زنا عبارت است از نزدیکی و رابطه جنسی زن و مردی که از نظر شرعی زن و شوهر محسوب نشده و از موارد شبهه در وجود رابطه زوجت  (وطی به شبهه) نیز نباشد. با توجه به اینکه جرم زنا ،یک جرم شرعی خاص محسوب می شود قانونگذار نیز دیدی متفاوت به آن داشته و شرایط تحقق و اثبات و … آن نیز متفاوت است. که در ادامه به تبیین هر کدام از آنها پرداخته می شود.

شرایط تحقق جرم زنا

برای تحقق زنا بسته به نوع زنا شرایط متفاوتی لازم است.  زنا بسته به اینکه به عنف و اکراه باشد یا زنای با محارم باشد یا زنای محصن و زنای ساده مجازات و شرایط تحقق آنها متفاوت است. از جمله شرایطی که برای تحقق انواع زنا لازم است میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• شرط اصلی که برای تحقق جرم زنا به صورت عام لازم است برقراری رابطه جنسی و وقوع دخول بین مرد و زنی که علقه زوجیت بین آنها وجود ندارد می باشد.
• شرط دیگر وود عقل و بلوغ در طرفین زناست. به همین دلیل است که قانونگذار در صورتی که یکی از طرفین فاقد این شرایط باشد را از مجازات معاف کرده، هر چند این امر از عموم شرایط مسئولیت کیفری نیز قابل استنباط است.

علاوه بر شرایط فوق، برای تحقق انواع زنا شرایط خاص دیگری نیز لازم است:

الف) برای تحقق زنای با محارم بایستی بین طرفین رابطه نسبی وجود داشته باشد و از نظر شرعی عقد آنها حرام باشد. مثل خواهر و برادر یا دایی و خواهرزاده.

ب) برای تحقق زنای به عنف بایستی مرد با توسل به زور و اجبار و علیرغم میل باطنی زن با وی نزدیکی کند. باید در نظر داشت که اکراه و تهدید زن، همچنین نزدیکی با زن در حال مستی، بیهوشی، خواب در صورتی که زن رضایت به نزدیکی نداشته باشد نیز در حکم زنای به عنف است.

ج) برای تحقق زنای محصنه علاوه بر شروط بالا شخص (مرد یا زن) بایستی دارای همسر دائمی (همسر موقت باعث تحقق احصان نمی شود) و بالغ باشد و در حالیکه بالغ و عاقل بوده از طریق قُبُل (آلت جنسی زن) با وی در حال بلوغ نزدیکی کرده باشد و هر وقت بخواهد امکان نزدیکی با وی را داشته باشد.

 در صورتیکه زنایی فاقد یکی از سه شرط اختصاصی فوق باشد زنای مذکور، زنای ساده تلقی گردیده و وجود همان ۲ شرط عمومی برای تحقق زنا کافی است.

طرفین زنا

شرط اصلی و ابتدایی در تحقق زنا همانطور که در تعریف آن نیز بیان شده این است که طرفین زنا مرد و زن باشند لذا اگر یکی از طرفین خنثی (دوجنسه) باشد، با توجه به تفسیر به نفع متهم زنا محقق نمی شود. بالغ بودن هر دو طرف نیز در تحقق زنا لازم است. همچنین مواردی نیز وجود دارد که وجود ویژگی خاص در یکی از طرفین موجب تشدید مجازات می شود. مثل زنای مرد با زنِ پدر خود یا زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان که غیر مسلمان بودن مرد موجب تشدید مجازات وی می گردد.

اثبات جرم زنا

با توجه به اینکه اثبات زنا منجر به تخدیش افکار عمومی و سلب آسایش و امنیت عمومی می گردد در شرع اسلام شرایط اثبات آن به نحوی مقرر گردیده تا اثبات آن به سختی مقدورباشد.  این رویه در قانونگذاری نیز ادامه پیدا کرده است به نحوی که اثبات جرائم منافی عفت سخت ترین شرایط را در بین جرائم دیگر دارد. برای اثبات زنا ۲ راه وجود دارد:

• مرتکبین چهار بار به ارتکاب زنا اقرار کنند: در صورتی که کمتر ازچهار بار اقرار به زنا کند، زنا ثابت نمی شود ولی به ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری محکوم می شوند.
• چهارشاهد عادل مرد یا سه مرد و دو زن یا دو مرد و چهار زن شهادت دهند که حضوراً تحقق زنا را دیده اند. نکته جالب توجه این است که اگر تعداد شاهدین به حد نصاب نرسد به مجازات قذف (۸۰ضربه شلاق) محکوم می شوند.

مجازات زنا

پس از اینکه تحقق زنا با استفاده از ادله فوق اثبات شد بسته به نوع زنا، زناکار به یکی از مجازات های زیر محکوم می شود:

الف) اعدام در چهارمورد:

۱- زنا با محارم نسبی ۲- زنا زن پدر (مادر ناتنی)  که در این صورت فقط مرد اعدام می شود و زن بسته به شرایط مجازات می شود. ۳- زنای مرد غیرمسلمان و زن مسلمان که موجب اعدام مرد است. ۴- زنای به عنف و اکراه که موجب اعدام مرد زناکار است. لازم به ذکر است تحقق زنای به عنف از سوی زن (یعنی زن مرد را وادار به زنا کند) برای زن اعدام ندارد.

ب) رجم(سنگسار):

در صورتی که مرد یا زن شرط احصان را داشته باشد. در این مورد هر کدام از طرفین که شرط احصان را داشته باشد به سنگسار محکوم می شود و شخصی که شرط احصان را ندارد بسته به سایر شرایط مجازات می شود.

ج) صد ضربه شلاق، تراشیدن موی سر و تبعید به مدت یکسال قمری:

 این مجازات صرفاً در خصوص مردی صادر می شود که همسر دائم دارد ولی تا زمان ارتکاب زنا با وی نزدیکی نکرده باشد.

د) صد ضربه شلاق:

در غیر موارد فوق مجازات طرفین ۱۰۰ ضربه شلاق حدی است.

• در زنای به عنف علاوه بر مجازات اعدام برای زانی (مرد زناکار) در صورتی که زن باکره باشد، مرد به پرداخت ارش البکاره و مهرالمثل نیز محکوم می گردد و اگر باکره نبوده باشد، فقط مهرالمثل را پرداخت می کند.

شرایط سقوط مجازات جرم زنا

بر خلاف جرائم تعزیری که از طرق زیادی مثل مرور زمان، عفو، گذشت شاکی، نسخ مجازات و … مجازاتشان سقوط می کند، جرایم حدی و بالاخص زنا پس از اثبات ساقط نمی شود فقط در صورتی که متهم  قبل از اثبات زنا توبه کند و این موضوع برای قاضی احراز شود مجازات هر چه باشد ساقط می شود. همچنین اگر جرم با اقرار ثابت شده باشد، پس از اثبات نیز اگر متهم توبه کند دادگاه از طریق رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری تقاضای عفو می کند.