ضمانت نامه بانکی سند تجاری است که در معاملات بین المللی و داخلی نقش مهمی در تضمین اجرای تعهدات ناشی از عقود و  معاملات ایفا می کند. ضمانت نامه بانکی عبارتست از سندی که توسط بانک صادر می شود و به موجب آن بانک تعهد می نماید تا در صورتی که ضمانت خواه از ایفای تعهدات قراردادی خود در مقابل ذینفع قصور و تخلف نماید، با اعلام مراتب توسط ذینفع و مطالبه وجه ضمانت نامه توسط وی، مبلغ مندرج در ضمانت نامه را به وی بپردازد. موارد ابطال ضمانت نامه بانکی در ماده ۴۱ دستورالعمل ناظر بر ضمانت نامه بانکی (ریالی) مقرر گردیده است.

یکی از موارد ابطال ضمانت نامه بانکی که در این ماده به آن اشاره گردیده است، اعلام کتبی ذی نفع مبنی بر انصراف از مطالبه کل وجه ضمانت نامه یا ابطال آن می باشد. چنانچه قبل از سررسید درخواستی مبنی بر ابطال ضمانت نامه بانکی از طرف ذینفع و با امضای صاحبان امضای مجاز کتباً به بانک واصل گردد، بانک می بایست نسبت به ابطال ضمانت نامه بانکی اقدام نماید. از جمله مواردی که در مبحث ضمانت نامه های بانکی حائز اهمیت است می توان به نحوه مطالبه ضمانت نامه بانکی و مطالبه ضمانت نامه بانکی که به صورت ناروا ضبط و وصول شده است اشاره نمود که در مقاله مجزایی توضیحات کافی در این خصوص داده شده که می توانید با مراجعه به این مقاله اطلاعات لازم را کسب نمائید.

شرایط ابطال ضمانت نامه بانکی

شرایط ابطال ضمانت نامه بانکی مستفاد از فحوای ماده ۴۱ دستورالعمل ناظر بر ضمانت نامه بانکی (ریالی) به شرح ذیل می باشد:

1. واقع شده خاتمه اعتبار مدت ضمانت نامه اعم از وقوع رویداد یا تاریخ ( هرکدام که زودتر واقع شود)
2. اعلام کتبی ذینفع مبنی بر انصراف از مطالبه کل وجه ضمانت نامه یا اعلام کتبی مبنی بر ابطال ضمانت نامه با ارسال لاشه ضمانت نامه به بانک
3. تمام شدن وجه ضمانت نامه بر اثر صدور اصلاحیه های کاهش وجه ضمانت نامه
4. هنگامی که وجه ضمانت نامه در اثر پرداخت به صفر برسد.

سایر شرایط ابطال ضمانت نامه بانکی به جهات موضوعی ذیل:

1. صدور حکم از دادگاه مبنی بر ابطال ضمانت نامه بانکی
2. چنانچه در صدور ضمانت نامه بانکی تقلبی صورت گرفته باشد.

صدور ضمانت نامه بانکی بر خلاف قوانین و بخشنامه ها و یا عدم رعایت شرایط و نرخ سود اعلامی بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار از موجبات ابطال ضمانت نامه بانکی نمی باشد و فقط شرط چنانچه غیر قانونی باشد باطل است و سرایتی در جهت ابطال ضمانت نامه ندارد.

ابطال قرارداد پایه نیز از موجبات ابطال ضمانت نامه نمی باشد چرا که ضمانت نامه سند تجاری مستقل محسوب می شود و در هر صورت که قرارداد پایه یا مادر ابطال شود، تاثیری در ابطال ضمانت نامه نخواهد داشت.

در این گونه موارد امکان تقدیم دادخواست ابطال ضمانت نامه بانکی وجود دارد.

در چه مواردی برای ابطال ضمانت نامه نیازی به ارائه اصل آن نیست؟

اگر به هر دلیل اصل ضمانت نامه بانکی توسط ذینفع یا ضمانت گیرنده، به بانک ضامن ارائه نشود، بانک ضامن از آزادسازی و استرداد وثایق توثیقی ضمانت خواه ممانعت به عمل می آورد. با اعلام کتبی ذینفع مبنی بر ابطال ضمانت نامه یا انقضای سررسید مدت اعتبار ضمانتنامه و یا ارائه سند یا اسنادی که نشانگر حصول شرایط خاص در متن ضمانت نامه باشد، ضمانت نامه های صادره بانکی باطل می گردد و در خصوص آزادسازی وثایق، تنها در صورتی نیاز به ارائه اصل ضمانت نامه به بانک نخواهد بود که از ضمانت خواه تعهد نامه اخذ شود.  بانک در مواجهه با این اسناد، تنها مسئول انطباق اسناد با شرایط مندرج در ضمانت نامه است و مسئولیت های ناشی از قبیل جعل، اصالت نداشتن و موارد مشابه دیگر را عهده دار نمی باشد.

تقلیل ضمانت نامه

در مواقعی که ذینفع ضمانت نامه قبل از سر رسید، به دلایلی از جمله کاهش میزان تعهدات ضمانت خواه و یا کاهش مدت ضمانتنامه از بانک درخواست نماید مبلغ ضمانت نامه صادره کاهش یابد، در اینگونه موارد بانک پس از وصول درخواست ذینفع، نسبت به تقلیل مبلغ ضمانت نامه راساً اقدام خواهد نمود. بدیهی است فرم تقلیل ضمانت نامه بایستی توسط بانک تنظیم و به متعهد و ذینفع ارائه گردد. در ضمانت نامه های ریالی، اگر وجه ضمانت نامه به موجب پرداخت بخشی از آن کاهش یابد بانک یا موسسه اعتباری می تواند بنا به درخواست ضمانت خواه، بخشی از وثایق وی را متناسب با وجوه پرداختی، آزاد نماید.

در بعضی مواقع ممکن است مضمون له ( ذینفع ) ضمانت نامه تمدید مدت و تقلیل مبلغ ضمانت نامه را تواماً و طی یک نامه درخواست نماید. لذا در چنین مواردی بانک، هم تمدید مدت و هم تقلیل مبلغ ضمانت نامه را انجام خواهد داد.

ابطال ضمانت نامه های بانکی

نحوه ابطال ضمانت نامه های بانکی

( براساس بخشنامه مب/۲۵۸۸ مورخ ۲۵/۰۶/۱۳۸۶ بانک مرکزی ج.ا.ا) نحوه ابطال ضمانت نامه بانکی در دو حالت صورت می گیرد:

1. با درخواست کتبی ذینفع از بانک مبنی بر ابطال همراه با ارائه لاشه ضمانت نامه: چنانچه ذینفع ضمانت نامه طی اعلام کتبی با ارسال نسخه اصلی ضمانت نامه، تقاضای ابطال ضمانت نامه را بنماید، بر این اساس بانک پس از دریافت درخواست ابطال و اوراق ضمیمه نسبت به ابطال ضمانت نامه اقدام و سپرده نقدی و وثایق ضمانت نامه را به متعهد مسترد خواهد نمود.
2. ابطال در صورت عدم تعیین تکلیف از جانب ذینفع در سر رسید ضمانت نامه: چنانچه تا سررسید ضمانت نامه، درخواست ذینفع، مبنی بر تمدید یا ضبط یا ابطال ضمانت نامه به بانک ( شعبه صادرکننده ضمانت نامه ) واصل نشود، این ضمانت نامه باطل تلقی شده و بانک راساً ضمانت نامه را ابطال می نماید و مراتب را طی نامه ای به منظور ارسال لاشه های اصل و تمدید نامه های مربوطه به ذینفع اطلاع خواهد داد.
3. حصول شرايط خاص و مقرر در ضمانت نامه، بر مبناي ارائه سند يا اسنادي که در متن ضمانت نامه به منظور انقضاي ضمانت نامه مشخص مي گردد: با انقضای سر رسید مدت اعتبار ضمانت نامه (تاریخ انقضاء) و حصول شرایط خاص و مقرر در ضمانت نامه، بر مبنای ارائه سند یا اسنادی که در متن ضمانت نامه به منظور انقضای ضمانت نامه مشخص می شود (واقعه انقضاء)، ضمانت نامه های صادره بانکی باطل می گردد.

مراحل ابطال ضمانت نامه بانکی

1. دریافت درخواست کتبی مبنی بر ابطال ضمانت نامه بانکی با ارائه اصل آن
2. بررسی و تطبیق دستور ابطال با ضمانت نامه
3. ثبت در دفتر نامه ‌های وارده بانک
4. ثبت در سیستم نرم افزاری نوین و ارسال اطلاعات به بانک مرکزی
5. بررسی و تایید از بانک مرکزی
6. کنترل اسناد حسابداری و برگشت کارمزد
7. صدور اسناد حسابداری و ارجاع به دایره خدمات بانکی
8. تهیه نامه به دفترخانه جهت فک رهن ملک، چنانچه مورد وثیقه صدور ضمانت نامه باشد.
9. عملیات مرتبط با رفع انسداد سپرده یا وثایق و ثبت اسناد مربوطه
10. ثبت ابطال و خاتمه اعتبار ضمانت نامه در سامانه سپام

در چه صورتی بانک می تواند شاکی ضمانت نامه صادره باشد؟

• چنانچه محرز گردد که ضمانت خواه با عدم ارائه اصل ضمانت نامه به هر نحوي از انحاء قصد سوء استفاده از آن را داشته است و منافع بانک صادر کننده به خطر افتد، ضمانت خواه مسئول است و می بایست ضرر و زيان وارده به بانک را طبق حکم دادگاه پرداخت نماید.
• چنانچه اسناد ارائه شده از سوی مشتری برای صدور ضمانت نامه بانکی جعلی باشد، با طرح شکایت کیفری در دادسرای ویژه جرایم اقتصادی تهران موضوع قابل پیگیری است.
• چنانچه با تبانی کارمند یا رئیس بانک ضمانت نامه به نحو متقلبانه صادر شده باشد بانک به عنوان ذی نفع و متضرر از صدور ضمانت نامه، می تواند از دادگاه، ابطال آن را درخواست نماید. البته تا قبل از صدور حکم قطعی از دادگاه مبنی بر ابطال ضمانت نامه،  هرگونه ایراد تاثیری در تعهد بانک ندارد و بانک مکلف به پرداخت وجه ضمانت نامه می باشد. مگر آنکه دادگاه بنا بر تقاضای بانک، دستور موقت مبنی بر منع پرداخت و وصول مبلغ ضمانت نامه صادر کره باشد.

آیا با ابطال ضمانت نامه، می توان از بانک خسارت گرفت؟

در مواردی که امکان طرح دعوای ابطال ضمانت نامه از ناحیه بانک وجود داشته باشد، بانک می‌تواند ضمن طرح دعوای مذکور در صورت اطمینان به بطلان ضمانت نامه با اخذ دستور موقت از دادگاه مبنی بر منع پرداخت مبلغ ضمانت نامه، از پرداخت وجه آن در حق ذینفع خودداری نماید. در غیر اینصورت می توان با طرح دعوای مطالبه ضرر و زیان و وصول آن از محل خسارت احتمالی بابت دستور موقت صادره اقدام نمود. خودداری نماید. در این صورت با صدور حکم به نفع بانک پرداخت خسارت از سوی بانک منتفی می گردد.

ابطال موقت ضمانت نامه بانکی

چنانچه تا تاریخ سررسید ضمانت نامه، دستوری مبنی بر تمدید، ابطال، ضبط و یا پرداخت آن از سوی ضمانت خواه به بانک واصل نگردد، ضمانت نامه به مدت ۱۵روز در ضمانت نامه های سر رسید گذشته جاری باقی می ماند.

اگر در مدت ۱۵ روز فوق الذکر، درخواستی مبنی بر تعیین تکلیف ضمانت نامه واصل نگردد، در روز شانزدهم ضمانت نامه به حالت تعلیق درآمده و از حساب تعهدات کسر و سپرده نقدی به حساب بستانکاران موقت منتقل می گردد.

مدت تعلیق ضمانت نامه ۳۰ روز می باشد. بنابراین شعب بانک ها می توانند طی این مدت با رعایت مقررات مربوطه نسبت به احیاء ضمانت نامه اقدام نمایند.

در صورت عدم درخواست تمدید تا ۴۵ روز پس از سر رسید، ضمانت نامه با تایید مسئول شعبه ابطال دائم می گردد.

پس از انحلال ضمانت نامه، موضوع کتباً به اطلاع طرفین ضمانت نامه رسیده و سپرده نقدی و وثایق آن با نظر رئیس شعبه پس از اطمینان از عدم بدهی معوق، به ضمانت خواه مسترد می گردد.

