ضمانت نامه بانکی یکی از ابزارهای متداول در تجارت و معاملات است که به عنوان تضمین انجام تعهدات قراردادی گرفته می شود. گرفتن ضمانت نامه این اطمینان را برای طرف قرارداد به وجود می آورد که در صورت عدم ایفای تعهد می توانند نسبت به وصول آن اقدام نمایند.
در صورتی که شما ضمانت خواه و یا ذینفع باشید، دقت و توجه به جزئیات و مقررات مربوطه الزامی است. به همین جهت سعی نموده ایم در این مقاله به طور کامل توضیحاتی را در خصوص ضمانت نامه بانکی، نحوه وصول و ابطال آن ارائه دهیم.
ضمانت نامه بانکی چیست؟
ضمانت نامه بانکی سندی است که بین بانک و ضمانت خواه تنظیم می شود و به موجب آن بانک متعهد می گردد تا زمان سررسید، به محض اعلام و مطالبه هر میزان از وجه مندرج در آن توسط ذینفع، وجه مطالبه شده را به ذی نفع پرداخت کند.
در گذشته ضمانت نامه های بانکی صرفا در معاملات دولتی کاربرد داشت. اما امروزه دامنه این گونه ضمانت نامه ها وسیع تر شده و در قراردادهای خصوصی و یا روابط غیر قراردادی مانند تضمین حقوق و عوارض گمرکی نیز استفاده می شود.
صدور ضمانت نامه بانکی: چگونه ضمانت نامه بانکی بگیریم؟
صدور ضمانت نامه بانکی مستلزم داشتن شرایط و طی نمودن مراحل قانونی می باشد.
برای صدور ضمانت نامه بانکی چه شرایطی نیاز دارد؟
- مشتری باید به بانک مربوطه مراجعه و تقاضای صدور ضمانت نامه را ارائه دهد.
- فرم تقاضای صدور ضمانت نامه باید توسط متقاضی تکمیل و در دفتر نامه های شعبه ثبت شود.
- ارائه مدارک مورد نیاز از جمله قرارداد پایه که متصدی ذیربط پس از رویت اصل، مهر برابر اصل بر آن میزند.
- رابطه و تعهدات بین مضمون عنه و مضمون له و اصالت قرارداد پایه، صلاحیت و توانایی مضمون عنه در ایفای تعهدات و وجود واقعی ذینفع توسط بانک مورد بررسی قرار می گیرد.
- بانک باید وضعیت متقاضی را از نظر بدهی غیر جاری و چک برگشتی در سامانه یکپارچه اطلاعاتی مشتریان نزد بانک مرکزی استعلام نماید.
- اخذ کارمزد استعلام از سامانه شرکت مشاوره رتبه بندی ایران و بررسی پاسخ استعلام گرفته شده
- کنترل پاسخ استعلامات، پرسش نامه اعتباری، گزارش اطلاعات اعتباری، گزارش ارزیابی، بیمه اموال غیرمنقول، مفاد قرارداد رهنی یا تخصیص و تمامی مدارک ذیربط توسط مسئولین شعبه
- اخذ فرم تعهدنامه از اشخاص حقوقی و ابطال تمبر بر روی آن
- اخذ کارمزد علی الحساب ارزیابی در مورد وثایق غیر منقول و ارسال پرونده جهت ارزیابی و اخذ مابه التفاوت کارمزد ارزیابی
- بررسی و تعیین نوع وثیقه ای که متقاضی باید ارائه نماید.
- انجام عملیات مربوط به تامین وثایق
- محاسبه و اخذ کارمزد صدور ضمانت نامه
- تامین وجه مربوط به حداقل سپرده نقدی به میزان مقرر توسط متقاضی
- تهیه و تنظیم قرارداد صدور ضمانت نامه در سه نسخه
- الصاق و ابطال تمبر بر روی قرارداد صدور ضمانت نامه
- تعیین شماره قرارداد ضمانت نامه
- ثبت در سامانه سپام و اخذ شماره منحصر به فرد از سامانه مذکور
- تعیین شماره ضمانت نامه صادره بر اساس شماره سیستمی ضمانت نامه، کد شعبه صادرکننده و کد نوع ضمانت نامه
- صدور اسناد حسابداری ذیربط و کنترل اسناد توسط مسئولین شعبه
- تنظیم و صدور ضمانت نامه با توجه به نوع ضمانت نامه درخواستی در سه نسخه و امضای آن توسط مسئول صدور و مسئول واحد صادرکننده
- الصاق و ابطال تمبر بر روی نسخه اول ضمانت نامه و مهر نمودن آن توسط شعبه
پس از طی نمودن این مراحل، سه نسخه ضمانت نامه صادر می شود که یک نسخه به متقاضی تحویل می شود و یک نسخه به ذینفع داده می شود و یک نسخه هم جهت بایگانی در پرونده ضمانت نامه گذاشته می شود.
کارمزد صدور ضمانت نامه بانکی و نحوه محاسبه آن
کارمزد صدور ضمانت نامه بانکی بر اساس نوع، میزان و ترکیب وثایق و نوع ضمانت نامه تعیین می شود.
در جدول ذیل کارمزد و هزینه صدور ضمانت نامه بانکی مشخص شده است.
بررسی انواع ضمانت نامه های بانکی
انواع ضمانت نامه بانکی به شرح ذیل می باشد:
- ضمانت نامه شرکت در مناقصه
- ضمانت نامه حسن انجام تعهدات
- ضمانت نامه استرداد پیش پرداخت
- ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان
- ضمانت نامه گمرکی
- ضمانت نامه پشتیبانی یا گارانتی
- ضمانت نامه تعهد پرداخت
- ضمانت نامه های سندیکایی
- ضمانت نامه های صادراتی
- ضمانت نامه های وارداتی
ضبط و نحوه وصول ضمانت نامه بانکی
ضبط و وصول ضمانت نامه بانکی در واقع اقدامی است اداری برای دریافت مبلغ آن. پس از مطالبه وجه ضمانت نامه توسط ذینفع آن و رعایت شرایطی چند، بانک باید مبلغ ضمانت نامه را به وی بپردازد.
ذینفع ضمانت نامه، برای ضبط و وصول ضمانت نامه بانکی باید شروط مندرج در سند ضمانت نامه را رعایت کند و تمامی اسناد و مدارکی را که به موجب مفاد ضمانت نامه،ارائه آنها جهت مطالبه ضرورت دارد، تهیه و ارائه کرده و تشریفات شکلی مقرر در ضمانت نامه را نیز رعایت کند.
ماده ۱۲ مقررات متحدالشکل ضمانت نامه های عندالمطالبه، تعهد ضامن را مطابق شرایط ضمانت نامه و مقررات موصوف و حداکثر تا مبلغ مندرج در ضمانت نامه می داند.
همچنین جهت وصول ضمانت نامه های بانکی می بایست اسنادی که در ضمانت نامه مشخص شده است نیز ارائه گردد. بانک ضامن، بدون وارد شدن در ماهیت اسناد ،بر مبنای ظاهر اسناد و مدارک ارائه شده تصمیم می گیرد.
اقداماتی که بانک پس از ارائه اسناد و مدارک انجام می دهد به شرح ذیل می باشد:
- ظرف مدت ۵ روز کاری بعد از ارائه مدارک جهت مطالبه، بررسی های لازم را انجام می دهد.
- چنانچه ضامن مطالبه را مغایر با مفاد ضمانت نامه تشخیص دهد می تواند آن را رد کند. یا صرفا براساس صلاحدید خود به طرف دستور دهنده یا ضامن متقابل (در ضمانت نامه متقابل ) مراجعه کند.
- در صورتی که ضامن (بانک) مطالبه را رد کند باید اطلاعیه ای، به درخواست دهنده بدهد.
- ضامن هیچ تعهد یا مسئولیتی در مورد شکل، کفایت، دقت، اصالت، صحت یا پیامدهای هرگونه امضاء یا مدارک ارائه شده ندارد.
- ضامن تعهد و مسئولیتی در مورد پیامدهای ناشی از تاخیر، مفقود شدن، نقص یا سایر اشتباهاتی که در هنگام ارسال اسناد پیش می آید ندارد.
- اگر مطالبه وجه توسط ضامن رد شود و مدت اعتبار ضمانت نامه باقی باشد ذینفع می تواند مطالبه و ارائه ثانوی اسناد و مدارک را صورت دهد.
- اگر مطالبه بیش از مبلغ کل ضمانت بوده یا اعلام تخلف یا مدارک دیگری که لازم است همراه ضمانت نامه ارائه شود، جمعا مبالغی را کمتر از مبلغ مطالبه شده نشان دهد، مطالبه غیر منطبق خواهد بود.
- پس از ارائه درخواست ضبط و وصول وجه ضمانت نامه با رعایت شرایط مقرر، بانک باید نسبت به بررسی مطالبه و اسناد و مدارک آن اقدام نموده و چنانچه مطالبه را منطبق با شرایط ضمانت نامه تشخیص داد بلافاصله و بدون عذر و اعتراض وجه آن را بپردازد.
آیا هرنوع مطالبه اعم از کتبی یا شفاهی کفایت می کند و یا اینکه در این زمینه شرایط ویژه ای لازم است؟
تردیدی نیست که مطالبه باید مدلل باشد. به گونه ای که اثبات و احراز آن به سادگی امکان پذیر باشد. در ضمانت نامه های داخلی معمولا مطالبه با درخواست، یادداشت و یا نامه کتبی ذینفع انجام می شود و صرف مطالبه شفاهی کفایت نمی کند.
آیا وصول ضمانت نامه بانکی به صورت شفاهی امکان پذیر است؟
در پاسخ باید گفت مشکل مطالبه شفاهی بیشتر در اثبات و احراز آن است نه در ماهیت آن.
بنابراین نمی توان گفت که چنین اقدامی نا معتبر است. چراکه مطالبه شفاهی عبارت است از خواستن مبلغ ضمانت نامه.
