قرارداد انتقال فناوری یکی از قراردادهای نوین است که نه تنها به شرکت ها و سازمان ها کمک می کند تا از دانش و فناوری های نوین بهره مند شوند، بلکه به آنها کمک می‌کند تا در بازارهای رقابتی امروز پایدار بمانند. در این مقاله، به بررسی نکات کلیدی و چالش های موجود در قراردادهای انتقال فناوری و انواع آن خواهیم پرداخت و راهکارهایی برای موفقیت در این فرآیند ارائه خواهیم داد. با ما همراه باشید تا با اصول و روش های تنظیم این قراردادها آشنا شوید و از فرصت های بی‌نظیری که این حوزه فراهم می‌کند بهره برداری کنید.
فناوری چیست؟
فناوری به مجموعه‌ای از دانش ها، ابزارها، روش ها و فرآیندهایی گفته می‌شود که انسان ها برای حل مشکلات، بهبود زندگی و انجام کارها به کار می‌گیرند. فناوری شامل ابزارهای ساده مانند چرخ و اهرم می باشد یا به سیستم های پیچیده‌ای مانند کامپیوترها و شبکه های ارتباطی اشاره داشته باشد. این مفهوم در زمینه‌های مختلفی از جمله اطلاعات و ارتباطات، پزشکی، مهندسی، انرژی و بسیاری حوزه‌های دیگر به کار می‌رود.
فناوری نقش بسیار مهمی در پیشرفت جامعه و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها ایفا کرده است و به طور مداوم در حال تغییر و توسعه است. از طریق فناوری، انسان‌ها قادر به انجام کارهایی شده‌اند که پیش از این غیرممکن به نظر می‌رسید، مانند ارتباط با افراد در سراسر جهان، درمان بیماری‌های پیچیده و سفر به فضا.
قرارداد انتقال فناوری چیست؟
قرارداد انتقال فناوری توافق نامه‌ای است که بین دو یا چند طرف منعقد می‌شود و به انتقال دانش، مهارت ها، فناوری ها، روش های تولید، نمونه های تولیدی و سایر نوآوری ها از یک سازمان یا فرد (انتقال‌دهنده) به سازمان یا فرد دیگر (گیرنده) می‌پردازد. هدف اصلی این قراردادها بهره برداری از فناوری ها و دانش های جدید برای توسعه محصولات یا خدمات جدید، بهبود فرآیندهای موجود و افزایش رقابت‌پذیری در بازار است.
انواع قرارداد انتقال فناوری
قراردادهای انتقال فناوری به اشکال مختلفی بسته به نوع فناوری و نیازهای طرفین قرارداد تنظیم می شوند. در زیر به برخی از انواع رایج این قراردادها اشاره می‌کنم:
- قرارداد لیسانس (مجوز بهره برداری): در قرارداد لیسانس، مالک فناوری (لیسانس‌دهنده) به طرف دیگر (لیسانس‌گیرنده) اجازه می‌دهد تا از فناوری یا حقوق مالکیت فکری او تحت شرایط مشخصی استفاده کند. این قرارداد ممکن است به صورت انحصاری یا غیرانحصاری باشد.
- قرارداد فرانشیز: قرارداد فرانشیز به گیرنده اجازه می‌دهد تا از برند، سیستم تجاری و فناوری‌های مالک استفاده کند. فرانشیزدهنده معمولاً آموزش و پشتیبانی نیز ارائه می‌دهد.
- قرارداد تحقیق و توسعه (R&D): در این نوع قرارداد، دو یا چند طرف برای تحقیق و توسعه یک فناوری جدید یا بهبود فناوری موجود همکاری می‌کنند. نتایج و حقوق مالکیت فکری حاصل از این همکاری معمولاً به صورت مشترک یا طبق توافق تقسیم می‌شود.
- قرارداد تولید تحت لیسانس: در این قرارداد، انتقال‌دهنده به گیرنده اجازه می‌دهد تا محصولات خاصی را با استفاده از فناوری یا دانش فنی او تولید کند.
- قرارداد خرید و فروش فناوری: در این نوع قرارداد، فناوری یا دانش فنی به طور کامل به خریدار منتقل می‌شود. این شامل انتقال کامل حقوق مالکیت فکری نیز می‌تواند باشد.
- قرارداد خدمات فنی و مهندسی: این قراردادها شامل ارائه خدمات تخصصی در زمینه‌های فنی و مهندسی، آموزش کارکنان و ارائه مشاوره در مورد استفاده بهینه از فناوری می‌شود.
- قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Venture): در قرارداد جوینت ونچر دو یا چند شرکت برای توسعه و بهره‌برداری از یک فناوری خاص به طور مشترک سرمایه‌گذاری می‌کنند و منافع و ریسک‌ها را به اشتراک می‌گذارند.
قرارداد مساعدت فنی در چهارچوب انتقال فناوری
از نظر چهارچوب های فنی، مساعدت فنی هرگونه فعالیتی را دربر می گیرد که توانمندی انسانی و سازمانی را از طریق انتقال و سازگارسازی و کاربرد فناوری و مهارت توسعه می بخشد.
به عبارت کوتاه تر، مساعدت فنی به معنای خدمات فنی ای است که مرتبط با ساخت و مهندسی می باشد.
هدف از تنظیم قراردادهای مساعدت فنی در چهارچوب انتقال فناوری
هدف از مساعدت های فنی در این قراردادها کمک به انتقال گیرنده برای تسلط بر فناوری و نیل به اهداف تعیین شده درخصوص فناوری به بهترین و سریع ترین وجه ممکن می باشد. البته باید تمام موارد مساعدت به تفصیل و دقیقا در قرارداد مشخص شود و قرارداد مبهم نماند.
لازم به ذکر است که قراردادهای مساعدت فنی که در زمره توافقات خدماتی در انتقال فناوری هستند به ندرت به صورت مستقل منعقد می شوند و معمولا همراه با سایر قراردادهای انتقال فناوری مانند قرارداد لیسانس و قراردادهای کلی خدمات فنی می باشند.
انواع فعالیت های مرتبط با مساعدت های فنی
تعیین کارشناسانی برای انجام وظایف معین:
کمک به راه اندازی و نصب تجهیزات و نظارت بر فرآیند آن، مشارکت در ایجاد سازمان های سرمایه گذاری و بازاریابی، دستیابی در سازمان دهی سرمایه، نگهداری و تعمیر تأسیسات.
مساعدت فنی در عرصه هایی که انتقال گیرنده فناوری توانایی انجام آن را ندارد:
کنترل کیفیت محصولات یا مواد اولیه و مشارکت در تحقیقات و توسعه برای انتقال فناوری از مساعدت های فوق می باشد.
انجام تحقیقاتی درباره بازار و برآورد و پیش بینی تحولات آن:
یکی دیگر از مساعدت های فنی انجام تحقیقات می باشد چرا که اگر فناوری مدنظر واجد سودآوری تجاری باشد بستر لازم را برای استمرار فعالیت تجاری و کسب منابع مالی برای انجام تحقیقات و توسعه فناوری فراهم خواهد کرد.
ارائه خدمات خاص:
یکی دیگر از مساعدت های فنی ارائه خدماتی همچون اجاره دادن تجهیزات و ابزارآلات مرتبط با فناوری می باشد.
ارائه خدمات آموزشی:
ارائه خدمات آموزشی به مستخدمان و ارتقای مهارت های آنها و ارائه مشاوره برای اعتلای دانش فنی انتقال گیرنده از دسته مساعدت های فنی میباشد.
تعهدات طرفین قرارداد مساعدت فنی در چهارچوب انتقال فناوری
تعهدات ارائه دهنده خدمات مساعدت فنی
ارائه دهنده خدمات مساعدت فنی تعهدات ذیل را برعهده دارد:
- کمک در انتخاب فناوری مناسب و روش های تولید و بهره برداری مناسب
- تهیه صورت مشخصات فنی تجهیزات و ماشین آلات
- تهیه مشخصات محصول
- مساعدت در تهیه مواد اولیه و خرید قطعات و معرفی منابع و تامین آنها
- ارائه خدماتی برای انجام آزمایش های مختلف
- نظارت بر عملیات پیاده سازی و نصب و بهره برداری از تأسیسات صنعتی
- ارائه خدماتی برای اصلاح روش های بهره برداری، تغییر و اصلاح خطوط تولید
تعهدات دریافت کننده خدمات مساعدت فنی
- ارائه و در اختیار قرار دادن اطلاعات لازم به عرضه کننده خدمات مساعدت فنی و فراهم سازی زمینه فعالیت های وی
- پرداخت عوض به ارائه کننده مساعدت فنی که به صورت مستقل از قرارداد اصلی محاسبه می شود
- عدم تعهد به رازداری: لازم به ذکر است که درقرارداد مساعدت فنی به سبب محرمانه نبودن اطلاعات دریافت کننده خدمات متعهد به رازداری نمی باشد و گاهی قبل از مذاکره عرضه کننده خدمات مساعدت فنی را ملزم به امکان
- دسترسی فیزیکی خود و پرسنلش به عملیات تولیدی و خدماتی می نماید تا اطلاعات مربوطه را جهت بررسی به وی ارائه نماید.
عدم تعهد دریافت کننده مساعدت فنی بر اعاده و استرداد نقشه ها و اسناد:
دریافت کننده فناوری با توجه به آنکه هیچ گونه انتقال حقوق مالکانه ای در مساعدت های فنی انجام نمی شود، مجبور به قبول تعهد مبنی بر رد و اعاده بهبودات فناوری و استرداد نقشه ها و اسناد نمی باشد و در واقع ارائه دهنده مساعدت فنی نمی تواند حقوق دریافت کننده در توسعه عملیات تولید، بازاریابی، یا ارائه محصولات جدید براساس اطلاعات دریافتی را محدود کند.
ضمانت اجرا در قراردادهای مساعدت فنی در چهارچوب انتقال فناوری
جهت رعایت مصلحت گیرنده فناوری در صورت مساعدت فنی ناصحیح توسط عرضه کننده، ضمانت اجرای وی ارائه رایگان خدمات صحیح می باشد و ضمانت اجرای عرضه اشتباه و معیوب تجهیزات توسط وی، جایگزین نمودن بلاعوض و مجانی تجهیزات سالم می باشد.
قراردادهای آموزش در چهارچوب انتقال فناوری
قرارداد آموزش در چهارچوب انتقال فناوری به معنای توافقی است که به موجب آن فرآیند یاددهی و ارتقای مهارت های علمی و علمی از طریق ارائه اطلاعات از سوی انتقال دهنده محقق شده و از مجرای آن انتقال گیرنده دانش و مهارت و قابلیت لازم برای مواجهه با فناوری با منتقله و توسعه تدریجی آن را پیدا می کند.
انواع قراردادهای آموزش در چهارچوب انتقال فناوری
قرارداد آموزش مستقل
این دسته قراردادها، قراردادهایی هستند که موضوع اصلی آنها آموزش می باشد و مستقلا منعقد می شوند.
قرارداد آموزش فرعی
این قراردادها قراردادهایی هستند که بحث آموزش در آنها مسئله ای فرعی بوده و ضمناً قراردادهای دیگر مانند قرارداد لیسانس و انواع قرارداد فرانچایز یا قرارداد ارائه خدمات خود را نشان داده و به تحقق اهداف فنی و اقتصادی قرارداد کمک می کنند.
تعهدات آموزش گیرنده و آموزش دهنده در قراردادهای آموزشی در چهارچوب انتقال فناوری
در قرارداد های آموزشی در چهارچوب انتقال فناوری هریک از آموزش دهنده و آموزش گیرنده در آن، تعهداتی به شرح ذیل برعهده دارند:
تعهدات آموزش گیرنده و دریافت کننده فناوری
فراهم سازی مستندات و بستر آموزش فناوری از تعهدات آموزش گیرنده است. از طرفی دریافت کننده فناوری باید مبادرت به بیمه کردن آموزش دهندگان و آموزش گیرندگان نماید و همچنین هزینه های سفر در صورت اعزام پرسنل آموزش دهنده و اقامت کارکنان خود را که به منظور آموزش اعزام می شوند ، مطابق با ماده ۱۲-۱۲ موافقت نامه لیسانس برعهده گیرد.
تعهد آموزش دهنده فناوری
ارائه آموزش ها و اطلاعات لازم به نحوی که در قرارداد اموزشی آمده در برنامه زمان بندی شده و مطابق با استانداردهای رایج از تعهدات اصلی آموزش دهنده فناوری می باشد. همچنین ارائه تضمین لازم درخصوص کارآیی اطلاعات و آموزش های ارائه شده از تعهدات دیگر آموزش دهنده قرارداد آموزشی می باشد.
لازم به ذکر است که اگر بسترهای لازم در کشور دریافت کننده فناوری و همچنین آموزش گیرندگان فناوری فراهم نباشد، تقصیری از این باب متوجه آموزش دهنده نخواهد بود چرا که تضمین نتیجه از آموزش دهنده در این شرایط که وی کنترلی بر میزان دانش آموزش گیر%
