اسرار صنعتی و تجاری

یکی از مسائل قابل توجه در زمینه مالکیت فکری و صنعتی، اسرار صنعتی و تجاری و حمایت از این اسرار می‌باشد. این اسرار که شامل اسرار ساخت و تولید که در قلمرو صنایع و کشاورزی کاربرد دارند و اسرار تجارت که مربوط به قلمرو فعالیت های تجاری واقتصادی می‌شوند نهادی جدید در علم حقوق بوده که  در حال حاضر به علت رقابت های داخلی یا بین المللی غیر قانونی یا نامشروع در فعالیت های اقتصادی و آثار ناگوار ناشی از این اقدامات، در اکثر کشورها علی الخصوص کشورهای صنعتی، با هدف حمایت از صاحبان حرف و صنایع و حمایت از فعالان امور اقتصادی و تجاری،  اسرار ساخت و تولید و اسرار تجاری، بسیار حائز اهمیت واقع شده و همچون سایر اموال غیر مادی دارای ارزش و اعتبار قانونی می‌باشد.

 گروه وکلای دادپویان حامی در مقاله حاضر قصد دارد تا ابتدائاً به ارائه تعاریف حقوقی اسرار صنعتی و تجاری پرداخته و سپس به ارائه مصادیق این اسرار در امور اقتصادی و صنعتی بپردازد.

  • تعریف اسرار صنعتی و تجاری

  1. تعریف اسرار

ـ اسرار از نظر لغوی به معنای آنچه که پنهان و پوشیده از چشم و دیدگاه دیگران باشد و فی الواقع به معنای راز و رمز می باشد. و در اصطلاح حقوقی نیز به همین معنای رمز و راز می باشد.

۲.    تعریف صنعت و صنعتی
ـ صنعت به معنای ساخت و تولید و تغییر و تبدیل اشیا و فراهم کردن وسایل و ابزار مختلف برای رفع حوائج صنعتی می باشد.

۳.  تعریف تجارت و تجاری
ـ انجام معاملات و خرید و فروش و داد و ستد اموال و اشیا به قصد سود بردن و تحصیل منافع تجارت و اعمالی که در امر تجارت انجام می شود، اعمال تجاری نام دارند.

  • النهایه؛ اسرار صنعتی و تجاری، عبارت است از مجموع اطلاعات مربوط به روش و فن ساخت و تولید کالا و محصولات و برنامه یا فرمول کار و طرح و مهارت های عملی و تجربی تولید و عرضه ی محصولات در بازار، بدون آنکه عموم مردم و یا رقیب های رشته موضوع یک فعالیت اقتصادی و تجاری از آن آگاهی پیدا کنند .
  • محرمانه بودن اسرار صنعتی و تجاری

مجهول ماندن یا مخفی ماندن اسرار صنعتی و تجاری از دیدگاه رقبای صنعتی و تجاری ، باید ارزش اقتصادی مستقل داشته باشد و به صورت متعارف قابل دسترسی نباشند. در واقع صنعتگر در برابر رقبای خود می بایست این اسرار را حفاظت نموده و آنها را به صورت محرمانه نگهداری نماید.

  • حمایت از اسرار صنعتی و تجاری در قوانین و مقررات مالکیت صنعتی

    بند ۲ ماده ۱ کنوانسیون پاریس
    ـ در قرارداد فوق، صراحتاً نامی از اسرار صنعتی و تجاری برده نشده است، ولیکن با دقت نظر در قسمت اخیر این بند، که یکی از طرق مؤثر برای حمایت از مالکیت صنعتی را جلوگیری از رقابت غیرقانونی و نامشروع دانسته، استنباط می شود که به طور ضمنی تجاوز به اصرار صنعتی و تجارتی یا افشاء این اسرار، از موارد رقابت نامشروع و غیرقانونی و باعث لطمه به حقوق ناشی از مالکیت صنعتی می باشند.

  1. ماده ۱۰مکرر کنوانسیون پاریس
    ۲ـ۱) مطابق با مقرره قانونی فوق، کشورهای عضو اتحادیه یعنی اعضای کنوانسیون مذکور، متعهد و مکلفند از اتباع کشورهای عضو این اتحادیه، در مقابل رقابت غیرقانونی و مکارانه حمایت مؤثر قانونی به عمل آورند.

۲ـ۲) رقابت مکارانه یا غیرقانونی، عبارت است از هرگونه اقدام رقابتی که غیر اخلاقی یا غیر شرافتمندانه در زمینه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری باشد.
از آنجائیکه حمایت از اسرار صنعتی و تجاری، باعث جلوگیری از رقابت مکارانه و غیر قانونی می باشد؛ لذا مبارزه با رقابت مکارانه، مورد توجه قرارداد پاریس واقع شده و در واقع، از نظر بین المللی به طور ضمنی حمایت و حفاظت از اسرار صنعتی و تجاری از موضوعات مهم مالکیت فکری و صنعتی دانسته شده است.

۳ـ ماده۳۹ موافقت نامه تریپس
در مقرره قانونی فوق، صراحتاً به موضوع اطلاعات مخفی و افشاء نشده، یا اسرار صنعتی و تجاری پرداخته شده و از نظر بین المللی این اسرار مورد حمایت قرار گرفته است. مطابق با این ماده: «اعضا ضمن تضمین حمایت مؤثر در مقابل رقابت غیرمنصفانه به نحو مقرر در ماده ۱۰ کنوانسیون پاریس، از اطلاعات افشا نشده و از اطلاعات ارائه شده به دولت یا موسسات دولتی حفاظت خواهند کرد….»

  • خصوصیات اصلی و اساسی اسرار صنعتی و تجاری

  1. مخفی و سری بودن اسرار صنعتی و تجاری

 مطابق با بند الف ماده ۳۹ موافقت نامه تریپس، منظور از محرمانه بودن اطلاعات افشا نشده و اسرار صنعتی و تجاری به این معناست که به عنوان یک مجموعه یا با ترکیب یا سر هم کردن دقیق اجزاء آن، اشخاص درون محافلی که معمولاً با این نوع از اطلاعات سروکار دارند، عموماً از آن آگاهی نداشته باشند یا دسترسی این اشخاص به اطلاعات مزبور به سادگی امکان پذیر نباشد.

  1. ارزش تجاری داشتن اسرار صنعتی و تجاری

ـ مطابق با بند ب ماده ۳۹ موافقت نامه تریپس؛ «اسرار صنعتی و تجاری می بایست بخاطر محرمانه بودنشان، دارای ارزش تجاری باشند.» به این معنی که در ساخت محصولات با به کارگیری مهارت خاص کسب شده، به نحوی تأثیر داشته باشند که به تولید، کیفیتی مخصوص بدهند و آن را از محصولات مشابه متمایز گردانند و سبب جلب بیشتر مشتری و مصرف کنندگان شوند.

  1. اقدامات معقول و متعارف جهت محرمانه نگهداشتن اسرار صنعتی و تجاری

ـ مطابق با بند ج ماده ۳۹ موافقت نامه تریپس: «حسب اوضاع و احوال، شخص که قانوناً کنترل اطلاعات مزبور (اطلاعات افشانشده) را در اختیار دارد، می بایست برای محرمانه نگهداشتن آنها اقدامات معقولی را به عمل آورده باشد.» در واقع صاحب این رموز و مهارتها، می بایست برای مخفی نگهداشتن این رموز تجاری اصرار و تأکید داشته باشد و در حفاظت آنها به منظور عدم دسترسی رقبای فعالیت اقتصادی مربوط به صنعت یا تجارت، به طور معقول و متعارف تلاش کند.

  1. جنبه عینی و موضوعی داشتن اسرار صنعتی و تجاری

ـ تشخیص محرمانه و مخفی بودن اسرار صنعتی و تجاری، جنبه شخصی نداشته و تشخیص کارکنان و مدیران موسسات صنعتی و تجاری در این زمینه کاربرد ندارد. بلکه اطلاعات محرمانه باید جنبه عینی و موضوعی داشته باشند. بدین معنی که موضوعاً در کیفیت تولید و جلب مشتریان نقشی اساسی داشته باشند.

  • مصادیق اسرار صنعتی و تجاری

ـ با توجه به تعریف اسرار صنعتی و تجاری که به معنای مجموع دانش و مهارت های فنی محرمانه و ابزارساخت و اطلاعاتی می باشد که در فعالیتهای صنعت و توسعه فنون ساخت محصولات صنعتی و تجاری، مفید و ضروری می باشد؛ می بایست از طریق ذکر مصادیق این اسرار به شرح ذیل مشخص گردد که مهارت ها و دانش فنی و اطلاعات مفید و ضروری در تولید محصولات صنعتی و تجاری شامل چه مواردی می گردد؟

  1. مصادیق اسرار صنعتی و تجاری مقرر در ماده ۶۵ قانون تجارت الکترونیکی

اطلاعات ـ فرمول ها ـ الگوها ـ نرم افزارها ـ برنامه ها و ابزارها و روش ها ـ تکنیک ها و فرآیندها (ابزار و روشهای تولید) ـ تألیفات منتشرنشده ـ روش های انجام تجارت و داد وستد ـ فنون ـ نقشه ها و فراگردها ـ اطلاعات مالی ـ فهرست مشتریان ـ طرح های تجاری  و امثال اینها.

  1. مصادیق اسرار تجاری در پنجمین برنامه کارگروه جامعه اروپایی و در کمیسیون اروپایی DG:

۲ـ۱) گردآوری داده ها

۲ـ۲) طرح ها و نقشه ها

۲ـ۳) طرح های معماری

۲ـ۴) نقشه های جغرافیایی

۲ـ۵) اطلاعات باارزش شغلی

۲ـ۶) استراتژی های شغلی

۲ـ۷) روش انجام کسب و کار

۲ـ۸) طرح های بازاریابی

۲ـ۹) اطلاعات مربوط به قیمت ها و هزینه ها

۲ـ ۱۰) اطلاعات مربوط به تخفیفات و فعالیت های مربوط به گسترش تولیدات و معاملات

۲ـ۱۱) فرآیندهای برنامه های کامپیوتری

۲ـ۱۲) فن آوری صنعتی یا فرآیندهای تکمیلی یا ترمیمی و تعمیری و تکنیک ها

۲ـ۱۳) فرآیندهای مربوط به ردیابی اسناد

۲ـ ۱۴) جداول کتابهای راهنما

  1. نوهاو (hwo ـ Know)

ـ یکی دیگر از مصادیق اسرار صنعتی و تجاری، اطلاعات و مهارت های تجربی و حرفه ای است که در ساخت یک محصول کاربرد دارد و در زبان انگلیسی (hwo ـ Know) نامیده می شود.

۳ـ۱)تعریف نوهاو طبق تعریف کمیسیون مالکیتهای صنعتی اطاق تجارت بین المللی (ICC):

اصطلاح نوهاوطبق تعریف ICC، عبارت است از: «مجموعه اطلاعات، مفاهیم و تجربیات حرفه ای یا تمهیدات لازم برای ساخت یک محصول.»

۳ـ۲) تفاوت نوهاو با اسرار صنعتی و تجاری به معنای خاص

ـ به عقیده دکترین حقوقی، نوهاو در حقیقت همان تجربیات و مهارت های فنی ساخت و نحوه انجام عملیات تجاری است، که ممکن است اطلاعات مربوط به آن ها جنبه سری و محرمانه داشته باشد یا اینکه جنبه سری نداشته باشد؛ ولی اسرار صنعتی یا تجاری، اطلاعات و فرمول های کاملاً سری است که دارای ارزش اقتصادی در زمینه های صنعتی و تجاری است که باید حتماً «مخفی و سری» باقی بماند.

  1. سایر مصادیق اسرار صنعتی وتجاری

۴ـ۱) فرمول های شیمیایی.

۴ـ۲) تکنیک های مکانیکی مؤثر در صنایع مختلف تولیدی و موثر در اسرار ساخت.

۴ـ۳) روش های خاص در معاملات تجاری، بازاریابی.

۴ـ۴) روش های مدیریتی و شغلی در اسرار تجاری و فعالیت های خرید و فروش تولیدات محصولات صنعتی و کشاورزی.

آیا این نوشته برایتان مفید بود؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

3 × 4 =