برای ثبت طرح ها در قوانین و مقررات کشورها ، شرایطی تعیین شده است که در کشورهای مختلف متفاوت می باشد برخی از این شرایط ماهوی هستند و فقدان آنها شناسایی حق طراح و حمایت از آن را با اشکال مواجه می نماید و برخی دیگر شرایط شکلی هستند که شامل نحوه تهیه و تنظیم اظهارنامه و ضمائم آن می شود که فقدان آن باعث عدم ثبت طرح صنعتی می شود .

• معرفی اثر به عنوان طرح

طرحی به عنوان طرح صنعتی قابل ثبت است که جنبه هنری محض نداشته باشد و به عیارت دیگر طرح ترسیمی نباشد و قابلیت این را داشته باشد که در قالب طرح صنعتی مورد حمایت قرار گیرد . طرح صنعتی باید بر مینای اصولی که جنبه کاربردی دارد ترسیم گردد قرار گیرد یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد .

• دارای کاربرد صنعتی باشد

یکی دیگر از شرایط ماهوی طرح صنعتی دارا بودن کاربرد صنعتی می باشد . قابلیت تبلور طرح روی یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع و ایجاد تغییر در آن و هم چنین تکلیف طراح به ذکر نوع فرآورده و کالایی که طرح برای آن به ثبت می رسد در اظهارنامه همگی دلالت بر این  امر دارد که کاربرد صنعتی طرح مورد درخواست ثبت از جمله شرایط اساسی و ماهوی است که کارشناس باید نسبت به احراز آن در طرح مورد درخواست ثبت اقدام کند در غیر این صورت حمایت از آن در قالب طرح صنعتی ممکن نمی باشد .

• طرح متعلق به یک کالای خاص باشد

یکی دیگر از شرایط ماهوی طرح صنعتی قابلیت تبلور و پیاده شدن طرح بر روی کالا و فرآورده صنعتی می باشد لذا طرح اعم از شکل و ساختار و یا طرح های تزئینی باید این ویژگی مهم را داشته باشد که در یک کالا بکار روند تا مشمول تعریف طرح صنعتی باشد .

ماده ۲۲ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ طراح را مکلف کرده که همراه اظهارنامه ، نوع فرآورده هایی که طرح صنعتی برای آن ها استفاده می شود را ذکر کند .و هم چنین ماده ۷۰ آیین نامه مربوط ، ذکر کالا و طبقه ای که متقاضی ، درخواست ثبت طرح برای آن را دارد در اظهارنامه تقدیس اجباری دانسته است لذا کاملا روشن است که طرح اعم از ساختار و شکل یا تزئینات باید قابلیت پیاده شدن در یک فرآورده صنعتی یا محصولی  از صنایع دستی را داشته باشند وگرنه مشمول طرح صنعتی نمی باشند .

• طرح صنعتی منحصر به فرد باشد

طرح صنعتی می بایست دارای ظاهری خاص و منحصر به فرد باشد به طوری که دقیقاً قابل تشخیص از سایر طرح باشد.

 برای احراز ویژگی منحصر به فرد طرح باید ابعاد خارجی و ظاهری کالایی که طرح برای آن به ثبت رسیده ملاک باشد نه کارکرد فنی کالا . همچنین نیازی نیست طرح مورد درخواست زیبا بوده و از این حیث دارای جذابیت برای مشتری باشد بلکه یک طرح عجیب و غریب و ناهمگون نیز می تواند دارای جذابیت باشد . برای تشخیص دارا بودن ویژگی منحصر به فرد طرح صنعتی ، ارجاع امر به کارشناس می تواند به قاضی کمک نماید .

• طرح صنعتی ابتکاری باشد

طبق قانون ایران ایجاد تغییر کالا و محصول و متفاوت بودن طرح ، طرح مورد درخواست ثبت با طرح های قبلی کافی است که طرح را مشمول تعریف مقرره در ماده ۲۰ قرار دهد و نمی توان ضرورت شرط ابتکاری را برای طرح مورد درخواست ثبت احراز کرد .

• با طرح های ثبت شده قبلی ، همسان نباشد

 یکی دیگر از شرایط ثبت طرح صنعتی ، همسان نبودن طرح با طرح های ثبت شده قبلی می باشد . و طرحی جدید محسوب می شود که قبل از تاریخ تقویم اظهارنامه برای عموم افشاء شده باشد .

شرایط طرح صنعتی غیر قابل ثبت

• طرح های صنعتی که اصیل یا جدید نباشد

طبق ماده ۲۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ طرح صنعتی زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه ، برحسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد .

در قسمت اخیر ماده ۸۴ آیین نامه آمده است طرح صنعتی در صورتی اصیل محسوب می شود که به طور مستقل توسط طراح پدید آمده و کپی و تقلید طرح های موجود نباشد به نحوی که از دید کارشناس متفاوت از طرح هایی باشد که قبلاً در اختیار عموم قرار گرفته است .

لذا طراحی که این دو ویژگی اصیل یا جدید بودن را نداشته باشد قابل ثبت نمی باشد.

• طرح هایی که تنها در نتیجه عملکرد فنی محصول ایجاد می شوند

هدف از طراحی صنعتی حمایت از ظاهر کالا است و در واقع طراح در قالب شکل و ساختار و یا تزئینات که جنبه بیرونی دارد درصدد است که ترکیب یا شکل یک فراورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد و از این طریق ایجاد ظاهری جذاب و مشتری پسند در محصول بنماید .

با توجه به قسمت اخیر ماده ۲ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهر مشمول حمایت از این قانون نمی باشد . لذا بین طرح های تزئینی و طرح های عملکردی و فنی تفاوت وجود دارد . در طرح های کاربردی از نوآوری های فنی حمایت می شود ولی در طرح های تزئینی و صنعتی طراح به دنبال تغییر در ظاهر و بیرون کالا و در نتیجه حمایت از ظاهر کالا است .

• طرح های حاوی نمادها و نشانه های رسمی کشور

طبق قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ و بند ۳ ماده ۸۴ آین نامه قانونی مصوب ۱۳۸۷ طرح های حاوی نمادها یا نشانه های رسمی مورد حمایت قرار نگرفته است. و حتی در بحث علامت هم عین یا تقلید نشان نظامی پرچم یا سایر نشانهای مملکتی و … را به عنوان علامت قابل ثبت نمی دانند و در این قبیل موارد اجازه مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی ربط لازم دانسته است .

با توجه به قسمت اخیر ماده ۲۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ که ناظر بر بند (و) ماده ۴ قانون یاد شده است ، طرح هایی که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد قابل حمایت و ثبت نمی باشند .

• قطعات یدکی یا قطعات وابسته

در قوانین خیلی از کشورها قطعه ای که به منظور تکمیل یک محصول طراحی شده باشد و یا در آن محصول نتوانیم قطعه ای با طراحی متفاوت را جایگزین آن قطعه کنیم آن قطعه جزء آن محصول تلقی می شود و امکان ثبت مستقل آن وجود ندارد .

در قانون ایران این موضوع به صراحت پیش بینی نشده است ولی با توجه به تعریف طرح و شرایط ماهوی مقرره برای ثبت طرح طبق ماده ۲۰ و ۲۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ می توان قطعات یدکی را تحت شرایطی از شمول قانون خارج دانست .

• طراحی اصولی یا روش های ساخت

روش های ساخت در طرح های صنعتی در قوانین خیلی از کشور ها مورد حمایت نیستند زیرا اصول و روش های ساخت از جمله نوآوری های داخلی و کارکردی یک محصول است که می تواند حسب درجات نوآوری در قالب اختراع یا مدل اشیاء مفید مورد حمایت قرار گیرد .

در ایران نیز با توجه به مواد ۲۰ و ۲۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۸۶ و آیین نامه مربوط وسیله و فرآیند رسیدن به یک طرح صنعتی قابل حمایت نمی باشد .

اشتراک گذاری: