دادگاه های نظامی که زیرنظر سازمان قضایی نیروهای مسلح فعالیت می کنند یکی از انواع دادگاه های کیفری هستند که به موجب قانون دادرسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۶۴ تشکیل شده اند تا به مواردی که در قوانین جزایی خصوصاً مجازات جرائم نیروهای مسلح پیش بینی شده است ، رسیدگی نمایند. درحال حاضر آئین دادرسی نیروهای مسلح به موجب اصلاحیه سال ۱۳۹۳ انجام می گیرد که در ادامه مطلب با نام بردن انواع دادگاه های نظامی ، صلاحیت و زمان تشکیل آنها بررسی می شود.

هدف از تشکیل دادگاه های نظامی چیست؟

دادگاه های نظامی به عنوان یکی از دادگاه های اختصاصی کیفری محسوب می شود. دادگاه اختصاصی به طور کلی دراغلب کشورها درکنار دادگاه های عمومی دادگستری تأسیس می شوند تا به امور خاصی رسیدگی نمایند. چراکه بررسی برخی امور مانند جرایمی که از طرف نظامیان ارتکاب می یابد به دلیل وضعیت شخص متهم درجامعه ، لزوم تخصص تخصص قضات رسیدگی کننده و تسریع در امور رسیدگی ، نیازمند آن است که تشکیلاتی با آئین دادرسی افتراقی پیش بینی گردد تا بتواند به اهداف پیش گفته نایل گردد.

یکی از دلایل مهم دیگر داشتن دانش نظامی به منظور رسیدگی به پرونده های کیفری نظامی است. امروزه مانند آنچه که از قاضی رسیدگی کننده به جرائم رایانه ای انتظار می رود ، دانش حداقلی از امور مرتبط به رایانه و سیستم های آن داشته باشد. از قاضی رسیدگی کننده به جرائم نظامی نیز انتظار می رود که از پیچیدگی های امور نظامی مطلع باشد. این امر به گونه ای است که نمی توان در هرپرونده از کارشناسان متخصص استفاده نمود. به همین دلایل پیش گفته از دیرباز عقیده حقوقدانان بر تفکیک دادرسی نظامیان از افراد عادی بوده است و می توان گفت دادگاه های نظامی اولین دادگاه های اختصاصی با آئین رسیدگی متفاوت هستند.

تشکیلات دادگاه های نظامی

تشکیلات رسیدگی به جرائم نظامیان در مرجع های مختلفی صورت می گیرد که عبارتند از

دادسرای نظامی ، دادگاه نظامی دو ، دادگاه نظامی یک ، دادگاه تجدیدنظر نظامی ، دادگاه نظامی دو زمان جنگ ، دادگاه نظامی یک زمان جنگ ، دادگاه تجدیدنظر نظامی زمان جنگ ، که به ترتیب تشکیلات آن مورد بررسی قرار می گیرد.

• دادسرای نظامی
  

دادسرای نظامی به تصدی دادستان نظامی استان در مرکز استان تشکیل می شود. درصورتی که رئیس قوه قضاییه تشخیص دهد در حوزه شهرستان نیز دادسرای ناحیه تشکیل می گردد اما حوزه قضایی دادسرای ناحیه الزاماً منطبق برحوزه های مشخص شده در تقسیمات کشوری نیست و با تعیین رئیس قوه قضاییه مشخص می شود. از وظایف دادسرا می توان به تعقیب و تحقیق درخصوص جرائم و اجرای احکامی که از دادگاه های کیفری صادر می شود نام برد.

• دادگاه نظامی دو
  

آئین دادرسی جرائم نیروهای مسلح ترتیب رسیدگی و صلاحیت خاصی برای دادگاه های نظامی دو مقرر نداشته است. این دادگاه مانند دادگاه کیفری دو باحضور یک قاضی به پرونده های درصلاحیت خود رسیدگی می کند.

• دادگاه نظامی یک
  

دادگاه نظامی یک در مرکز هراستان تشکیل می شود و هنگام بررسی و صدور رأی درخصوص جرائم درصلاحیت خود با ۳ عضو تشکیل می شود. یکی از اعضا به عنوان رئیس شعبه و ۲ عضو دیگر به عنوان مستشار شعبه. البته جلسات رسیدگی باحضور ۲ عضو نیز رسمیت دارد. اگر دادگاه نظامی یک تحت شرایطی که در قانون پیش بینی شده است درمقام رسیدگی به جرائم درصلاحیت دادگاه نظامی دو باشد ، باحضور یک عضو رسیدگی می کند.

• دادگاه تجدیدنظر نظامی
  

دادگاه تجدیدنظر نظامی در مرکز استان ها تشکیل می شود و اعضای آن عبارتند از یک رئیس و دو مستشار. که باحضور دو عضو نیز جلسات آن رسمیت پیدا می کند. همچنین مستشاران آن ممکن است با دستور رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح درعضویت دادگاه های نظامی یک همان استان نیز باشند.

• دادگاه های زمان جنگ
  

دادگاه های زمان جنگ بادستور و تصویب رئیس قوه قضائیه تشکیل می گرددتا صرفاً به جرائم مربوط در زمان جنگ رسیدگی کند. محدوده قضایی رسیدگی این دادگاه ها تابع دادگاه های نظامی دیگر نیست و به حسب مقتضیات و شرایط جنگی باتصویب رئیس قوه قضائیه تعیین می شود.

دادگاه های زمان جنگ شامل دادگاه نظامی دو ، دادگاه کیفری یک و دادگاه تجدیدنظر می شود. همچنین دادسرای نظامی زمان جنگ نیز درمعیت دادگاه های نام برده تشکیل می شود. درغیر این صورت دادسرای نظامی مرکز استان محل وقوع جرم به موضوع رسیدگی می کند.

صلاحیت رسیدگی دادگاه های نظامی شامل چه مواردی است ؟

همانطور که در بند پیش اشاره شد مراجع مختلف به موضوعات درصلاحیت جرائم نظامیان رسیدگی می کنند. علت تعدد این مراجع ، متفاوت بودن صلاحیت رسیدگی آنهاست. به همین دلیل به صورت جداگانه می توان گفت که صلاحیت دادگاه های نظامی به طریق زیر می باشد :

• دادگاه نظامی دو
  

این دادگاه صلاحیت رسیدگی به تمام جرائم ارتکاب یافته از طرف نظامیان را دارد (به جز آنچه مطابق قانون درصلاحیت دادگاه کیفری یک قرار گرفته). جرائم قابل رسیدگی در دادگاه نظامی دو عبارتند از جرائم تعزیری درجه ۴ و پایین تر و جنایات عمومی علیه تمامیت جسمانی با میزان کمتر از نصف دیه کامل.

• دادگاه نظامی یک
  

دادگاه نظامی یک به جرائم مستوجب مجازات سلب حیات ، جرائم موجب حبس ابد ، جرائم موجب قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی بامیزان نصف دیه کامل یا بیشتر و جرائم تعزیری درجه ۳ و بالاتر رسیدگی می کند.

• دادگاه تجدیدنظر نظامی
  

این دادگاه به صورت ابتدایی به پرونده ها رسیدگی نمی کند بلکه صرفاً به موضوعاتی که در یکی از دادگاه های نظامی دو و دادگاه نظامی یک اظهارنظر شده باشد صلاحیت رسیدگی را دارد. رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر نظامی به همان ترتیبی است که برای دادگاه تجدیدنظر استان مقرر شده است.

جرائم درصلاحیت سازمان قضایی شامل چه مواردی است؟

جرائمی که در دادگاه های نظامی رسیدگی می شوند عبارتند از :

الف) جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی نیروهای مسلح.

ب) جرائمی که امام خمینی و مقام معظم رهبری اجازه فرموده اند که شامل کلیه جرائم امنیتی نیروهای مسلح ، جرائم مرتبط با اطلاعات طبقه بندی شده نیروهای مسلح از ناحیه تأمین کنندگان تجهیزات ، کلیه جرائم مرتبط با سلاح و مهمات توسط کارکنان شاغل در نیروهای مسلح می باشد.

اشتراک گذاری: