درخواست مهر و موم ترکه

با فوت شخص اموال و دارایی هایی از او برای ورثه به جا می ماند که از آن تحت عنوان ترکه یاد می شود البته ترکه معنی عام تری دارد که شامل دیون و تعهدات متوفی نیز می شود. برای اینکه ترکه متوفی تضییع نشود و تصرفاتی که نافی حقوق وراث و سایر منتفعان می باشد در آن حادث نشود نیاز هست که پس از فوت متوفی اولین اقدام قانونی توسط وراث تحت عنوان مهر و موم ترکه صورت بگیرد در واقع با مهر و موم ترکه توسط مرجع صالح قضایی دخل و تصرف در اموال متوفی منتفی خواهد شد.در این مقاله به مبحث مهر و موم ترکه،اشخاصی که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند و همچنین مرجع صالح در خصوص مهر و موم ترکه می پردازیم.

مهر و موم ترکه به چه معناست؟

قانون امور حسبی در ماده 162 به امور راجع به ترکه می پردازد که یکی از این امور مهر و موم ترکه می باشد.مهر و موم ترکه در واقع زدن علامت مشخص یا قفل بر روی اموال به جای مانده از متوفی توسط مرجع صالح قضایی جهت حفظ از دستبرد و تصرف می باشد.مهر و موم ترکه اولین اقدام قانونی پس از فوت متوفی و قبل از تحریر ترکه می باشد و براساس قانون در صورتی که اموال متوفی تحریر شده باشند درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود مگر اینکه درخواست مهر و موم نسبت به اموالی باشد که هنوز تحریر نشده اند.

شورای حل اختلاف پس از آن که درخواست تحریر ترکه واصل شد، در صورت لزوم اقدام به تشکیل جلسه کرده و برای بررسی موضوع، توضیحات لازم را از خواهان یا طرفین اخذ می‌کنند. در نهایت شورا اقدام به صدور قرار مهر و موم ترکه خواهد کرد. این امر به طرفین اطلاع داده شده و وقتی برای اجرای مهر و موم تعیین خواهد شد. در صورت لزوم و فوریت، می‌توان توسط دادستان یا مامورین انتظامی اقدام لازم صورت بگیرد. البته اگر اطلاع افراد سبب تضییع اموال شود، برای مثال برخی از ورثه خارج از کشور باشند و یا مجهول‌المکان باشند، شورا می‌تواند بدون اطلاع آنان اقدام به مهر و موم ترکه کند.

چه کسانی می توانند درخواست مهر و موم ترکه را بدهند؟

براساس ماده 167 قانون امور حسبی اشخاص ذیل می توانند درخواست مهر و موم ترکه را بدهند:

۱- هر یک از ورثه متوفی یا نماینده قانونی آنها.

۲- موصی‌له در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد.

۳- طلبکار متوفی که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب در صورتی که در مقابل طلب رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد.

۴- کسی که از طرف متوفی به عنوان وصایت معین شده باشد.

نکته: در صورتی که بین ورثه محجوری باشد که ولی یا وصی یا قیم نداشته باشد دادرس باید پس از مهر و موم مراتب را به دادستان اطلاع‌دهد که جهت تعیین قیم اقدام نماید همچنین است تعیین امین در خصوص غایب.

در چه صورتی مرجع قضایی رأسا اقدام به مهر و موم ترکه می نماید؟

 در موارد ذیل مهر و موم ترکه پس از اطلاع دادگاه بخش صورت می گیرد:

۱- در موردی که کسی که در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد.

نکته: مالک خانه یا مدیر مهمانخانه و امثال آنها مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.

۲- در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد.

نکته:  مهر و موم فقط نسبت به اموال دولتی یا عمومی که نزد متوفی امانت بوده است به عمل می‌آید مگر اینکه‌ اشخاص صلاحیت‌دار درخواست مهر و موم نسبت به بقیه اموال را بنمایند.

نکته: با توجه به بند ت ماده 9 قانون شورای حل اختلاف در خصوص مهر و موم ترکه شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی می باشد و دادگاه بخش در این خصوص صالح نمی باشد.

اگر اموال قابل مهر و موم نباشند تکلیف چیست؟

در خصوص اموالی که مهر و موم آنها ممکن نیست صورت اجمالی از آنها برداشته می شود و در صورت لزوم برای آنها نگهبان گذاشته می شود.

نکته: اثاثیه منزل متوفی که برای استفاده شخصی عیال و فرزندان او می باشد قابل مهر و موم نیست و فقط صورتی اجمالی از آن تهیه می شود.

نکته: اشیاء ضایع شدنی یا با هزینه نگهداری نامعقول مهر و موم نشده و نسبت به آنها عملیات فروش صورت می گیرد تا مبلغ آن در صندوق دادگستری تودیع شود.

صورت مجلس مهر وموم مشتمل شامل چه مواردی است؟

براساس ماده 176 قانون امور حسبی ،در موقع مهر و موم صورتمجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم می‌شود:

۱- تاریخ سال و ماه و روز و ساعتی که اقدام به مهر و موم شده است.

۲- نام و مشخصات کسی که مباشر مهر و موم است.

۳- علتی که موجب مهر و موم شده است.

۴- نام و مشخصات و محل اقامت کسی که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد این نکته را در‌صورتمجلس می‌نویسد.

۵- نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذینفع که در موقع مهر و موم حاضر بوده‌اند.

۶- تعیین جایی که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبیل اتاق- صندوقخانه و گنجه.

۷- وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم نشده است.

۸- اموال در محل خود مهر و موم شده است یا محل آن تغییر داده شده.

۹- نگهبان در صورتی که معین شده باشد با ذکر اینکه نگاهبان را دادرس مستقلاً معین کرده یا بر حسب معرفی اشخاص ذینفع.

۱۰- اظهار کتبی و صریح با قید التزام از کلیه اشخاصی که با متوفی در یک جا زندگانی کرده و یا اموال در تصرف آنها بوده مشعر بر اینکه چیزی از اموال‌متوفی را خارج یا مخفی نکرده و مطلع نیستند که دیگری به طور مستقیم یا غیر مستقیم اموال متوفی را برده یا مخفی کرده است.

نکته:صورت مجلس مهر و موم می بایست به امضای مباشر مهر و موم و اشخاص ذی نفع برسد.

نکته:کلید قفل های مهر و وموم  بایگانی می شوند.

چه کسانی حق رفع مهر و موم ترکه را دارند؟

براساس قانون امور حسبی تمام کسانی که حق دارند نسبت به مهر و مهر و موم ترکهدرخواست نمایند همان اشخاص نیز می توانند نسبت به رفع مهر و موم درخواست بدهند.

نکته: در صورتی که بین ورثه غائب یا محجور باشد رفع مهر و موم بعد از تعیین وکیل یا امین برای غائب و تعیین قیم برای محجور به عمل‌خواهد آمد.

صورت مجلس رفع مهر و موم ترکه  شامل چیست؟

براساس ماده 201 قانون امور حسبی،در موقع برداشتن مهر و موم صورتمجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم می‌شود:

۱- تاریخ- ساعت- روز- ماه- سال با تمام حروف.

۲- نام و مشخصات درخواست‌کننده.

۳- حضور و اظهارات اشخاص ذینفع و نمایندگان آنها و اشخاصی که دادگاه بخش دعوت کرده است.

۴- مهر و موم صحیح و بی‌عیب بوده یا دست خورده با توصیف کامل از دست خوردگی.

۵- نام و سمت کسی که مهر و موم را بر می‌دارد.

۶- امضاء کسی که مهر و موم را برمی‌دارد و سایر حاضرین.

نکته: در موقع برداشتن مهر و موم صورت ریز آنچه از ترکه مهر و موم شده مطابق ترتیب مذکور در تحریر ترکه برداشته خواهد شد (به استثنای موارد ماده 204 قانون امور حسبی)و اگر‌ تنظیم صورت ریز ترکه در یک جلسه تمام نشود در آخر هر جلسه آن قسمتی از ترکه که مهر و موم آن برداشته شده مجدداً مهر و موم می‌شود.

در چه صورتی می بایست با رفع مهر و موم تحریر صورت گیرد؟

هر گاه بین ورثه غائب یا محجور باشد و همچنین در صورتی که وارث متوفی معلوم نباشد در موقع برداشتن مهر و موم ترکه باید تحریر‌ شود.

مرجع صالح در خصوص مهر و موم ترکه و رفع آن  کجاست؟

قانون امور حسبی در مواد 163 و 164 بیان داشته است که امور راجع به ترکه با دادگاه بخشی است که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران در حوزه آن دادگاه بوده و اگر متوفی در ایران اقامتگاه نداشته‌ با دادگاهی است که آخرین محل سکنای متوفی در حوزه آن دادگاه بوده.

هر گاه متوفی در ایران اقامتگاه یا محل سکنی نداشته دادگاهی صالح است که ترکه در آنجا واقع شده و اگر ترکه در جاهای مختلف باشد‌ دادگاهی که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است صلاحیت خواهد داشت و اگر اموال غیر منقول در حوزه‌های متعدد باشد صلاحیت با دادگاهی است‌ که قبلاً شروع به اقدام کرده است.

با توجه به بند ت ماده 9 قانون شورای حل اختلاف مهر و موم ترکه و رفع ان در صلاحیت شورای حل اختلاف می باشد و عنوان دادگاه بخش با تغییراتی اعمالی مصوب 1394 صحیح نبوده و از این پس شورای حل اختلاف در این خصوص اقدام می نماید.بنابراین شورای حل اختلاف محل اقامت متوفی،محل سکونت متوفی،محل ترکه متوفی و محل مال غیر منقول متوفی در خصوص مهر و موم ترکه و رفع آن صالح می باشد.

نکته: اگر تمام یا قسمتی از اموال متوفی در حوزه دادگاهی غیر از مراجع صالح در مواد 163 و 164 قانون امور حسبی  باشد ، دادگاهی که اموال در حوزه‌ آن دادگاه است اقدامات راجع به حفظ اموال متوفی را از قبیل مهر و موم به عمل آورده رونوشت صورتمجلس عملیات خود را به دادگاه صالح می فرستد.

مهر وموم  ترکه متوفی نخستین اقدام قانونی جهت حفظ اموال متوفی و همچنین حفظ حقوق ذی نفعان متوفی که اعم از وراث و طلبکاران هستند،می باشد.برای اینکه شورای حل اختلاف اقدام به مهر و موم ترکه بنماید می بایست اشخاص ذی نفع نسبت به ترکه درخواست مهر و موم بدهند مگر اینکه متوفی در مهمان خانه یا خانه استیجاری فوت کندو یا اینکه اموال دولتی و عمومی در امانت متوفی باشد که در این صورت نیاز به درخواست شخصی نیست و شورای حل اختلاف به محض اطلاع رأسا مبادرت به مهر و موم ترکه می نماید.