جرائم مشمول مرور زمان، تاثیرات قانونی و پیامد‌های آن

مرور زمان در جرائم یکی از مفاهیم کلیدی و پیچیده در نظام حقوقی است که تأثیر قابل‌توجهی بر فرایندهای دادرسی و اجرای عدالت دارد. این مفهوم به محدودیت زمانی اشاره دارد که پس از آن، تعقیب قانونی یک جرم دیگر ممکن نیست. آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به مرور زمان می‌تواند برای افرادی که درگیر مسائل حقوقی هستند بسیار حیاتی باشد.

در این مقاله، به بررسی دقیق مفهوم مرور زمان در جرائم، انواع آن و تأثیرات آن بر دادرسی‌های کیفری خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با اطلاعات جامع و کاربردی در این زمینه آشنا شوید و بتوانید از این دانش در موقعیت‌های مختلف بهره‌مند شوید.

مشمول مرور زمان یعنی چه؟

مشمول مرور زمان به این معناست که بعد از گذشت یک مدت زمان مشخص، امکان پیگیری قانونی یا تعقیب قضایی یک جرم یا دعوی حقوقی وجود ندارد. در چنین حالتی متهم قابل تعقیب و یا حکم دیگر قابل اجرا نخواهد بود.

انواع مرور زمان

انواع مرور زمان را می توان در دو دسته بررسی نمود:

مرور زمان کیفری

این نوع مرور زمان به جرائم کیفری مربوط می‌شود. در این حالت، اگر مدت زمان مشخصی از وقوع جرم بگذرد و تعقیب قضایی انجام نشود، دیگر نمی‌توان فرد را به خاطر آن جرم تحت پیگرد قانونی قرار داد

انواع مرور زمان در دعاوی کیفری

• مرور زمان شکایت کیفری

در مرور زمان شکایت، با گذشت مدتی از تاریخ اطلاع از وقوع جرم و عدم شکایت متضرر از جرم، دیگر شکایت کیفری قابل استماع نخواهد بود.

طبق ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی: در جرائم تعزیری قابل گذشت، هرگاه متضرر از جرم در مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می شود. مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مذکور از تاریخ رفع مانع محاسبه می شود.

هرگاه متضرر از جرم، قبل از انقضای مهلت مزبور فوت کند و دلیلی بر انصراف وی از طرح شکایت وجود نداشته باشد، هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات می توانند شکایت نمایند.

• مرور زمان تعقیب و مرور زمان صدور حکم کیفری

در برخی از موارد قانونگذار برای اقدام تعقیبی و یا صدور حکم قطهی نیز مدت زمان تعیین نموده است. در صورتی که این مدت سپری شود دیگر امکان تعقیب و محاکمه متهم وجود نخواهد داشت.

طبق ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی: مرور زمان در صورتی تعقیب جارئم موجب تعزیر را موقوف می کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر، تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم منتهی نگردیده باشد:

1. جرایم تعزیری درجه ی یک تا سه با انقضای پانزده سال
2. جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال
3. جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال
4. جرایم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال
5. جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال

منظور از آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی در ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی اقدامی است که مقامات قضایی در اجرای یک وظیفه قانونی از قبیل احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهومد و مطلعین، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضایی انجام می دهند.

• مرور زمان اجرای مجازات

مرور زمان اجرای مجازات سپری شدن مدت زمانی است که قانون گذار از زمان صدور حکم قطعی در نظر گرفته است که در این صورت دیگر حکم صادره قابلیت اجرا نخواهد داشت.

مرور زمان اجرای مجازات طبق ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی به شرح ذیل می باشد:

1. جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال
2. جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال
3. جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال
4. جرایم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال
5. جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال

مرور زمان اجرای مجازات فقط شامل جرایم تعزیری می شود و تفاوتی بین جرائم قابل گذشت و غیر قابل گذشت وجود ندارد.

چه جرایمی مشمول مرور زمان نمیشود ؟

برخی از جرائم هستند که مشمول مرور زمان نمی شوند. این جرائم به شرح ذیل می باشد:

• جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
• جرایم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر
• جرایم اقتصادی در صورتی که میزان جرم ارتکابی بیش از یک میلیارد ریال باشد شامل:

1. کلاهبرداری
2. رشا و ارتشاء
3. اختلاس
4. تبانی در معاملات دولتی
5. اعمال نفوذ برخلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مچرم یا دیگری
6. مداخله وزراء و نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری
7. اخذ پورسانت در معاملات خارجی
8. تعدی مامورین دولتی نسبت به دولت
9. جرایم گمرکی
10. قاچاق کالا و ارز
11. جرایم مالیاتی
12. جرم پولشویی
13. اخلال در نظام اقتصادی کشور
14. تصرف غیرقانونی در اموال عمومی یا دولتی
15. فروش مال غیر

مرور زمان حقوقی

در دعاوی حقوقی یا مدنی، مرور زمان به معنی آن است که اگر فردی در مدت زمان معینی اقدام به طرح دعوی نکند، دیگر نمی‌تواند از طریق قانونی حق خود را مطالبه کند.

نمونه های مرور زمان در دعاوی حقوقی به شرح ذیل می باشد:

• مرور زمان در طرح دعوای نفی ولد

طبق ماده ۱۱۶۲ قانون مدنی، دعوای نفی ولد باید در مدتی که عادتا پس از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از تولد طفل برای امکان اقامه دعوا کافی باشد اقامه گردد. در هر حال دعوای مزبور پس از انقضای دو ماه از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از تولد طفل مسموع نیست.

• مرور زمان در طرح دعوای مطالبه وجه چک علیه ظهرنویس

طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت، اگر چک در همان مکانی که صادر شده باید تادیه گردد دارنده چک باید در ظرف ۱۵ روز از تاریخ صدور، وجه ان را مطالبه کند. اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد، باید در ظرف ۴۵ روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود. در غیر اینصورت دعوای مطالبه وجه چک علیه ظهرنویس مسموع نیست.

• مرور زمان در طرح دعوای مطالبه چک برگشتی

طبق ماده ۳۱۸ قانون تجارت، هرگاه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت و یا تاریخ صدور چک پنج سال گذشته باشد، چک مشمول مرور زمان شده و وصف تجاری خود را از دست می دهد. در چنین حالتی مرور زمان خسارت تاخیر تادیه چک برگشتی از زمان تقدیم دادخواست محاسبه می شود.

• مرور زمان برای تحریر ترکه

طبق ماده ۳۳۵ قانون امور حسبی، اگر از تاریخ تحریر ترکه تا ده سال برای متوفی وارثی پیدا نشود، ترکه او به خزانه دولت داده می شود و پس از گذشت مدت مذکور ادعای حقی نسبت به ترکه از کسی به هر عنوان که باشد پذیرفته نیست.

مرور زمان در تعزیرات حکومتی

سابقا در ماده ۱۷۳ قانون آئین دادرسی کیفری چنین بیان شده بود:
̎ در جرائمی که مجازات قانونی آن از نوع مجازات بازدارنده است با انقضای مواعد مشروحه ذیل تقاضای تعقیب نشده باشد و یا از تاریخ اولین اقدام تعقیبی تا انقضای مواعد مذکور، به صدور حکم منتهی نشده باشد تعقیب موقوف خواهد شد.̎
در ماده فوق به مجازات بازدارنده اشاره شده است. لازم به ذکر است که در ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی سابق بین جرم و تخلف فرقی قائل نشده است. از این رو مرور زمانی که در ماده ۱۷۳ ق.ا.د.ک سابق بدان اشاره شده است شامل تعزیرات حکومتی نیز می شود.

اگر در پرونده های تعزیراتی با چالش مواجه شده‌اید مشاوره تخصصی با وکیل تعزیرات را از دست ندهید

اما در حال حاضر با توجه به تغییر قانون مجازات اسلامی و قانون آ.د.ک بحث مرور زمان نیز دچار تغییراتی شده است

نکته مهم: به صراحت در مواد ۱۰۵ تا ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ «جدیدالصدور» عنوان شده است که مرور زمان مختص مجازات تعزیری می باشد. فلذا با توجه به قانون مجازات اسلامی در حال حاضر مرور زمان شامل تخلفات نمی گردد. و از آنجائی که تعزیرات حکومتی،  تخلفات را شامل می شود، در حال حاضر مرور زمان شامل آن ها نمی شود.

در این مقاله از سایت خدمات حقوقی دادپویان حامی سعی نموده ایم در خصوص مرور زمان در دعاوی کیفری و حقوقی توضیحاتی را ارائه نمائیم در صورتی که سوالاتی در این زمینه دارید که در این مقاله گفته نشده است می توانید با شماره های مندرج در وب سایت ما تماس حاصل نمائید تا در اسرع وقت به سوالات شما توسط وکلای متخصص و با تجربه پاسخ داده شود.