ابطال موقت ضمانت نامه بانکی

آیا به ضمانت نامه هایی که پس از سررسید باطل شده کارمزد تعلق می گیرد؟

به ضمانت نامه هایی که پس از سررسید باطل تلقی می گردند اما مضمون له از ارسال لاشه آن خودداری می نماید، کارمزدی تعلق نمی گیرد. البته بانک نسبت به آزاد سازی وثائق مربوط به مضمون عنه (ضمانت خواه) خودداری می نماید. اما چنانچه بعداً موجبات تجدید ضمانت نامه فراهم گردد، بایستی کارمزد ضمانت نامه از تاریخ سررسید قبلی تا زمان تمدید نیز اخذ گردد. کارمزد دریافتی بابت صدور ضمانت نامه در موقع ابطال قبل از سررسید، نسبت به مدت استفاده شده به اضافه یک ماه به نفع بانک محاسبه و ما به التفاوت قابل استرداد می باشد. ضمناً مبلغ حداقل کارمزد صدور ضمانت نامه در هر حال غیر قابل برگشت است.

دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی

دعوای ابطال ضمانت نامه زمانی مطرح می شود که نتوان ابطال ضمانت نامه بانکی را از طریق بانک درخواست و پیگیری نمود. دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی دعوایی مالی محسوب می گردد. در دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی خواهان می تواند بانک یا ضمانت خواه باشد. درصورتی که بانک خواهان باشد دعوا باید به طرفیت ضمانت خواه و ذینفع اقامه می شود. مرجع صالح رسیدگی به دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی، دادگاه محل وقوع بانک صادرکننده ضمانت نامه می باشد. پس از ارائه دادخواست ابطال ضمانت نامه بانکی با رعایت شرایط شکلی، پرونده برای رسیدگی به یکی از شعبات دادگاه ارجاع می گردد و چنانچه دادگاه پس از بررسی اسناد و مدارک، جهات ابطال ضمانت نامه بانکی را احراز و تائید نمود حکم بر ابطال ضمانت نامه بانکی صادر می نماید.

حکم صادره درخصوص ابطال ضمانت نامه بانکی اعلامی بوده لذا پس از قطعیت، نیازی به صدور اجرائیه ندارد و دفتر شعبه با صدور نامه ای به بانک صادرکننده دستور ابطال ضمانت نامه بانکی را ارسال می نماید.

درخواست دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه

چنانچه دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی از سوی بانک یا ضمانت خواه در دادگاه مطرح شود، می توان با اثبات ضرورت و جلوگیری از ضرر و زیان غیر قابل جبران، از دادگاه تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه را درخواست نمود. البته باید به این نکته توجه نمود صدور دستور موقت از دادگاه می بایست قبل از اعلام کتبی ذینفع ضمانت نامه مبنی بر مطالبه وجه ضمانت نامه باشد. بنابراین در صورت احراز فوریت امر توسط دادگاه، طبق مقررات مذکور در مواد ۳۱۰ تا ۳۱۵ قانون آئین دادرسی مدنی با صدور دستور موقت، از ضبط ضمانت نامه ممانعت نمود. به ویژه که سپردن خسارت احتمالی از سوی متعهد اصلی، تضمین مناسبی برای ذینفع می باشد. در صورتی که تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه باشد باید علاوه بر طرف قرارداد، بانک نیز طرف دعوا قرار گیرد.

عملکرد و رويه مورد نظر بانک ها درخصوص ابطال ضمانت نامه بانکی بر مبنای ارائه اصل ضمانت نامه، همواره از موضوعات مورد استعلام و طرح شکایات اشخاص حقيقي و يا حقوقي نزد بانک می باشد. تلاش در جهت رفع هرگونه اختلاف و جلوگیری از ابطال ضمانت نامه های بانکی نیازمند تجربه  و آگاهی های لازمه در خصوص مقررات ضمان و قوانین پیش بینی شده در این زمینه است دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با ده سال سابقه فعالیت در این زمینه آماده ارائه هر نوع مشاوره و یا پذیرش وکالت انواع دعاوی ضمانت نامه بانکی می باشد

اشتراک گذاری: