قراردادهای فرانچایز به شیوه های مختلفی منعقد می شود و از این رو از لحاظ حقوقی و اقتصادی به دسته های مختلفی تقسیم بندی می شوند. این تقسیم بندی یا بر مبنای عملکرد قراردادهای فرانچایز می باشد و یا بر اساس امکان ارتباطی که میان امتیازگیرنده و امتیازدهنده می تواند وجود داشته باشد و از طرفی دیگر این قراردادها بر اساس انحصاری و غیر انحصاری بودن بررسی می گردند. مقاله پیش رو به بررسی تفصیلی این قراردادها خواهد پرداخت.

• تقسیم قراردادهای فرانچایز بر اساس هدف آن

1. فرانچایز تولید

– قرارداد فرانچایز تولید، جزء معمولترین موارد قراردادهای فرانچایز می باشد.

– در قرارداد فرانچایز تولید که به آن فرانچایز ساختن هم گفته می شود، امتیازدهنده پس از فراهم کردن مواد اساسی تولید محصول یا ارائه ی دانش فنی تولید محصول، به امتیازگیرنده اختیار تولید کالا را می دهد. که پس از تولید، آن کالا را با علامت تجاری امتیازدهنده به فروش برساند.

– یکی دیگر از ویژگی های فرانچایز تولید اختیار استفاده ی امتیاز گیرنده از اطلاعات اسرار تجاری یا حق اختراع متعلق به امتیاز دهنده می باشد.

– ویژگی دیگر فرانچایز تولید، آموزش امتیازگیرنده توسط امتیاز دهنده در رابطه با تولید محصول مربوطه یا ارائه اطلاعات لازم در خصوص بازار، پخش و خدمات رسانی کالای مربوطه می باشد.

نکته مهم: قراردادهای فرانچایز تولیدی، غالباً مربوط به شرکتهایی است که دارای چندین برند و علامت تجاری معروف بوده و جهت کاهش هزینه تولید در کشور خود، با انعقاد قرارداد فرانچایز تولید در کشورهای دیگر که هزینه تولید در آنها کمتر است، محصولات خود را تولید می نمایند.

رستوران ها و غذاهای فوری مانند رستوران مک دونالد امریکایی از نمونه قراردادهای فرانچایز تولید می باشند.

2. فرانچایز خدماتی

در قرارداد فوق، امتیازدهنده طی یک قرارداد فرانچایز خدماتی به امتیازگیرنده اجازه می دهد تا با استفاده از علامت تجاری وی، خدماتی را که به آنها نیاز دارد در قبال مشتریان امتیازدهنده ارائه نماید. به عبارت دیگر فرانچایزگیرنده به موجب قرارداد فرانچایز خدماتی، خدماتی را تحت برند شرکت امتیازدهنده ارائه می دهد.

موسسات مشاوره و رواشناسی از نوع قراردادهای فرانچایز خدماتی هستند که امتیازدهنده به امتیازگیرنده اجازه می دهد که یک مرکز روانشناسی را تحت علامت روانشناسی او مثلا در شهر دیگری تاسیس نماید. یا مراکز تعویض روغن از این دست فرانچایزها قلمداد می شوند.

3. فرانچایز پخش (فرانچایز توزیعی)

قراردادهای فرانچایز پخش ۲ دسته است.

۳ـ۱) قراردادهایی که امتیازدهنده تولیدکننده کالا می باشد:

در این نوع قراردادها امتیازدهنده کالا را ساخته و به امتیازگیرنده می فروشد، سپس امتیازگیرنده کالا را به مشتری تحت علامت تجاری امتیازدهنده در منطقه جغرافیایی خود می فروشد.

در واقع در این نوع قراردادهای فرانچایز پخش وظیفه امتیازگیرنده (فرانچیزگیرنده) فقط توزیع محصولات مطابق با اصول و استانداردهایی است که شرکت فرانچیزدهنده تولید کرده است.

۳ـ۲) قراردادهایی که امتیازدهنده، تولیدکننده کالا نمی باشد:

 در این نوع قراردادها امتیاز دهنده کالاهای مورد قرارداد را خودش نمی سازد بلکه محصولات را از شرکت های دیگر خریداری می کند و یا دستور ساخت آن ها را می دهد، و سپس از طریق قرارداد فرانچایز، بر فروش آنها توسط شرکت امتیازگیرنده مطابق با دستورالعملی که به این شرکت می دهد نظارت می کند و از این طریق کالاها را در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهد.

4. فرانچایز صنعتی

قراردادهای فرانچایز صنعتی، به نحوی همانند فرانچایزهای تولید و فرانچایز پخش می باشند. ولیکن ویژگی های خاصی به شرح ذیل دارند:

۱-۴) هر دو امتیازدهنده و امتیازگیرنده تاجر هستند.

۲-۴) پیچیده بودن قراردادهای فرانچایز صنعتی ویژگی دوم آنهاست. این دسته از فرانچایزها به دلیل پیچیدگی خاص خود در زمره توافقات انتقال تکنولوژی می گنجند. چرا که امتیاز دهنده با اعطای امتیاز تولید و ساخت کالاها و اعطای تکنولوژی اجازه ساخت محصولاتی مشابه با همان کیفیت و شکل را تحت علامت تجاری فرانچایزدهنده به فروش می رساند. در واقع امتیازدهنده علاوه بر ارائه فنون و دستورالعمل تجارت خویش به امتیازگیرنده، حق ساختن و حق فروش کالاهای مربوط را هم به امتیازگیرنده خواهد داد.

مانند تولید قطعات الکترونیک. یا مانند شرکت بین المللی کوکاکولا.

• تقسیم قراردادهای فرانچایز بر اساس روش های واگذاری و اجرای قرارداد

1.  قراردادهای فرانچایز واحد

قراردادهای واحد قراردادهایی هستند که صرفاً به یکی از اشکال فرانچایز تولید، فرانچایز خدمات، فرانچایز پخش و یا فرانچایز صنعتی منعقد می شوند.

2. قراردادهای فرانچایز ترکیبی(چندواحدی)

قراردادهای ترکیبی، قراردادهای فرانچایزی هستند که ترکیبی از قراردادهای واحد فرانچایز هستند. مانند انعقاد قرارداد فرانچایزی که در آن امتیازگیرنده کالایی را تحت نظارت شرکت امتیازدهنده تولید و پس از تولید آن را بین اشخاص پخش نماید. (ترکیبی از قرارداد ساخت و پخش) به عبارتی فرانچایزگیرنده به موجب یک قرارداد فرانچایز این اجازه را دارد که بیش از یک واحد فرانچایز افتتاح نماید .

3. قرارداد فرانچایز اختیار یا گوشه یا دکه های تجاری

این نوع قراردادهای فرانچایز که با قرارداد فرانچایز پخش و نمایندگی تجاری مشابهت دارد، اختیاری را برای امتیاز گیرنده ایجاد می کند که در یک ناحیه ی مخصوص، کالاها و یا خدمات امتیازدهنده را مطابق با توصیه ها و روش ها و دستورالعمل های امتیازدهنده و تحت علامت تجاری وی به فروش برساند. در واقع این قرارداد به فرانچایزگیرنده حق بر پا نمودن دکه های تجاری تحت علامت تجاری امتیازدهنده جهت فروش محصولات وی را می دهد.

• انحصار در قراردادهای فرانچایز

1. معنای انحصار در فرانچایز

 انحصار در قراردادهای فرانچایز بدین صورت است که شرکت فرانچایزدهنده با گنجاندن شرط حالت انحصار در قرارداد، حالت انحصاری در خصوص یک منطقه ی جغرافیایی معین، تعیین می نماید. بدین معنی که امتیازدهنده، هر امتیازگیرنده را محدود به یک منطقه جغرافیایی می کند تا امکان انعقاد قرارداد با امتیازگیرنده های دیگر هم باشد و این راه باعث افزایش درآمد مالک علامت تجاری یا همان امتیازدهنده خواهد شد.

2. تعهدات طرفین قرارداد فرانچایز در قراردادهای انحصاری فرانچایز

۱-۲) امتیازدهنده باید مطابق شرط از امتیازگیرنده در آن منطقه جغرافیایی در مقابل دیگر رقیبان حمایت کند و متعهد شود با اشخاص دیگر به جز امتیازگیرنده در آن منطقه جغرافیایی مبادرت به انعقاد قرارداد در خصوص کالا یا محصول خود ننماید.

۲-۲) تعهدات امتیازگیرنده شامل: الف) ممنوعیت ایجاد واحد تجاری موضوع قرارداد در نواحی دیگر به غیر از ناحیه جغرافیایی مشخص شده؛ ب) ممنوعیت فروش کالای موضوع قرارداد به نواحی دیگر به غیر از ناحیه جغرافیایی مشخص شده؛ ج) ممنوعیت آگهی کردن، تبلیغ کردن یا قبول فروش در نواحی دیگر به غیر از ناحیه جغرافیایی مشخص شده؛ و د) تعهد وی مبنی بر عدم دخالت در حوزه دیگر امتیازگیرندگان می باشد. ضمنا آن امتیازگیرندگان نیز متقابلاً در مقابل امتیازگیرنده متعهد به عدم دخالت در حوزه کاری وی می شوند.

• تقسیم بندی دیگری از قراردادهای فرانچایز

1. قرارداد فرانچایز مشارکتی

این نوع از قراردادهای فرانچایز به معنای مشارکت امتیازگیرنده با دارایی امتیازدهنده می باشد.

2. قرارداد فرانچایز چندگانه (متعدد)

این قرارداد به معنای آن است که امتیازگیرنده چندین واحد و شبکه تحت فرانچایز متعلق به امتیازدهنده را مدیریت می کند. بدین صورت که امتیازدهنده مصلحت بداند که یک قرارداد کلی و فراگیری با امتیازگیرنده منعقد کند و در واقع حق اداره متمرکز و مطلوب مجموعه واحدهای مختلف تجاری به یک امتیازگیرنده اعطا می شود.

3. قرارداد فرانچایز مالی

در این نوع قراردادها که از دو بخش اساسی  سرمایه گذاری امتیاز گیرنده و مدیریت امتیازدهنده تشکیل شده است، نیازمند آن است که امتیازگیرنده سرمایه گذاری  نماید.

اشتراک گذاری: