تصفیه ترکه
اموال متوفی پس از درخواست مهر و موم ترکه و یا تحریر ترکه با در نظر گرفتن دیون و حقوق بر عهده متوفی و پرداخت آن همچنین خارج شدن مورد وصیت در وضعیتی قرار می گیرد که به آن ترکه تصفیه شده اطلاق می شود.
افرادی که حق درخواست تصفیه ترکه را دارند
تنها ورثه و وصی اختیار درخواست تصفیه ترکه را از دادگاه دارند. بستانکاران متوفی برای دستیابی به مطالبات خود می توانند علیه ورثه اقدام نمایند اما حق درخواست تصفیه ترکه را از دادگاه ندارند.
در مورد وراث نیز اگر عده ای از آنها اقدام به قبول ترکه کرده باشند صرفاً همان اشخاص می توانند درخواست تصفیه ترکه خود را به دادگاه صالح تقدیم کنند و سایر ورثه که ترکه را قبول نکرده اند چنین حقی ندارند.
افراد صلاحیت دار برای تصفیه ترکه
الف) مدیر تصفیه:
پس از درخواست تصفیه ترکه توسط وراث یا وصی دادگاه حسب مورد یک یا چند نفر را به عنوان مدیر تصفیه تعیین می کند. مدیر یا مدیران تصفیه ای که دادگاه تعیین می کند زیر نظر دادرس امور تصفیه را انجام می دهند.
ب) اداره تصفیه:
با تصویب قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی وزارت دادگستری اداراتی تحت عنوان «اداره امور ورشکستگی» در حوزه هر شهرستانی که مقتضی بداند تاسیس می نماید. اگر درخواست تصفیه ترکه از دادگاه هایی که در حوزه آن اداره تصفیه امور ورشکستگی تأسیس شده است به عمل آید به جای مدیر تصفیه، اداره مذکور عهده دار انجام تکالیف تصفیه ترکه می گردد. این اداره نیز می تواند یک یا چند نفر را به سمت مدیر تصفیه تعیین نماید که تحت نظر آنها امور تصفیه را انجام دهند.
ج) وصی :
با توجه به ماده ۸۵۴ قانون مدنی هر شخصی در زمان حیات خود می تواند یک یا چند نفر وصی معین کند و وظایفی برای آنها در نظر بگیرد. اگر متوفی قبل از فوت شخص یا اشخاصی را به سمت وصی تعیین کرده و تصفیه ترکه را از وظایف آنها قرار داده باشد مدیر تصفیه تعیین نمی شود. با این حال وصی تعیین شده از طرف متوفی نیز برای عهده دار شدن تصفیه ترکه باید درخواست خود را به دادگاه صالح تقدیم کند.
نحوه انجام تصفیه ترکه
پس از تعیین شخصی که عهده دار امر تصفیه ترکه می گردد اقدامات ذیل صورت می پذیرد:
الف) اولین اقدام تحویل ماترک متوفی به شخصی است که عهده دار این وظیفه شده است اگر قبلاً ماترک متوفی تحریر شده باشد اموال طبق همان صورتجلسه تحویل مدیر تصفیه یا وصی داده می شود. در غیر اینصورت مدیر تصفیه یا وصی وظیفه دارد ابتدا اموالی که متعلق به متوفی معرفی شده است را تحریر نماید و پس از آن اقدامات آتی را انجام دهد.
ب) وصول مطالبات متوفی:
تا قبل از آنکه امر تصفیه خاتمه یابد شخصی که صلاحیت وصول مطالبات متوفی را دارد مدیر تصفیه یا وصی می باشد. مدیر تصفیه یا وصی به قائم مقامی از متوفی حق دارد در صورت نیاز از طریق مراجع قضایی نیز اقدام نماید.
ج) اداره کارخانه یا تجارتخانه متوفی:
اگر متوفی حین الفوت کسب و کاری داشته باشد که در حال فعالیت باشد، مدیر تصفیه می بایست حتی الامکان از تعطیلی آن جلوگیری کند و اقدامات مقتضی به جهت اداره آنها به عمل آورد . در صورت نیاز به مواد اولیه برای ادامه فعالیت مدیر تصفیه یا وصی می تواند نسبت به تهیه این اقلام نیز اقدام نماید.
د) نگهداری اموال و مواظبت از آنها:
در صورتیکه اموالی از متوفی در معرض خرابی و تضییع باشد، مدیر تصفیه یا وصی وظیفه دارد در صورت ضرورت این اموال را به فروش برساند و یا در صورتیکه اموال غیر منقول نیاز به تعمیرات ضروری داشته باشد در این خصوص اقدامات مقتضی را انجام دهد.
د) تحصیل درآمد ترکه
ممکن است در بین اموال به جامانده از متوفی مالی وجود داشته باشد که در مدت تصفیه منافعی از آن حاصل شود. نظیر مزرعه یا باغ. شخصی که عهده دار امر تصفیه است وظیفه دارد درآمد حاصل از این اموال را جمع آوری و حفظ نماید و یا هر اقدامی که برای حفظ آن نیاز است انجام دهد.
حدود وظایف مدیر تصفیه و وصی در امر تصفیه ترکه
اصولاً شخصی که عهده دار امر تصفیه می شود ۳ وظیفه اصلی بر عهده دارد:
- تعیین حقوق و دیون متوفی
- پرداخت دیون و مطالبه حقوق متوفی
- اخراج مورد وصیت از ترکه
از آنجائیکه انجام هر یک از ۳ مورد فوق ممکن است نیازمند مقدماتی باشد مدیر تصفیه یا وصی موظف به انجام آن مقدمات نیز هستند. برای مثال اگر نیاز باشد برای مطالبه حقوقی که به متوفی تعلق می گیرد طرح دعوی صورت گیرد مدیر تصفیه یا وصی موظف به طرح دعوی است.
حدود اختیارات مدیر تصفیه و وصی در امر تصفیه ترکه
در مقابل انجام وظایفی که بر عهده مدیر تصفیه یا وصی قرار می گیرد قانونگذار اختیاراتی به تناسب وظایف برای آنها در نظر گرفته است.
به صورت کلی مدیر تصفیه حق ندارد در راستای انجام وظایف خود اقداماتی را انجام دهد که مصلحت ورثه و موصی له رعایت نشود، یا به بهانه اداره و حفظ اموال دست به معاملات با ریسک بالا بزند. بلکه اختیارات وی تا اندازه انجام وظایف مقرر می باشد.
متوفی نیز در هنگام انتخاب وصی می تواند اقدام به تعیین ناظر نماید. اگر ناظر استصوابی برای وصی در نظر گرفته شود، وصی می بایست اقدامات خود را به تائید ناظر برساند. از طرف دیگر اختیارات وصی را متوفی در زمان حیات خود تعیین می کند. خروج وصی از چهارچوب اختیاراتی که توسط موصی در نظر گرفته شده است منجر به عزل وصی می گردد.
اعتراض به امور تصفیه ترکه
مدیر تصفیه در راستای انجام وظایف خود و تعیین طلبکاران و اشخاص ذینفع در ترکه وقت معین کرده و اطلاع رسانی می کند.
در این بین اگر طلب یکی از بستانکاران تائید نشده و یا نتواند در وقت مقرر حضور پیدا کند می تواند در دادگاه صلاحیتدار حسب مورد علیه ورثه و یا بستانکاران دیگر نیز اقامه دعوی نموده و حصه خود را مطالبه کند.
در بین بستانکاران اگر شخصی دارای حق رهن یا حق رجحان وجود داشته باشد و اعتراضی به منظور نشدن این حقوق داشته باشد می تواند در دادگاه صالح اقامه دعوی نماید.
مسئولیت مدنی و کیفری مدیر تصفیه و وصی
به طور عام و طبق اصول کلی مسئولیت مدنی هر شخصی با اعمال خود موجب ورود زیان به دیگری شود مسئول جبران خسارت وارده است. اما باید توجه داشت که در مورد مدیر تصفیه و وصی اصل بر حسن نیت و امانی بودن اقدامات آنها است و در صورتی مسئول جبران خسارت هستند که مرتکب تعدی و تفریط شده باشند و در غیر اینصورت مسئولیتی در این خصوص ندارند.
از نظر کیفری مدیر تصفیه ای که با ارتکاب تعدی و تفریط موجب حیف و میل شدن اموال شود به مجازات خیانت در امانت محکوم می شود. وصی نیز اگر مالی را از بین ببرد یا مفقود کند یا در جایی غیر از مورد وصیت استفاده کند به مجازات خیانت در امانت محکوم می شود.
دادگاه صالح
دادگاه صالح به رسیدگی، دادگاه محل آخرین اقامتگاه متوفی می باشد اگر آخرین اقامتگاه متوفی خارج از ایران باشد یا معلوم نباشد دادگاه محل آخرین سکونتگاه متوفی صالح به رسیدگی است.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
