وصول مطالبات بانکی یکی از مهم ترین وظایف بانک ها به شمار می رود که نقش اساسی در حفظ سلامت مالی و اقتصادی این نهاد ایفا می نماید.
بانک ها از دو طریق سپرده های قرض الحسنه جاری و پس انداز و سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت، وجوه مردم را جذب می نماید و از طریق اعطای تسهیلات مصرف میکند. بنابراین در این چرخه اگر وام گیرندگان در پرداخت اقساط خود تاخیر داشته باشند و یا از بازپرداخت تسهیلات خودداری کنند، باعث می شود بانک ها نتوانند اصل و سود سپرده های اشخاص را مسترد کنند و در برخی مواقع موجب ورشکستگی بانک ها می گردد.
در این مقاله سعی نموده ایم در خصوص فرآیند و نحوه وصول مطالبات بانکی توضیحاتی را ارائه نمائیم تا از این طریق بتوانیم در افزایش آگاهی و دانش حقوقی و مدیریتی بانک ها و سایر علاقه مندان کمک کرده باشیم.
مطالبات بانکی چیست و چرا اهمیت دارد؟
مطالبات بانکی به مبالغی گفته می شود که بانک از مشتریان بابت تسهیلات اعطایی و خدمات و معاملات انجام شده طلب دارد. در واقع مطالبات بانکی بدهی هایی است که مشتریان به بانک ها دارند و باید در موعد مقرر پرداخت نمایند.
مطالبات بانکی به عنوان یکی از دارایی های مهم بانک به شمار می رود و نقش حیاتی در حفظ نقدینگی، کاهش ریسک مالی، افزایش سود آوری و حفظ اعتبار و اعتماد عمومی دارد. لذا بانک ها باید با استفاده از روش ها و ابزارهای مناسب مطالبات خود را پیگیری و وصول نمایند.
روش های وصول مطالبات بانکی
وصول مطالبات بانکی یکی از اموری است که نیازمند روش ها و استراتژی های موثری برای مدیریت و کاهش ریسک ناشی از عدم بازپرداخت تسهیلات است. در اینجا به بررسی روش های مختلف وصول مطالبات بانکی می پردازیم.
وصول مطالبات بانکی از طریق چک وثیقه تسهیلات
در بسیاری مواقع بانک ها جهت تضمین پرداخت تسهیلات اعطایی به افراد، از آنها یا ضامنین چک دریافت می کنند.
در چنین حالتی بانک ها می توانند مطالبات خود را از محل چک وصول نمایند. اگر چک بلامحل باشد باید اقدام به برگشت زدن چک و اخذ گواهی عدم پرداخت کنند.
پس از آن می توان از سه طریق ثبتی، حقوقی و کیفری نسبت به اخذ مبلغ آن اقدام نمایند.
۱.اجرای چک از طریق اداره ثبت
طبق ماده ۲ قانون صدور چک، چک های صادره در حکم اسناد لازم الاجرا می باشند. لذا در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا بخشی از وجه آن به علت نبودن محل یا به هر علتی به جز مغایرت امضا که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد، می توان طبق آئین نامه های مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقی مانده آن را از صادر کننده وصول نمود.
البته در مقاله نحوه وصول چک برگشتی در این خصوص توضیحات کافی داده شده است که می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به این مقاله مراجعه نمائید.
- آثار حقوقی اجرای چک از طریق اداره ثبت
– می توان درخواست ممنوع الخروجی صادرکننده و صاحب حساب را نمود.
– کلیه وجوه و اموال بدهکار توقیف و پس از طی تشریفات مقرر ارزیابی و به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن مبلغ چک وصول می شود.
۲.اجرای چک از طریق محاکم حقوقی
طبق اصلاحات قانون چک در سال ۹۷ چک از طریق محاکم حقوقی به دو طریق قابل وصول است. یکی از طریق درخواست صدور اجرائیه و دیگری از طریق طرح دعوی مطالبه وجه چک از دادگاه.
وصول مطالبات بانکی از طریق اجرای چک در محاکم حقوقی چنانچه طرح دعوای مطالبه وجه صورت گیرد مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است اما درخواست صدور اجرائیه نیازی به پرداخت هزینه دادرسی ندارد. چنانچه تاریخ مندرج در چک برای چند سال قبل باشد و بانک خسارت تاخیر در تادیه را نیز بخواهد چاره ای جز ارائه دادخواست نیست. چرا که در درخواست صدور اجرائیه نمی توان مطالبه خسارت تاخیر در تادیه را نمود.
۳.اجرای چک از طریق کیفری
چک علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می باشد. البته این ضمانت اجرا برای چک های وثیقه تسهیلات قابل اجرا نیست. به این دلیل که چک های تضمین قابل تعقیب کیفری نمی باشند.
وصول مطالبات بانکی از طریق سفته
در بانک ها سفته به عنوان ضمانت وام و تسهیلات پرداختی مورد استفاده قرار می گیرد. علی رغم تاکید ماده ۱۵ قانون عملیات بانکی بدون ربا مبنی بر اینکه قراردادهای داخلی بانک در حکم اسناد لازم الاجرا هستند، اخذ سفته از مشتریان غیر ضروری و زاید است.
در صورتی که بانک قصد اخذ سفته به عنوان وثیقه تسهیلات را داشته باشد، صادرکننده باید عبارت جهت وثیقه دین آقا/خانم ……. را در پشت صفحه قید و امضاء کند. در صورتی که تسهیلات گیرنده از پرداخت بدهی خود خودداری نمود، بانک می تواند مبلغ سفته را از صادرکننده وصول نماید.
مطالبه وجه سفته در مقاله مجزایی با همین عنوان به طور کامل توضیح داده شده است که جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به آن مراجعه نمائید. اما به طور کلی بانک ها صرفا می توانند از طریق طرح دعوای حقوقی نسبت به مطالبه وجه سفته اقدام نمایند که آن هم علاوه بر زمان بر بودن، مستلزم پرداخت هزینه است.
ویژگی های سفته های توثیقی
از جمله ویزگی های سفته توثیقی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- ظهرنویس یا ظهرنویسان این گونه سفته ها همراه بدهکار اصلی متضامنا، منفردا و مشترکا پرداخت مبلغ سفته را ضمانت می کنند.
- دومین ویژگی این گونه سفته ها فاقد سررسید بودن آن هاست. زیرا طبیعت معاملات بانکی و مراودات مالی مداوم بانک با مشتری و یکسان نبودن مهلت های تعیین شده در دستورالعمل تعهدات معوق مشتریان تسهیلات اعطایی، ایجاب می کند که سفته های ماخوذه بابت وثیقه، سررسید معین نداشته باشند تا بانک هر زمان مقتضی بداند علیه بدهکار اقدام و از مزایای سفته استفاده کند.
وصول مطالبات بانکی از طریق قرارداد بانکی
طبق ماده ۱۵ قانون عملیات بانکی مصوب ۱۳۶۲ : «کلیه قرارداد های تسهیلات بانکی، در حکم اسناد لازم الاجرا و تابع مفاد آئین نامه اجرایی اسناد رسمی است. » یعنی از جهت اجرا مانند اسناد رسمی قابل اجرا از طریق اداره ثبت هستند.
- اجرای مفاد قرارداد بانکی از طریق اجرای ثبت
طبق ماده ۱۹۹ و بند الف ماده ۲ آئین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی، مرجع صدور اجرائیه برای اجرای مفاد قراردادهای تسهیلات بانکی اداره ثبت محل وقوع شعبه پرداخت کننده تسهیلات می باشد. در درخواست صدور اجرائیه باید میزان اصل طلب، میزان سود، حق بیمه که بانک طبق شرط سند پرداخت کرده است و میزان خسارت تاخیردر تادیه تصریح شود.
اجرای ثبت موظف است ظرف مهلت قانونی اجرائیه صادر و اوراق اجرایی را طبق مقررات به بدهکار و ضامن یا ضامنین ابلاغ و مراتب ابلاغ اجرائیه و تائید آن را مطابق ماده ۱۱۱ آئین نامه جدید اجرا به بانک اعلام و از بانک بخواهد که نحوه وصول طلب خود را اعلام کند.
هزینه اجرایی قرارداد تسهیلات معادل ۵ درصد میزان طلب وصول شده می باشد و در ابتدای اجرا مبلغی بابت این امر وصول نمی شود و زمان پرداخت آن به اداره ثبت زمان وصول مطالبات از محل اموال توقیف شده می باشد.
مزایای اجرای مفاد قرارداد بانکی از طریق ثبت
از جمله مزایای اجرای قرارداد بانکی از طریق ثبت می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- هزینه اجرا در پایان و به هنگام وصول مطالبات توسط ثبت اخذ می شود.
- دوایر اجرای ثبت می توانند نسبت به شناسایی هر گونه وجه یا مال متعلق به بدهکار و نسبت به توقیف آن اقدام نمایند.
- می توان علاوه بر توقیف حساب و اموال بدهکار، وی را ممنوع الخروج نیز نمود.
- پس از ابلاغ اجرائیه، چنانچه بدهکار ظرف مدت ۲۰ ور زمفاد سند را به اجرا نگذاشته و یا رضایت متعهدله را اخذ نکند، ضمن ثبت بدهی در سامانه سجل محکومیت های مالی کلیه دستگاه های اجرایی و بانک ها و موسسات مالی و اعتباری از انعقاد هر گونه قرارداد مالی و پرداخت تسهیلات، موافقت اصولی، صدور کارت بازرگانی و واردات به این شخص ممنوع می باشند.
۲. اجرای قرارداد بانکی از طریق محاکم حقوقی
قرارداد تسهیلات بانکی قراردادی است که طبق قانون مدنی و قانون عملیات بانکی بدون ربا منعقد شده و طرفین آن ملزم به اجرای تعهدات ناشی از آن هستند. بنابراین در صورت استنکاف یکی از طرفین از انجام تعهدات آن، طرف دیگر می تواند الزام متعهد را از مراجع قضایی تقاضا نماید.
لذا در صورت استنکاف یا تاخیر در پرداخت اقساط، بانک می تواند از طریق طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه، الزام گیرنده و ضامن را به پرداخت دین از دادگاه مطالبه نماید.
دادگاه صالح رسیدگی دادگاه محل وقوع خواند می باشد. در صورتی که گیرنده تسهیلات و ضامن در حوزه های قضایی متفاوت باشند، بانک می تواند به هر یک از دو دادگاه مراجعه کند.
نکات مهم در اجرای قرارداد بانکی از طریق محاکم حقوقی
- برای مطالبه وجه قرارداد بانکی از طریق حقوقی باید هزینه دادرسی به میزان ۵/۳ درصد مبلغ قرارداد را پرداخت شود.
- در صورتی که بانک درخواست تامین خواسته داشته باشد باید خسارت احتمالی تودیع نماید.
- صدور دستور ممنوع الخروجی منوط به صدور حکم قطعی و صدور اجرائیه است.
- در صورتی که در مرحله اجرای حکم هیچ مالی از بدهکار یافت نشود می توان محکوم علیه را بازداشت نمود.
وصول مطالبات بانکی از طریق اجرای ضمانت تسهیلات
معمولا بانک ها به هنگام پرداخت تسهیلات از گیرنده می خواهند تا ضامن معتبر معرفی نماید. به هنگام پرداخت و امضاء قرارداد تسهیلات، مسئولیت گیرنده تسهیلات در قبال بانک به میزان اصل و سود تسهیلات است. در برخی اوقات ضامنین به بانک مراجعه می کنند و متوجه می شوند گیرنده وام ماهها و حتی سالها از استرداد تسهیلات یا پرداخت اقساط تاخیر نموده است و این امر به اطلاع ضامن نرسیده و مبالغی هنگفت وجه التزام و خسارات تاخیر به تسهیلات تعلق گرفته است.
در قراردادهای بانکی بندی وجود دارد که طی آن مقرر گردیده چنانجه ظرف ۲ ماه از سررسید هر یک از اقساط و عدم پرداخت آنها بانک باید ضامن یا وثیقه گذار را مطلع نماید در غیر اینصورت اخذ وجه التزام تاخیر تادیه امکان پذیر نخواهد بود.
وصول مطالبات بانکی از طریق اجرای سند رهنی
وثیقه مالی است که بانک برای تضمین بازپرداخت تسهیلات از وام گیرنده دریافت می کند و حق دارد در صورت خودداری تسهیلات گیرنده از بازپرداخت و یا تاخیر در پرداخت اقساط، به ان مراجعه و مطالبات خود را از طریق آن وصول نماید.
یکی از روش های گرفتن وثیقه، تنظیم سند رهنی می باشد. چنانچه وام گیرنده از بازپرداخت تسهیلات امتناع نمایدريال بانک می تواند نسبت به آن سند، درخواست صدور اجرائیه نماید.
بانک ها باید برای صدور اجرائیه اسناد رهنی به دفاتر اسناد رسمی تنظیم کننده سند مراجعه و درخواست صدور اجرائیه نمایند.
دفتر اسناد رسمی اجرائیه را تنظیم و جهت ابلاغ به دایره اجرای اسناد رسمی اداره ثبت محل ارسال می کند. اداره ثبت محل اجرائیه را به بدهکار ابلاغ می نماید و ایشان باید ظرف مهلت ده روز مفاد اجرائیه را اجرا نماید. در غیر اینصورت، عین مرهونه توسط کارشناس ارزیابی و پس از قطعیت مزایده بر پایه قیمت کارشناسی انجام می شود.
در صورتی که روز مزایده خریداری پیدا نشود بانک می تواند با تودیع ما بهالتفاوت قیمت شش دانگ، مال را تملک یا به نسبت مطالبات خود مالک مشاعی گردد.
وکیل وصول مطالبات بانکی کیست و چه کارهایی انجام می دهد؟
وکیل وصول مطالبات شخصی است دارای تخصص حقوق بانکی بوده و به نمایندگی از بانک ها و موسسات مالی اعتباری پیگیری و وصول مطالبات معوق و بدهی های مشتریان را بر عهده می گیرند.
وکیل بانکی تمامی مراحل اعم از پیگیری های اولیه تا اقدامات قضایی و اجرایی را به شرح ذیل انجام می دهند:
- ارائه مشاوره حقوقی و راهکارهای قانونی مناسب برای وصول مطالبات به بانک ها
- بررسی و تحلیل وضعیت پرونده ها و ارائه توضیحات لازم به بانک برای اتخاذ تصمیمات مناسب.
- وکیل می تواند با شناسایی نقاط قوت و ضعف قراردادهای بانکی، راهکاهای قانونی را برای ذتقویت موقعیت بانک در وصول مطالبات ارائه نماید.
- ارسال اخطاریه های رسمی و حقوقی به مشتریان بدهکار و اگاه نمودن آنها از وضعیت بدهی و عواقب عدم پرداخت
- تنظیم و انعقاد توافق نامه با بدهکاران و توافق بر سر شرایط جدید برای وصول مطالبات.
- تنظیم و ارائه دادخواست به مراجع قضایی برای وصول مطالبات از طریق اقدامات قانونی
- حضور در جلسات دادگاه و ارائه دفاعیات به عنوان نماینده بانک
- پیگیری و اجرای احکام قضایی برای وصول مطالبات از جمله توقیف اموال و دارایی های بدهکاران
- وکیل می تواند با همکاری با شرکت های تخصصی وصول مطالبات، فرآیند پیگیری و وصول مطالبات را تسهیل نماید.
- اطلاع رسانی به بانک از پیشرفت پرونده و نتایج حاصل از پیگیری ها و اقدامات قانونی
ویژگی های یک وکیل حرفه ای برای پیگیری حقوقی مطالبات بانکی
وکیل حرفه ای که وظیفه پیگیری حقوقی مطالبات بانکی را بر عهده دارد باید دارای ویژگی های ذیل باشد:
- دارای دانش حقوق بانکی باشد و به قوانین و مقررات بانکی، تسهیلات بانکی، ضمانت نامه ها و سایر موضوعات تسط داشته باشد.
- باید تجربه و سابقه فعالیت در زمینه وصول مطالبات بانکی را داشته باشد.
- باید دارای مهارت مذاکره باشد تا بتواند با بدهکاران به توافق برسد و شرایط بازپرداخت را به نفع بانک تعیین نماید.
- توانایی حل و فصل اختلافات و رسیدن به توافق های دو جانبه با بدهکاران را داشته باشد.
- وکیل باید با پیگیری مستمر و مداوم بتواند اقدامات قانونی را در اسرع وقت انجام دهد تا از این طریق مطالبات بانک در کوتاه ترین زمان وصول شود.
- باید اصول اخلاقی را رعایت کند و با صداقت و شفافیت عمل نماید.
- وکیل باید توانایی همکاری موثر با تیم داخلی بانک و شرکت های وصول مطالبات در صورت واگذاری پرونده به آنها را داشته باشد.
نمونه دستورالعمل وصول مطالبات
دستورالعمل وصول مطالبات بانکی که در واقع آئین نامه وصول مطالبات غیر جاری موسسات اعتباری می باشد و برخی از افراد از آن به نام دستورالعمل یاد می کنند، در مورخ ۱۰/۶/۹۴ تصویب و به بانک ها ابلاغ گردید. در این آئین نامه تغییراتی ایجاد گردید که می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به فایل ذیل مراجعه نمائید.
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه بانکی و با بهره مندی از وکلای متخصص و با تجربه در این زمینه آماده ارائه خدمات حقوقی خویش به شما عزیزان می باشد. جهت بهره مندی از این خدمات می توانید با ما تماس حاصل نمائید.
