از جمله حقوقی که کم تر در مباحث حقوقی مورد کنکاش قرار گرفته است بحث حمایت از طرح های صنعتی ، اختراعات ، و علائم تجاری است . البته در حال حاضر با توجه به رشد تکنولوژی و ضرورت های جامعه نیاز به بحث و بررسی و حمایت های قانون بیشتری احساس می شود.یکی از حقوقی که در گذشته مورد توجه نبود اما امروزه جای بحث و بررسی فراوانی دارد ، حق اختراع است.
اختراع در لغت به معنای آفریدن ، از نو ساختن ، ایجاد کردن ، خلق کردن و … آمده است . و در معنای اصطلاحی بدین گونه تعبیر می شود که ایده و فکر کسی است که راه حل علمی برای یک مشکل مشخص در زمینه تکنولوژی را ارائه می دهد.
در قانون ثبت علائم و اختراعات ایران مصوب ۱۳۱۰ صراحتا از حق اختراع تعریفی ارائه نشده بود و به شدت نیاز به یک تعریف جامع و کامل در قانون احساس می شد . و در نهایت قانون گذار در ماده ۱۰ قانون ثبت طرح های صنعتی ، اختراعات و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ تعریف حق اختراع را اینگونه بیان کرده است :
«اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارائه می کنند و مشکلی را در یک حرفه ، فن ، فناوری صنعت و مانند آن ها حل می نماید. »
همان طور که از ماده هم مبرهن است ماده مذکور را با امعان نظر از وکیل پایه یک دادگستری تفسیر می کنیم. اختراع حاصل فکر و اندیشه فرد است ، بدین سان که مخترع در وهله اول کمبود یک وسیله را در صنعت حرفه و … کشف می کند و سپس برای حل مشکل ، دست به اقدام می زند و وسیله ای را خلق می کند که در صنعت ، حرفه و … مورد نظر کاربرد داشته باشد.
نکته دیگری که ماده بر روی آن تاکید داشته است حل مشکل است . که می توان آن را اینگونه تعبیر کرد که خلق وسیله منظور باید بتواند کاربردی باشد و مشکلی را مرتفع کند و اگر اینگونه نباشد عنوان اختراع صدق نمی کند و دقیقا این مورد فرق بین اختراع و طرح صنعتی است. چرا که در طرح صنعتی کاربردی بودن اهمیتی ندارد و صرف تغییراتی در ظاهر یک کالا آن را به یک طرح صنعتی تبدیل می کند اما در مورد اختراع چنین نیست و حتما بایدکاربردی باشد و حل مشکل کند.
وکیل دادگستری اضافه می کند : و اما مورد دیگری که در ماده به آن اشاره شده است ، این است که وسیله مزبور باید بتواند در صنعت مشکلی را مرتفع کند . واژه صنعت در این ماده به صورت عام به کار رفته است و منحصر به صنعت به صورت صرف نیست بلکه شامل کلیه رشته های صنعتی از جمله بازرگانی ، کشاورزی ،استخراجی و … هم می شود.
تا به اینجای بحث دریافتیم که اگر وسیله ای که خلق می شود دارای ویژگی های فوق باشد می توان عنوان اختراع را به آن بار کرد .در غیر اینصورت نمی توان به آن عنوان اختراع داد و حقوق مخترع بر فرد تعلق نمی گیرد.
وکیل دادگستری در ادامه اظهارات خود به گواهینامه ثبت اختراع اشاره می کند و آن را از اصلی ترین حقوق مخترع می داند.
وی ادامه می دهد:پس از اینکه فردی وسیله ای را می سازد و شرایط مندرج در ماده ۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری در وسیله وی موجود باشد باید جهت ثبت وسیله مزبور اقدام کند تا بتواند از حقوق انحصاری که در قانون برای او در نظر گرفته شده است استفاده کند. و این امر مستلزم اخذ گواهینامه از اداره مالکیت صنعتی است .
قانون گذار در ماده ۳قانون فوق الذکر هم حمایت خود را منوط به اخذ گواهینامه مزبورکرده است .و پس از اخذ گواهینامه مزبور مخترع می تواند از حقوق انحصاری خود بهره مند گردد و دیگران را از ساخت ، استفاده ،عرضه برای فروش،فروش یا واردات و … در مورد کالای خود منع کند .و استفاده از هر کدام از اقدامات بالا با اجازه مخترع امکان پذیر است و این حق را هیچ کس نمی تواند از وی سلب کند.
- طبق قانون مدل سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo): «اختراع به معنای ایده یک مخترع است که در عمل، راه حلی را برای یک مشکل بخصوص در زمینه تکنولوژی ارائه می دهد.»
- بنابرتعاریف فوق نکات زیر در مورد اختراع بسیار حائز اهمیت است که به اطلاع شما می رسانیم:
۱- مخترع می تواند یک فرد یا بیشتر باشد.
۲- صرف ایده، کافی برای احراز عنوان اختراع نمی باشد. بلکه این ایده و فکر باید منجر به ارائه یک راه حل عملی برای حل مشکل فنی خاص باشد.
۳- ارائه راه حل عملی برای حل یک مشکل خاص در حوزه فناوری برای احراز عنوان اختراع کافی است و عملیاتی کردن آن ضروری نمی باشد..
۴- راه حل عملی، باید راه حل های ارائه شده توسط اختراعات قبلی را در حوزه مورد نظر بهبود و ارتقاء ببخشد.
۵- ارائه راه حل عملی باید در زمینه فناوری و تکنولوژی باشد نه غیر آن. زیرا در اختراع قابلیت تحقق فنی و تکنیکی مورد نظر است نه صورت خارجی و چشم انداز شی ء که در قالب طرح‌های صنعتی قرار می گیرند.
ـ گاها دیده می شود که برخی از واژه های مشابه در کنار اختراع استعمال می شوند و مترادف اختراع قلمداد می گردند ، در حالیکه با کمی بررسی به تفاوت های بارز آن ها پی می بریم.
ـ از جمله این واژه ها می توان به واژه اکتشاف اشاره کرد که در کنار اختراع استعمال می شود. در حقیقت این دو واژه تفاوت اساسی با همدیگر دارند . اختراع از ساخت یک وسیله برای اولین بار سخن می گوید اما اکتشاف از قبل موجود بوده است که در زمان خاصی شناسایی شده است اما اختراع از قبل موجود نبوده است و خلق شده است .
ـاختراع و طرح های صنعتی هم با هم تفاوت هایی دارند. در هردو چه اختراع و چه طرح صنعتی اگر چه برای اولین بار ساخته می شوند اما کاربردی بودن در اختراع اهمیت دارد و اگر اختراعی کاربردی نباشد قانون از آن حمایت نمی کند در حالیکه در طرح صنعتی چنین موردی اهمیت ندارد و حتی اگر طرحی کاربردی هم نباشد مورد حمایت این قانون قرار می گیرد.
ـ اختراع با نوآوری هم متفاوت است ، در حقیقت می توان چنین گفت که نوآوری ، تجاری کردن موفقیت آمیز یک اختراع برای بازار فروش بهتر و استفاده بهتر از آن است . در حقیقت برای اینکه بتوان یک کالا را بهتر عرضه کرد و بهبود ساخت ، به نوآوری نیاز است.
و اما یکی از مواردی که گاها اشتباه گرفته می شود و جای بحث دارد در مورد حق اختراع و حق مولف است . به عبارت دیگر می توان اینگونه گفت که وقتی فردی وسیله ای را خلق می کند و گواهی ثبت به نام او می خورد فرد دیگری اجازه ندارد که برای همان وسیله گواهی ثبت اخذ کند. اما در حق مولف هرگاه فردی اقدام به نوشتن یک اثر می کند این حق اوست . اگر فرد دیگری بعدها اثری کامل تر ارائه کند ، حق پدیدآورنده اول را نقض نمی کند و حق هردو پابرجاست .و در تفاوت حق اختراع و حق مولفان می توان اینگونه گفت که حق اختراع مفهومی گسترده تر دارد و با منع بیشتری افراد را رو به رو می کند.
ورقه اختراع
- گواهینامه اختراع سندی است که اداره مالکیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می‌کند و دارنده آن می‌تواند از حقوق انحصاری آن بهره مند شود. (ماده ۳۳ قانون ثبت علائم و اختراعات ایران مصوب ۱۳۸۶)
- بنابراین اختراع و ورقه اختراع (گواهینامه اختراع) با یکدیگر متفاوت اند و استعمال آن ها به جای یکدیگر صحیح نمی باشد.
- ورقه اختراع در واقع سند یا نوشته ای است که توسط ادارات ملی یا منطقه‌ای برای اختراعی که دارای شرایط مقرره است اعطا می‌شود.
- ورقه اختراع به مالک آن حق انحصاری می دهد که به موجب آن بتواند دیگران را از ساخت، استفاده، عرضه برای فروش، فروش یا واردات فرآورده یا فرآیند موضوع اختراع منع و یا جلوگیری کند.
- بنابراین با توجه به تعریف اختراع و ورقه اختراع می توان گفت که در واقع اختراع، موضوع ورقه اختراع است.
6 پاسخ
سلام. من و دوستم یه اختراع برای ثبت داریم و الان می خوایم خواهر من و برادر اون هم جزو مخترعین و نه مالکین، بنویسیم. مالک خودمون باشیم و اونا فقط از امتیازات برخوردار باشن. فقط یه ابهام داریم. ما نمی خوایم اونها هیچ حق تصمیم گیری در مورد طرح داشته باشن و تمام عواید مالی و تصمیم گیری ها برای خوده ما دو نفر باشه. ایا امکان پذیر هست؟ یا کلا منصرف شیم ازینکار؟
با سلام. طبق قوانین حق اختراع، مخترع مالک اختراع می باشد و ایشان می تواند حق استفاده و بهره برداری از اختراع را به شخص دیگری واگذار نماید. اینکه جزو مخترعین باشد اما مالک نباشد وجاهت قانونی ندارد.
باسلام،من مدتی هست که یه اختراع کردم که گواهی ثبت اختراع هم دارم،الان میخوام که همون اختراع رو کامل تر و پیشرفته تر کنم خواستم بدونم آیا باز برای من گواهی ثبت اختراع میدن یا خیر و اینکه دولت چه حمایتی از من بعد از ثبت اختراع میکنه ؟ باتشکر
با سلام. بله در صورتی که همان اختراع را کامل تر کنید مجدداً به شما گواهی ثبت اختراع داده می شود. برای کسب اطلاعات ببیشتر می توانید به مقاله ثبت اختراع مراجعه نمائید.
سلام بنده دانشجوی مکانیک هستم ، مدت زمان طولانی است که بر روی ساخت یک ماشین با قابلیت های بسیار جدیدی در حال کار هستم من مطمئن هستم که می توانم پروژه خود را با موفقیت به پایان برسانم اما برای این امر به حمایت های مالی نیاز دارم، چون وسایل مورد استفاده قیمت بالایی دارند و بنده قادر به پرداخت هزینه ها نیستم ، می خواستم بدانم آیا قبل از اینکه اختراع من ثبت شود و به منصه ظهور برسد قانون در این مرحله از کار بنده حمایت می کند یا خیر؟
با سلام .خیر، متاسفانه قانون در این مرحله از شما حمایتی نخواهد داشت اما شما می توانید با ثبت شرکت های دانش بنیان از مزایای قانونی این شرکت ها استفاده نمایید .چنانچه به اطلاعات بیشتری نیاز داشتید مشاورین تخصصی موسسه در خدمت شما هستند.