بر اثر گواهینامه اختراع ، حقوق انحصاری در بهره برداری از اختراع برای مخترع یا قائم مقامان قانونی وی فراهم می گرددکه می تواند از هر نوع بهره برداری تجاری و زیان بار دیگران ممانعت نماید . از طرفی باید قائل بر این بود که اگر صیانت و حمایت از حقوق مخترعان برای تشویق ابتکار و گسترش روحیه ابلاغ ضروری باشد که جامعه به واسطه این حمایت ، از علم و مهارت مبتکران و مخترعان بهره مند گردد، درمقابل محروم ساختن جامعه به واسطه ی انحصار حقوق مخترعان، روا و عادلانه نیست . چرا که جامعه هم باید از دستاورد های فنی مخترع بهره مند شود و نباید حمایت از مخترع باعث به رکود رفتن پیشرفت و تکنولوژی شود . در واقع باید تعادلی معقول فیمابین منافع ومصالح دارنده گواهینامه اختراع و همچنین تضمین در تحقق مصلحت های جامعه در سطح وسیعی برقرار گردد.

النهایه؛ برقراری محدودیت های معقول و منطقی بر حقوق انحصاری دارنده ورقه اختراع تاجایی که مانع بهره برداری مشروع مخترع از حقوقش نشود، یکی از قواعد نظام حق اختراع می باشد .

• شرایط استثنائات حقوق اعطائی در موافقت نامه تریپس

مطابق با ماده ۳۰ موافقت نامه تریپس که از معاهداتی است که کشور ایران نیز به آن ملحق گردیده است، شرایط اعمال محدودیت و استثنائات حقوق اعطایی مخترع به شرح ذیل است :

1. استثنائات باید محدود باشد.
2. استثنائات مغایرتی غیر معقول با استفاده معمولی از اختراع ثبت شده نداشته باشد .
3. استثنائات نباید به منافع مشروع مالک اختراع ثبت شده باتوجه به منافع مشروع اشخاص ثالث، لطمه ای غیر معقول وارد کند .

• عناوین محدودیت های قانونی حقوق مادی مخترع

1. خاتمه استفاده از حقوق یا اتمام حق
2. واردات موازی
3. گواهی های اختراع و حمل و نقل بین المللی
4. بهره برداری با اهداف ازمایشی
5. استفاده مقدم
6. پروانه اجباری

• خاتمه استفاده از حقوق یا اتمام حق

در این مقاله بر آن هستیم که به تفصیل به بررسی اولین استثنای حقوق مادی مخترع ، یعنی خاتمه استفاده از حقوق در قوانین و مقررات مالکیت صنعتی ایران بپردازیم و شرح تفصیلی عناوین دیگر این استثنائات در مقالاتی مجزا در این سایت جهت مراجعه علاقمندان تنظیم و تدوین گردیده است.

– در توضیح خاتمه استفاده از حق یا اتمام حق باید بیان داشت که زمانیکه یک کالای اختراعی توسط صاحب ورقه اختراع و یا با رضایت وی عرضه می شود، صاحب ورقه اختراع نمی تواند دعوای نقض حق برای جلوگیری از فروش بعدی ، واردات یا استفاده از آن کالای اختراعی را در مراجع قضایی مطرح نماید. چرا که در صورت ممانعت از فروش بعدی کالای اختراعی وی به افراد، مطمئناً تجارت در کشور در زمینه کالای اختراعی با  لطمات جدی مواجه خواهد شد و هم چنین اصل گردش آزاد کالا و تضمین و تأمین آن اقتضاء می کند که با عرضه ی کالا در بازار با رضایت صاحب ورقه اختراع ، حقوق انحصاری وی نسبت به آن کالا ، تمام شده فرض گردد .

نکته مهم: فرض اتمام حق اختراع در جائی به عنوان یکی از استثنائات حقوق مادی قابلیت اجرائی دارد که عرضه ی کالای اختراعی توسط صاحب ورقه اختراع یا کسی که قانوناً اختیار عرضه ی کالا را دارد صورت گرفته باشد. والا در صورتیکه کالاهای اختراعی توسط اشخاصی که قانوناً اختیار عرضه کالا را  نداشته اند به بازار آمده باشد ، صاحب ورقه ی اختراع در هر مرحله ای از مراحل تجاری و خرید و فروش حق مداخله خواهد داشت و مسئول استثناء اتمام حق اختراع نمی شود.

• اصل خاتمه استفاده از حق اختراع در قوانین و مقررات مالکیت صنعتی ایران

مطابق با قسم۱ ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات،طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ : « حقوق ناشی از گواهینامه اختراع شامل موارد زیر نمی شود: بهره برداری از کالاهایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ایران عرضه می شود…..»

مطابق با بند فوق موارد ذیل در رابطه با خاتمه استفاده از حق حائز اهمیت است :

1. عرضه در بازار داخلی

ملاک عمل در رابطه با موضوع خاتمه استفاده از حق، فقط بازار داخلی است. فی الواقع به محض اینکه محصول اختراعی توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار داخلی ایران عرضه شد، اصل اتمام حق اختراع اعمال می شود و استفاده از حق مالی انحصاری اختراع به پایان می رسد . صاحب حق اختراع در اولین انتقال ، حق مالی خود را نسبت به کالاهای اختراع که در بازار داخلی عرضه شده است ، دریافت کرده و منتقل الیه بدون هیچگونه محدودیت و مانعی می تواند نسبت به کالاهای عرضه شده به او اعمال حق نماید .

2. لزوم عرضه کالای اختراعی توسط مالک اختراع یا با رضایت مالک

با توجه به مقرره فوق در قانون ثبت علائم و اختراعات، حتماً باید کالای اختراعی توسط مالک یا با رضایت او در بازار داخلی ایران عرضه شده باشد. در غیر اینصورت حقوق صاحب ورقه اختراع نسبت به کالاهای اختراعی که بدون رضایت او در بازار ایران عرضه شده است ساقط نمی شود.

3. خاتمه استفاده از حق در سطح ملی

درکشور ایران ملاک «خاتمه استفاده از حق» عرضه کالای اختراعی در بازار داخلی ایران است و قانون ملی کشور ایران خاتمه استفاده از حق را در سطح ملی به رسمیت می شناسد و برخلاف برخی کشورهای دیگر عرضه کالای اختراعی در بازار منطقه ای و یا عرضه در بازار بین المللی مناط اعتبار نیست . بنابراین چنانچه این کالاها در خارج از بازار ایران عرضه شده باشد منافاتی با حق انحصاری صاحب ورقه اختراع نسبت به کالاهای اختراعی نخواهد داشت .

4. عرضه کالای اختراعی توسط صاحب ورقه اختراع یا با توافق او

 عرضه کالای اختراعی توسط صاحب ورقه اختراع یا با توافق او شرط می باشد. چنانچه عرضه کالاهای اختراعی توسط شخص مستفیذ از لیسانس اجباری یا در زمانیکه صدور پروانه اجباری بهره برداری از اختراع توسط دولت یا اشخاص ثالث صورت گرفته باشد، باتوجه به اینکه در این فرض ها، این اشخاص به قائم مقامی صاحب ورقه اختراع عمل می نمایند و در واقع به موجب قانون این حق به آنان واگذار شده است، عرضه ی کالاهای اختراعی توسط آنان نیز مشمول «قسم ۱ بند ج ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات» می گردد.

• لازم به ذکر است از نظر دکترین حقوقی با توجه به ملاکی که قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۸۶ در رابطه با عرضه ی کالاهای اختراعی در بازار داخلی پیش بینی کرده است، این ملاک «عرضه کالای اختراعی در بازار داخلی» در رابطه با اختراعات خارجی که در ایران به ثبت می رسد، به نفع کشور نمی باشد و چنانچه مناط اعتبار عرضه کالای اختراعی در بازارهای بین المللی بود بهتر می توانست منافع عمومی کشور را تأمین نماید. چراکه به محض اینکه کالای مشمول حق اختراع در هر کجای دنیا عرضه می شد، حقوق انحصاری صاحب ورقه اختراع خاتمه می یافت و مثلاً واردات آن کالا بر کشور دیگر نیز بلا اشکال بود.

از اینرو به جهت تأمین منافع عمومی کشور، اصلاح و بازنگری قانون ثبت اختراعات در این زمینه ضروری به نظر می رسد .

اشتراک گذاری: