رسیدگی به شکایات از شهرداری از صدور رأی ناعادلانه در کمیسیون ماده ۱۰۰ گرفته تا وضع عوارض غیرقانونی یا ممانعت از صدور پروانه ساخت، در صلاحیت دیوان عدالت اداری می باشد.
با توجه به پیچیدگی هایی که این دعاوی به همراه دارد در این مقاله قصد داریم به صورت جامع و کاربردی، به بررسی صلاحیت و فرآیند رسیدگی به شکایات از شهرداری در دیوان عدالت اداری بپردازیم. با ما همراه باشید تا با نحوه تنظیم دادخواست، مدارک لازم و مراحل پیگیری شکایت خود آشنا شوید.
صلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به شکایات از شهرداری
طبق ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت به موارد ذیل در صلاحیت دیوان عدالت اداری می باشد:
- تصمیمات و اقدامات شهرداری ها
- تصمیمات و اقدامات ماموران شهرداری ها
- اعتراض به آرای قطعی صادره از کمیسیون های شهرداری
- تخلف و عدم رعایت قوانین و مقررات در مراحل انعقاد قرارداد
- مطالبه خسارت ناشی از تخلفات شهرداری ها در اجرای وظایف قانونی
انواع شکایات از شهرداری در دیوان عدالت اداری
شکایات از شهرداری تنها به یک یا دو موضوع محدود نمی‌شوند، بلکه طیف وسیعی از اقدامات، تصمیمات و مصوبات شهرداری را در بر می‌گیرند. مهم‌ترین این شکایات به شرح ذیل می باشد:
اعتراض به آرای قطعی کمیسیون‌های شهرداری
برابر قانون شهرداری کمیسیون های مختلفی تشکیل می شوند. درصورتی که مالک به نحوه صدور رأی یا میزان جریمه تعیین شده اعتراض داشته باشد می تواند این موضوع را در دیوان طرح کرده و درخواست ابطال آرای صادر شده را نمایند. موضوع آرای صادره از کمیسیون های مذکور می تواند قلع و قمع بنا یا پرداخت جریمه بابت تخلف ها باشد.
هرکدام از این آراء می تواند ابطال شود و پس از آن با توجه به لازم الاتباع بودن آرای صادره از شعب دیوان عدالت اداری توسط سازمان های دولتی و موسسات عمومی غیردولتی، شهرداری مکلف به صدور پروانه پایان کار می باشد. آراء قابل اعتراض از سوی کمیسیون های شهرداری در دیوان عدالت اداری به شرح ذیل می باشد:
- اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری: این کمیسیون شناخته شده ترین و پرکاربردترین مرجع رسیدگی به تخلفات ساختمانی است. شهروندان می‌توانند نسبت به آرای این کمیسیون مبنی بر تخریب بنا، پرداخت جریمه‌های سنگین یا پایان کار ندادن، در دیوان عدالت اداری شکایت کنند.
- اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری: این کمیسیون به اختلافات میان شهرداری و شهروندان در مورد عوارض رسیدگی می‌کند. اگر عوارضی که شهرداری برای شما تعیین کرده (مانند عوارض نوسازی، پسماند، کسب و پیشه و…) غیرقانونی یا ناعادلانه است، می‌توانید پس از صدور رأی در این کمیسیون، به دیوان شکایت کنید.
- اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۹۹ شهرداری: این کمیسیون مسئول رسیدگی به ساخت و سازهای غیرمجاز در خارج از حریم شهرها و روستاها است. آرای این کمیسیون نیز در دیوان عدالت اداری قابل بازنگری است.
- اعتراض به رأی کمیسیون باغات (ماده ۷ قانون حفظ و گسترش فضای سبز): در صورتی که شهرداری به اشتباه ملکی را باغ تشخیص دهد و محدودیت هایی برای آن ایجاد کند یا رأی به جریمه برای قطع درختان بدهد، مالک می‌تواند به این رأی در دیوان اعتراض کند.
درخواست ابطال مصوبات و آیین‌نامه‌های شهرداری و شورای شهر
ابطال مصوبات در دیوان عدالت اداری برای حذف یک قانون یا مصوبه کلی است که توسط شورای اسلامی شهر یا خود شهرداری وضع شده و شما آن را خلاف قوانین بالادستی (مانند قانون اساسی) می‌دانید. در این حالت، هر شخص ذی‌نفع می‌تواند از هیئت عمومی دیوان عدالت اداری درخواست ابطال این مصوبه را بنماید. رأی هیات عمومی برای همه لازم الاجراست و آن مصوبه را از ابتدا بی‌اثر می‌کند.
اعتراض به تصمیمات و اقدامات واحدهای مختلف شهرداری
گاهی اوقات مشکل شما رأی یک کمیسیون خاص نیست، بلکه تصمیم یا عملکرد یکی از واحدهای شهرداری است. در این موارد نیز دیوان عدالت صالح به رسیدگی است. از جمله موارد اعتراض به تصمیمات و اقدامات واحدهای مختلف شهرداری به شرح ذیل می باشد:
- الزام شهرداری به انجام وظایف قانونی: اگر شهرداری بدون دلیل قانونی از انجام وظایف خود امتناع نماید می توان در دیوان عدالت اداری الزام وی را درخواست نمود. برای مثال در مواردی که از صدور پروانه ساختمانی، پروانه کسب یا پایان کار خودداری کند می توان از طریق دیوان الزام وی را به صدور پروانه ساختمانی درخواست نمود.
- تملک و تصرف غیرقانونی املاک: در مواردی که شهرداری برای اجرای طرح‌های عمرانی، ملک شما را بدون رعایت تشریفات قانونی تملک کرده یا قیمت عادلانه‌ای برای آن پرداخت نمی‌کند، می توانید در دیوان عدالت اداری علیه وی شکایت نمائید.
- تغییر کاربری‌های غیرقانونی: اعتراض به تغییر کاربری ملک شما در طرح‌های تفصیلی و جامع شهری بدون رضایت یا توجیه قانونی.
شکایات استخدامی کارکنان شهرداری
کارکنان شهرداری ها (اعم از رسمی، پیمانی یا قراردادی) نیز می‌توانند برای مسائل اداری و استخدامی خود به دیوان عدالت اداری شکایت کنند.
موضوعات شکایت می تواند از بابت اخراج غیرقانونی، کاهش حقوق و مزایا، عدم تبدیل وضعیت استخدامی، تنزل رتبه شغلی و سایر تصمیمات اداری که حقوق آن ها را تضییع نموده، باشد.
با توجه به تخصصی بودن موضوعات شهرداری در دیوان عدالت اداری، طرح دعوا نیازمند اشراف به قوانین و مقررات شهرداری ها و رویه دیوان عدالت اداری در برخورد با این دعاوی می باشد. لذا داشتن وکیل دیوان عدالت اداری شما را در رسیدن به نتیجه مطلوب یاری می نماید.
نحوه شکایت از شهرداری برای عدم صدور جواز ساخت
صاحبین املاک در محدوده شهرها و حریم شهرها برای اقدام به هر عملیات عمرانی یا تفکیک اراضی و شروع ساختمان می بایست از شهرداری منطقه وقوع ملک پروانه اخذ نمایند. شهرداری نیز در صورت وجود شرایط قانونی مکلف به صدور پروانه می باشد و نمی تواند به صورت غیرقانونی از صدور پروانه ساختمانی امتناع نماید.
پس از درخواست مالک یا مالکین، شهرداری نظر مکتوب خود را از بابت صدور یا عدم صدور پروانه ساختمانی اعلام می کند. مالک یا مالکین می توانند در صورتی که عدم صدور پروانه ساختمانی را غیرقانونی تلقی کنند اقدام به طرح شکایت در دیوان عدالت اداری نمایند. دیوان عدالت اداری با بررسی مدارک و ادله ارائه شده از جانب خواهان مانند اسناد مالکیتی و مدارک پرداخت عوارض شهرداری درصورت احراز غیرقانونی بودن اقدام شهرداری حکم به الزام صدور پروانه ساختمانی صادر می نماید.
اگر عدم صدور پروانه مستند به قانون باشد چه اقدامی باید صورت پذیرد؟
در صورتی که عدم صدور پروانه ساختمانی مستند به ادله قانونی مانند خارج از طرح بودن ملک یا عدم قابلیت کاربری ثبت شده ملک برای سکونت و ساختمان سازی باشد، الزام شهرداری به صدور پروانه ساختمانی ممکن نیست.
برای مثال اگر ملک فاقد کاربری و طرح تفصیلی مصوب باشد، شکایت و اعتراض صاحب ملک متوجه شهرداری نبوده و مالک ابتدا باید اعتراض خود را به مراجع صلاحیت دار تصویب طرح تفصیلی اعلام دارد. به همین ترتیب اشخاصی که صدور پروانه ساختمانی یک ملک با حقوقی آن ها در تعارض است یا بیم تضییع حقوق خود را دارند می توانند ابطال پروانه ساختمانی صادر شده از شهرداری را با طرح دعوی از شعب دیوان عدالت اداری درخواست نمایند.
الزام به پرداخت بهای زمین مورد تصرف توسط شهرداری
برابر با لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت، هرگاه برای اجرای برنامه های عمومی نظیر فضای سبز یا عمرانی مانند حریم راه ها و چنین مقاصدی، شهرداری ها می توانند با رعایت تشریفات قانونی برای تملک اراضی واقع در طرح های دولتی، اقدام به تملک اراضی، ساختمان ها و حتی حقوق مربوط به املاک اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی نماید.
در این حالت صاحب ملک و یا صاحب حق اگر اعتراضی به خود تملک و طرحی که بابت آن ملک یا حق وی تصرف شده است نداشته باشد و صرفاً اعتراض ناظر به میزان بها یا نحوه پرداخت ارزش ملک یا حق بداند، می تواند در این خصوص تقاضای رسیدگی در دیوان عدالت اداری نماید. دیوان نیز با بررسی ادله و مدارک ارائه شده بدون توجه به اصل تصرف صرفاً درخصوص استحقاق بها و میزان آن تصمیم گیری می نمایند.
در کلیه مواردی که شهرداری ها مجاز به تملک ابنیه و املاک و اراضی مردم می باشند قیمت زمین یا ساختمان و یا حق تصرف شده (مانند حق ارتفاق) با توافق شهرداری و مالک تعیین می شود. در غیر این صورت باید قیمت روز ملک یا حق توسط هیأت ۳ نفره کارشناسان رسمی دادگستری مشخص شود. نظر کارشناسان نیز قطعی و لازم الاجرا می باشد.
نحوه ابطال طرح عمرانی شهرداری در دیوان عدالت اداری
همانطور که بیان شد برابر لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت، شهرداری ها ممکن است مجوز قانونی برای تملک بعضی از اراضی واقع در محدوده شهری را داشته باشند به همین دلیل زمانی که مالکین اراضی نام برده شده برای دریافت پروانه ساختمان به شهرداری ها مراجعه می نمایند، با این استدلال که ملک در طرح عمرانی یا عمومی واقع شده است نمی توانند پروانه ساختمان اخذ نمایند. در عین حال قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرح های دولتی و شهرداری ها مقرر داشته است:
در صورتی که اجرای طرح و تملک املاک واقع در آن به موجب برنامه زمان بندی مصوب، به حداقل ۵ سال بعد موکول شده باشد، مالکین املاک واقع در طرح از کلیه حقوق مالکانه مانند احداث یا تجدید بنا یا افزایش بنا و تعمیر و فروش و اجاره و رهن و … برخوردار هستند. در صورتی که کمتر از ۵ سال باشد، مالک هنگام اخذ پروانه تعهد می نماید هرگاه زمان اجرای طرح قبل از ۵ سال شروع شود، حق مطالبه هزینه احداث و تجدید بنا را ندارد.
از طرف دیگر دستگاه های اجرایی و همچنین شهرداری ها مکلف اند پس از اعلام رسمی وجود طرح حداکثر ظرف مهلت ۱۸ ماه می بایست نسبت به انجام معامله قطعی و انتقال سند رسمی و پرداخت بها یا عوض آن اقدام نمایند.
حال اگر با وجود طرح اقدامی ظرف مهلت مقرر برای تملک از جانب شهرداری صورت نپذیرد و یا انجام طرح برای ۵ سال بعد موکول شده باشد، درصورت امتناع شهرداری از صدور پروانه یا پذیرش سایر حقوق مالکانه به نحو کامل، مالک می تواند با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری تقاضای آزاد کردن پلاک ثبتی ملک خود را مطرح نماید. در رویه قضایی دیوان عدالت اداری این امر پذیرفته شده و در صورت احراز شرایط مالک می تواند از تمام حقوق مالکانه خود بهره مند شود.
نحوه شکایت از شهرداری در دیوان عدالت اداری
برای شکایت از شهرداری در دیوان عدالت اداری باید دادخواست ارائه شود. دادخواست را از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی و یا به صورت حضوری می توان ارائه نمود.
در دادخواست، شاکی فردی است که نسبت به آراء صادره از کمیسیون های شهرداری اعتراض دارد و یا از اقدامات و تصمیمات شهرداری متضرر گردیده و یا درخواست ابطال مصوبات را دارد.
دادخواست باید به طرفیت شهرداری مربوطه می باشد. خواسته نیز برحسب موضوع می تواند اعتراض به رای قطعی صادره از کمیسیون های شهرداری، الزام به صدور پایان کار، مطالبه خسارت و یا ابطال مصوبات باشد.
در دادخواست باید دلایل و منضمات و مدارکی مانند مدارک مالکیت، رای بدوی و رای قطعی صادره از کمیسیون مربوطه و یا مشخصات طرح و تاریخ آن و یا مشخصات مصوبه یا بخشنامه مورد اعتراض و سایر مدارک پیوست گردد.
در صورتی که رای کمیسیون مبنی بر تخریب باشد، می توان درخواست صدور دستور موقت در دیوان عدالت را نیز مطرح نمود.
با توجه به پیچیدگی های قوانین و مقررات حوزه شهری و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، موفقیت در پرونده های شکایت از شهرداری در دیوان عدالت اداری، بدون بهره‌گیری از دانش و تجربه یک وکیل پایه یک متخصص دیوان عدالت اداری بسیار دشوار است. چنین وکیلی با تسلط بر رویه قضایی و شناخت دقیق از ساختار و عملکرد شهرداری ها، می‌تواند بهترین مسیر را برای احقاق حق موکل خود ترسیم کند.
دفتر حقوقی دادپویان حامی با بهره‌گیری از تیمی مجرب از وکلای متخصص در حوزه دعاوی دیوان عدالت اداری و امور شهرداری ها، آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش به شما عزیزان می باشد.
سوالات متداول
در چه مواردی می‌توان از شهرداری در دیوان عدالت اداری شکایت کرد؟
شما می‌توانید از هرگونه تصمیم، اقدام یا مصوبه شهرداری که آن را خلاف قانون یا خارج از حدود اختیارات آن نهاد می‌دانید، در دیوان عدالت اداری شکایت کنید. از جمله:
- اعتراض به آرای قطعی کمیسیون ماده ۱۰۰(در خصوص تخلفات ساختمانی مانند جریمه یا تخریب)
- اعتراض به آرای کمیسیون ماده ۷۷( در خصوص عوارض شهرداری)
- ابطال مصوبات شورای شهرکه خلاف قوانین کشور هستند (مانند وضع عوارض غیرقانونی).
- شکایت از عدم صدور پروانه ساختمانییا پایان کار بدون دلیل قانونی.
- اعتراض به نحوه تملک املاکتوسط شهرداری برای اجرای طرح های شهری.
- شکایت از هرگونه اقدام یا تصمیم مدیران و مأموران شهرداری که حقوق شما را تضییع کرده است.
برای شکایت از شهرداری حتماً به وکیل نیاز دارم؟
در واقع در هیچ دعوایی داشتن وکیل اجباری نیست اما با توجه به اینکه قوانین شهرداری و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری بسیار پیچیده و تخصصی هستند، اقدام بدون وکیل متخصص دیوان عدالت اداری ریسک بسیار بالایی دارد. بنابراین بهتر است اینگونه پرونده ها را از طریق وکیل انجام دهید.
مراحل شکایت از شهرداری در دیوان عدالت اداری چگونه است؟
به طور خلاصه، مراحل اصلی به شرح زیر است:
- جمع‌آوری مدارک
- ثبت نام در سامانه ثنا
- تنظیم دادخواست
- ثبت دادخواست
- ارجاع پرونده به شعبه جهت رسیدگی
- صدور حکم
رسیدگی به پرونده در دیوان عدالت اداری چقدر طول می‌کشد؟
زمان دقیقی را نمی‌توان پیش‌بینی کرد، زیرا این موضوع به عواملی مانند پیچیدگی پرونده، حجم کاری شعبه رسیدگی‌کننده و نیاز به استعلام از نهادهای دیگر بستگی دارد. به طور معمول، این فرآیند می‌تواند از چند ماه تا بیش از یک سال به طول انجامد.
آیا می‌توان جلوی اجرای رأی شهرداری (مانند تخریب) را تا زمان صدور رأی دیوان گرفت؟
بله. در مواردی که اجرای رأی تخریب بنا از سوی کمیسیون ماده ۱۰۰ خسارت جبران ناپذیری به شما وارد کند، می‌توانید همزمان با ثبت دادخواست اصلی، درخواست “دستور موقت” را نیز مطرح کنید. اگر قاضی دیوان دلایل شما را قوی و موضوع را فوری تشخیص دهد، دستور توقف عملیات اجرایی را تا پایان رسیدگی و صدور رأی نهایی صادر خواهد کرد.
