکار و پیمانکار جزء) قطعی، غیر قابل اعتراض و لازم‌الاجراست.
4. چنانچه دراسناد و مدارک پـیـمـان، کارفرما لزوم تأیید صلاحیت پیمانکاران جزء را پیش‌بینی کرده باشد، پیمانکار باید تأیید کارفرما را در این مورد تحصیل کند.

اختیار پیمانکار در عدم موافقت با تعلیق قرارداد بیش از ۳ ماه ‌

براساس ماده ۴۹ شرایط عمومی پیمان،کارفرما می تواند در طول مدت پیمان اجرای کار را به طور موقت حداکثر  تا ۳ ماه معلق نماید. دراینصورت باید مراتب را به صورت کتبی با تعیین تاریخ شروع تعلیق به پیمانکار اطلاع دهد. و همچنین خسارت‌های وارد شده از بابت تعلیق کار را به پیمانکار پرداخت نماید.

اما اگرکارفرما خواستار تعلیق کار برای مدت بیش از۳ماه باشد، وضعیت ادامه کار به چه صورتی خواهد بود؟ ‌

بند (د) ماده ۴۹شرایط عمومی پیمان تعلیق کار به میزان مازاد بر۳ماه را موکول به موافقت پیمانکار کرده است. چنانچه پیمانکار با تعلیق کار برای بیشتر از۳ماه موافق باشد،کارفرما مطابق شرایط مندرج در بندهای قبل، مدت تعلیق را افزایش می دهد. اما در صورت عدم موافقت پیمانکار با تمدید مدت تعلیق، پیمان خاتمه می یابد و مطابق ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان عمل می‌شود.

تعهدات کارفرما و پیمانکار

برخی از تعهدات در قراردادهای پیمانکاری بین کارفرما و پیمانکار مشترک است. یعنی هر دو باید این تعهدات را انجام دهند که عبارت است از:

• پایبندی به قرارداد و رعایت دقیق تمام شرایط، مشخصات فنی، زمان بندی و الزامات مالی
• رعایت حسن نیت و خودداری از اقداماتی که به روند اجرای پروژه آسیب وارد نماید.
• اطلاع رسانی به موقع در مورد پیشرفت کار، مشکلات احتمالی و هر گونه تغییرات ضروری
• ارائه به موقع اطلاعات، نقشه ها، دستورالعمل ها، مجوزها و سایر مواردی که برای پیشبرد کار لازم است.
• رعایت اصول ایمنی و بهداشتی برای حفظ محیط کار ایمن و سالم
• رعایت قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از محیط زیست
• تلاش برای رفع مشکلات و موانع پیش بینی نشده و یافتن راه حل مناسب و رفع سریع آن
• حل و فصل اختلافات به صورت مسالمت آمیز از طریق مذاکره
• رعایت قوانین و مقررات مرتبط با موضوع از جمله قوانین کار، بیمه و مالیات

آثار عدم ایفای تعهدات کارفرما و پیمانکار

عدم ایفای تعهدات کارفرما و پیمانکار آثار زیان باری برای طرف مقابل و اجرای پروژه به همراه دارد. با توجه به نوع تعهد نقض شده و مفاد قرارداد، این آثار متفاوت است. اما به طور کلی می توان موارد ذیل را نام برد:

• در صورتی که کارفرما به تعهد خود مبنی بر پرداخت به موقع صورت وضعیت ها یا پیش پرداخت، می تواند باعث کمبود نقدینگی برای پیمانکار و توانایی او برای تامین مصالح، پرداخت دستمزد و پیشبرد کار گردد.
• در صورت عدم تحویل به موقع زمین یا کارگاه، عدم ارائه نقشه ها، دستور کارها یا مجوزات باعث تاخیر در شروع کار و طولانی شدن اجرای پروژه می شود.
• تاخیرات ناشی از قصور کارفرما می تواند هزینه های بالاسری، هزینه ماشین آلات معطل مانده و هزینه طولانی شدن دوره پیمان را برای پیمانکار افزایش می دهد.
• تاخیر پیمانکار در ایفای تعهدات به کارفرما این حق را می دهد که قرارداد را فسخ نماید.
• در صورتی که تاخیر در انجام تعهدات از سوی کارفرما باشد، این حق را برای پیمانکار ایجاد می نماید که بتواند خسارت وارده را از کارفرما مطالبه نماید.
• در صورتی که پیمانکار نسبت به رفع نواقص اقدام ننماید، کارفرما ناچار به انعقاد قرارداد با پیمانکار جدید است که این امر موجب افزایش هزینه برای کارفرما می شود.
• تاخیر در انجام تعهدات از سوی پیمانکار موجب ایجاد حق ضبط ضمانت نامه بانکی از سوی کارفرما می شود.

بنابراین، پایبندی دقیق به تعهدات قراردادی و تلاش برای حل و فصل مسالمت‌آمیز مشکلات، برای موفقیت پروژه و حفظ منافع هر دو طرف امری حیاتی است.

در پایان همانگونه که گفته شد تعهدات پیمانکار و کارفرما و پایبندی به آن از اهمیت بالایی برای موفقیت پروژه های پیمانکاری برخوردار است. با توجه به تخصصی بودن موضوعات مربوط به تعهدات در قراردادهای پیمانکاری نیازمند داشتن وکیل متخصص در این حوزه می باشد. دفتر حقوقی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در زمینه پیمانکاری و با بهره گیری از وکلای متخصص و با سابقه در این زمینه آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی به شما پیمانکاران و کارفرمایان و مهندسین مشاور می باشد. جهت بهره مندی از این خدمات می توانید با شماره های مندرج در وب سایت تماس حاصل نمائید.