شکایات ناشی از تصمیمات و اقدامات واحدهای مذکور در بند الف ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری و اعتراض نسبت به آرای قطعی صادره از مراجع شبه قضایی، در دیوان عدالت اداری رسیدگی می شود. نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری مستلزم رعایت اصولی است که در قانون دیوان عدالت اداری به آنها اشاره گردیده است. با توجه به پیچیدگی فرآیند شکایت در دیوان عدالت اداری، در این مقاله سعی نموده ایم راهنمایی کامل از تنظیم دادخواست تا صدور رای را به شما ارائه نمائیم.
موارد قابل شکایت در دیوان عدالت اداری
موارد قابل شکایت در دیوان عدالت اداری بر اساس ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری، به شرح ذیل می باشد:
شکایت از تصمیمات و اقدامات نهادهای دولتی و عمومی
این رایج ترین نوع شکایت است. اگر یک سازمان دولتی یا عمومی (مانند وزارتخانه، شهرداری، سازمان تأمین اجتماعی و…) تصمیمی گرفته یا اقدامی انجام داده که به ضرر شما بوده و آن را غیرقانونی می‌دانید، می‌توانید در دیوان شکایت کنید.
مانند عدم صدور پروانه ساخت، صدور رأی تخریب در کمیسیون ماده ۱۰۰، وضع عوارض غیرقانونی، صدور برگه تشخیص مالیاتی که به آن اعتراض دارید و در هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی به نتیجه نرسیده است.
شکایت از آیین‌نامه‌ها و مصوبات دولتی (درخواست ابطال)
گاهی مشکل یک تصمیم شخصی نیست، بلکه یک قانون یا مصوبه کلی است که توسط یک نهاد دولتی (مانند هیئت وزیران، یک وزارتخانه، یا شورای شهر) تصویب شده و شما آن را خلاف قانون اساسی یا قوانین عادی می‌دانید. در این حالت می‌توانید ابطال مصوبات را از دیوان درخواست کنید.
شکایت از آراء قطعی مراجع شبه قضایی
بسیاری از نهادها دارای کمیسیون ها و هیئت هایی هستند که مانند دادگاه رأی صادر می‌کنند (به آنها “مراجع شبه قضایی” می‌گویند). اگر رأی قطعی این مراجع را ناعادلانه یا غیرقانونی می‌دانید، می‌توانید در دیوان عدالت اداری به آن اعتراض کنید.
مهم‌ترین مراجع شبه قضایی:
- کمیسیون‌های شهرداری: مانند کمیسیون ماده ۱۰۰ (تخلفات ساختمانی) و کمیسیون ماده ۷۷ (عوارض شهرداری).
- هیئت های حل اختلاف مالیاتی.
- هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف کارگر و کارفرما (موضوع قانون کار).
- کمیسیون ماده ۱۶ قانون تسهیلات استخدامی جانبازان.
- هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان دولت.
- تعزیرات حکومتی (اعتراض به رای قطعی تعزیرات حکومتی)
شکایات استخدامی کارمندان دولت و نهادهای عمومی
کارمندان رسمی، پیمانی یا قراردادی دستگاه های دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی (مانند شهرداری‌ها و تأمین اجتماعی) اگر در خصوص وضعیت استخدامی خود شکایتی داشته باشند، باید به دیوان عدالت اداری مراجعه کنند. مانند اعتراض به اخراج یا انفصال از خدمت، عدم تبدیل وضعیت استخدامی (مثلاً از قراردادی به پیمانی) با وجود داشتن شرایط قانونی، اعتراض به نحوه محاسبه حقوق، مزایا، پاداش پایان خدمت یا حقوق بازنشستگی.
چه اشخاصی می توانند در دیوان عدالت اداری طرح شکایت کنند؟
یکی از شرایط پذیرش شکایت در دیوان عدالت اداری این است که شکایت توسط ذینفع انجام شود. هر فردی اعم از حقیقی یا حقوقی که تصمیمات و اقدامات دولتی موجب ضرر وی گردیده یا اقدامی از سوی این سازمان ها و نهادها علیه منافع وی صورت گرفته باشد، یا آراء صادره از مراجع شبه قضایی علیه وی صادر شده باشد، حق شکایت دارد.
چنانچه شاکی شخص حقوقی باشد، نمایندگان قانونی مانند مدیرعامل یا رئیس هیات مدیره یا اعضایی که از هیات مدیره به موجب اساسنامه اختیار طرح دعوا دارد، می تواند شکایت را مطرح نماید.
ممکن است نمایندگان مذکور به وکیل متخصص در دیوان عدالت اداری وکالت دهند، در این حالت برای احراز سمت نمایندگان شخص حقوقی باید به اساسنامه شرکت مراجعه کرد.
برای درخواست وکالت یا دریافت اطلاعات بیشتر، همین حالا از مشاوره یک وکیل مجرب بهره‌مند شوید و مسیر موفقیت پرونده خود را هموار کنید.
در ماده ۱۷ قانون دیوان عدالت اداری مقرر گردیده، دادستانی کل کشور، سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات نیز می توانند نسبت به موضوعاتی که متضمن تضییع حقوق عمومی است در دیوان عدالت اداری شکایت نمایند.
از چه اشخاصی می توان در دیوان عدالت اداری شکایت کرد؟
دیوان عدالت اداری صلاحیت عام برای رسیدگی به همه اعتراضات و شکایات مردم را دولت ندارد. بلکه صرفاً می توان علیه اشخاصی طرح شکایت نمود که به طور صریح در صلاحیت دیوان عدالت اداری ذکر شده اند.
این اشخاص شامل وزارتخانه، موسسات، سازمان ها و شرکت های دولتی، شهرداری ها، سازمان تامین اجتماعی، نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها می باشند. هم چنین کارمندان نهادهای نامبرده شده در خصوص اقدامات ایشان که مربوط به انجام وظایف آنهاست.
بنابراین اگر اقدامات اشخاص خصوصی نظیر موسسات خصوصی یا بانک های خصوصی موجب ورود ضرر و زیان به شخصی شود، قابل طرح در دیوان عدالت اداری نیست و محاکم عمومی به آن رسیدگی می نمایند.
مهلت شکایت به دیوان عدالت اداری
تقدیم دادخواست باید در مهلت های قانونی پیش بینی شده صورت گیرد. این مهلت ها حسب مورد به طریق زیر تعیین شده اند:
الف) شکایت از آرا و تصمیمات قطعی هیات های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون های مالیاتی، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با قانون برای اشخاص داخل کشور ظرف ۳ ماه و برای افراد مقیم خارج از کشور ظرف ۶ ماه از تاریخ ابلاغ رأی یا تصمیم قطعی مرجع مربوطه.
بیشتر بدانید: مراحل و نکات مهم شکایت از اداره کار در دیوان عدالت اداری
ب) شکایت از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها، همچنین رسیدگی به شکایت قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند فوق و کارکنان واحدهای لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی ظرف ۶ ماه از تاریخ ابلاغ به اشخاص مقیم داخل کشور و ظرف ۱ سال از تاریخ ابلاغ به اشخاص مقیم خارج از کشور.
ج) شکایت از استنکاف از پاسخ یا خودداری از ثبت درخواست توسط نهادهای مذکور در بندهای فوق ظرف ۶ ماه از انقضای مهلت سه ماهه پاسخ یا عدم ثبت درخواست برای اشخاص مقیم داخل کشور و ظرف ۱ سال برای اشخاص مقیم خارج از کشور.
در صورتی که شخص اثبات کند نسبت به تصمیم یا رای بی اطلاع بوده و یا عذر موجهی داشته است می تواند خارج از مهلت های مذکور نیز دادخواست خود را تقدیم کند.
نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری
برای طرح شکایت در دیوان عدالت اداری تنظیم دادخواست ضروری است. دادخواست تنظیم شده می بایست دارای شرایط زیر باشد:
الف) به زبان فارسی باشد.
ب) دادخواست باید روی برگه های مخصوص و متحدالشکلی که وجود دارد تنظیم شود.
اطلاعات مورد نیاز در دادخواست عبارتند از:
- مشخصات شاکی حقیقی یا حقوقی (حسب مورد نام و نام خانوادگی، شماره ملی، تاریخ تولد – در خصوص اشخاص حقوقی شماره ثبت شرکت)
- مشحصات طرف شکایت (فهرست شناسه ملی سازمان ها در سایت دیوان عدالت اداری به آدرس divanedalat.eadl.ir موجود می باشد.)
- موضوع شکایت و خواسته
- شماره و تاریخ تصمیم یا رای مورد اعتراض
- ضمائم و مستندات (شامل مستندات غیرقانونی بودن تصمیم یا اثبات وقوع خسارت)
- شرح شکایت
- امضا یا اثر انگشت.
ج) از دادخواست باید به تعداد طرف شکایت به اضافه ۱ نسخه تهیه شود.
همچنین رونوشت مصدق مدارک پیوست به دادخواست نیز باید به تعداد طرف شکایت به اضافه ۱ نسخه آماده شود.
د) اگر دادخواست دهنده اصیل نباشد و به نمایندگی از اصیل تحت عنوان وکیل، نماینده قانونی، ولی، وصی، قیم یا مدیر عامل شرکت بخواهد اقدام کند باید سند اثبات کننده سمت خود را پیوست نماید.
ه)پرداخت هزینه دادرسی: هزینه دادرسی در شعب بدوی دیوان یکصد هزار ریال و در شعب تجدیدنظر دویست هزار ریال است.
برای ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری به کجا باید مراجعه کرد؟
برای ثبت دادخواست می توان به یکی از موارد زیر مراجعه کرد:
- دفتر خدمات قضایی
- دفاتر اداری دیوان عدالت اداری در مراکز استان ها
- دبیرخانه مرکزی دیوان عدالت اداری
مدارک لازم جهت شکایت در دیوان عدالت اداری
برای شکایت در دیوان عدالت اداری باید مدارکی پیوست دادخواست شود که به شرح ذیل می باشد:
- رای قطعی و رای بدوی در پرونده هایی با موضوع اعتراض به آراء هیات ها یا کمیسیون های تخصصی
- مستندات مربوط به پرداختی ها، فاکتورها و قراردادهای مرتبط
- سند مالکیت یا پایان کار ساختمان
- مدارک هویتی شاکی
- مکاتبات بین شاکی و دستگاه دولتی طرف شکایت
- وکالتنامه در مواردی که شکایت توسط وکیل مطرح می شود.
نحوه پیگیری شکایت در دیوان عدالت اداری
پس از ثبت شکایت به یکی از طرق مزبور در قانون دیوان عدالت اداری، پرونده به یکی از شعب دیوان بر اساس موضوع شکایت، ارجاع می شود. شکایت را می توانید به صورت غیرحضوری و از طریق روند کاری پرونده در سامانه عدل ایران پیگیری نمائید. اما امکان پیگیری حضوری نیز وجود دارد برای این امر، می توانید به ساختمان دیوان عدالت اداری مراجعه نموده و از طریق شعبه پرونده را پیگیری نمائید.
انصراف از شکایت در دیوان عدالت اداری
شاکی می تواند بعد از تقدیم دادخواست، نسبت به استرداد آن اقدام کند. اما استرداد دادخواست تا قبل از وصول پاسخ از سوی طرف شکایت امکان پذیر است. چنانچه شاکی در این مهلت، دادخواست خود را مسترد نماید، قرار ابطال دادخواست صادر می شود.
شاکی پس از وصول پاسخ از سوی طرف شکایت، می تواند از شکایت خود به صورت کلی صرفنظر نماید. در این حالت قرار سقوط شکایت صادر می شود. انصراف از شکایت در دیوان عدالت اداری بدین معناست که شاکی حق شکایت مجدد را نخواهد داشت.
موارد رد شکایت در دیوان عدالت اداری
موارد رد شکایت را می توان به شرح ذیل نام برد:
- عدم طرح خواسته به صورت صریح و منجز
- عدم اهلیت شاکی برای طرح شکایت
- ذی نفع نبودن شاکی
- ذی سمت نبودن شاکی
- عدم توجه دعوا به طرف شکایت
- طرح شکایت خارج از مهلت قانونی
- شکایت مشمول اعتبار امر مختومه باشد
- منتفی شدن موضوع شکایت بعد از طرح دعوا
- احراز عدم صلاحیت دیوان برای رسیدگی
در نهایت باید گفت، شکایت در دیوان عدالت اداری، راهکاری قانونی برای دفاع از حقوق افراد در برابر قدرت نهادهای دولتی است. این مسیر اگرچه شفاف به نظر می‌رسد، اما مملو از جزئیات و نکات حقوقی است که نادیده گرفتن آن ها می‌تواند به سادگی منجر به شکست شود. از تشخیص صلاحیت دیوان و جمع‌آوری مدارک گرفته تا تنظیم یک دادخواست بی‌نقص و پیگیری مستمر پرونده، هر مرحله نیازمند دقت و تخصص است.
دفترحقوقی دادپویان حامی با بهره‌گیری از تیمی مجرب از وکلای متخصص در دیوان عدالت اداری، آماده است تا شما را در این مسیر پیچیده همراهی کند. برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی می توانید از طریق شماره های مندرج در وب سایت با ما در تماس باشید.
سوالات متداول
دیوان عدالت اداری دقیقاً به چه شکایاتی رسیدگی می‌کند؟
دیوان عدالت اداری مرجع رسیدگی به شکایات مردم (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) از تصمیمات، اقدامات و آیین نامه‌های دستگاه‌های دولتی و عمومی است. به زبان ساده، اگر یک سازمان دولتی، شهرداری، سازمان تامین اجتماعی، سازمان امور مالیاتی و… حقی از شما ضایع کرده باشد، مرجع شکایت شما دیوان است. نکته مهم: دیوان به اختلافات بین اشخاص خصوصی (مثلاً اختلاف شما با همسایه یا یک شرکت خصوصی) رسیدگی نمی‌کند.
برای ثبت شکایت باید به تهران مراجعه کنم؟
خیر. تمام مراحل ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور انجام می‌شود. شما می‌توانید از شهر خودتان دادخواست را ثبت کنید و تمام ابلاغیه‌ها و روند پرونده را از طریق سامانه ثنا پیگیری نمایید.
هزینه شکایت در دیوان چقدر است؟
هزینه شکایت در دیوان در شعب بدوی، یک صد هزار ریال و در شعب تجدیدنظر دویست هزار ریال است.
رایج‌ترین شکایات در دیوان عدالت اداری کدامند؟
- شکایات مربوط به آرای کمیسیون های شهرداری (مانند کمیسیون ماده ۱۰۰ و ماده ۷۷)
- اعتراض به برگه های تشخیص مالیات و آرای هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی
- شکایات مربوط به سازمان تامین اجتماعی (مانند برقراری مستمری، بازنشستگی، بیمه بیکاری)
- اعتراضات استخدامی کارمندان دولت (مانند اخراج، تغییر وضعیت استخدامی)
- شکایت برای الزام به صدور انواع مجوزها و پروانه‌ها (مانند پروانه کسب یا ساخت)