کتبی بودن درخواست وصول ضمانت نامه بانکی بیشتر به خاطر آن است که حقوق بانک رعایت شود و بانک پس از پرداخت وجه ضمانت نامه از جهت مطالبه آن از مضمون عنه دچار مشکل نشود. اما اگر بانک با مطالبه شفاهی وجه ضمانت نامه را پرداخت نماید نمی توان ایرادی را به بانک وارد کرد.
ابطال قرارداد پایه نیز از موجبات ابطال ضمانت نامه نمی باشد چرا که ضمانت نامه سند تجاری مستقل محسوب می شود و در هر صورت که قرارداد پایه یا مادر ابطال شود، تاثیری در ابطال ضمانت نامه نخواهد داشت.
در این گونه موارد امکان تقدیم دادخواست ابطال ضمانت نامه بانکی وجود دارد.
ابطال ضمانت نامه های بانکی با چه شرایطی انجام می شود؟
براساس بخشنامه مب/۲۵۸۸ مورخ ۲۵/۰۶/۱۳۸۶ بانک مرکزی ج.ا.ا و مستفاد از فحوای ماده ۴۱ دستورالعمل ناظر بر ضمانت نامه بانکی (ریالی) ابطال ضمانت نامه بانکی در موارد زیر صورت می گیرد:
- با درخواست کتبی ذینفع از بانک مبنی بر ابطال همراه با ارائه لاشه ضمانت نامه
- ابطال در صورت عدم تعیین تکلیف از جانب ذینفع در سر رسید ضمانت نامه
- تمام شدن وجه ضمانت نامه بر اثر صدور اصلاحیه های کاهش وجه ضمانت نامه
- هنگامی که وجه ضمانت نامه در اثر پرداخت به صفر برسد.
- صدور حکم از دادگاه مبنی بر ابطال ضمانت نامه بانکی
- چنانچه در صدور ضمانت نامه بانکی تقلبی صورت گرفته باشد.
دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه
چنانچه دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی از سوی بانک یا ضمانت خواه در دادگاه مطرح شود، می توان با اثبات ضرورت و جلوگیری از ضرر و زیان غیر قابل جبران، از دادگاه تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه را درخواست نمود.
البته باید به این نکته توجه نمود صدور دستور موقت از دادگاه می بایست قبل از اعلام کتبی ذینفع ضمانت نامه مبنی بر مطالبه وجه ضمانت نامه باشد. بنابراین در صورت احراز فوریت امر توسط دادگاه، طبق مقررات مذکور در مواد ۳۱۰ تا ۳۱۵ قانون آئین دادرسی مدنی با صدور دستور موقت، از ضبط ضمانت نامه ممانعت نمود.
به ویژه که سپردن خسارت احتمالی از سوی متعهد اصلی، تضمین مناسبی برای ذینفع می باشد. در صورتی که تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه باشد باید علاوه بر طرف قرارداد، بانک نیز طرف دعوا قرار گیرد.
ضمانت نامه بانکی در چه صورت قابل تمدید است؟
تمدید ضمانت نامه بانکی در صورتی امکان پذیر است که شرط تمدید در ضمانت نامه وجود داشته باشد. شرط تمدید این امکان را به ذینفع می دهد که بتواند قبل از سررسید، ضمانت نامه را توسط بانک تمدید نماید.
برای تمدید ضمانت نامه باید هزینه های تمدید از سوی ضمانت خواه تامین شود. در صورتی که ضمانت نامه از نوع قابل تمدید باشد و در موعد مقرر درخواست تمدید ارائه نشود، ضمانت نامه منقضی می شود.
در این خصوص یک استثناء وجود دارد و آن هم در مورد ضمانت های صادره به نفع سازمان های دولتی است که با شرط تمدید بدون درخواست مجدد ذینفع صادر می شوند.
وکیل ضمانت نامه بانکی باید چه خصوصیاتی داشته باشد؟
وکیل بانکی باید دارای دانش حقوق بانکی و تجربه و مهارت ویژه باشد تا بتواند بهترین راهکار را در زمینه مسائل مربوط به ضمانت نامه های بانکی ارائه دهد.
از جمله این مهارت ها می توان به اشراف کامل به قوانین و مقررات بانکی، تخصص و تجربه در حوزه تجاری و مالی اشاره نمود. علاوه بر تسلط بر قوانین و مقررات مزبور، وکیل ضمانت نامه بانکی باید از مهارت مذاکره نیز برخوردار باشد چرا در بسیاری از اوقات چنین مشکلاتی از طریق مذاکره با بانک حل و فصل می شود.
وکیل ضمانت نامه بانکی دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در زمینه ضمانت نامه های بانکی و دارا بودن ویژگی های فوق الذکر و با توجه به تخصص و تجربه ای که در زمینه حقوق بانکی دارد، می تواند با تحلیل دقیق مستندات و انتخاب بهترین راه حل ها حافظ منافع شما باشد.
