تسویه حساب با کارگران

تسویه حساب با کارگران بدین معناست که کارفرما تمام حق و حقوق کارگر را بپردازد و از این جهت، دیگر دینی بر عهده کارفرما وجود نداشته باشد. تسویه حساب کارگر ممکن است به طرق متفاوتی ثبت شود، از جمله، تسویه حساب بر روی برگه های عادی و یا تسویه حساب محضری، اغلب کارفرمایان جهت کوتاه نمودن دست کارگران از شکایت، از تسویه حساب محضری استفاده می نمایند. اما لازم به ذکر است که جهت اعتبار تسویه حساب محضری با کارگر ،بایستی اسناد و مدارک دیگری نیز وجود داشته باشد و صرف وجود برگه تسویه حساب محضری جهت اثبات تسویه حساب با کارگر کفایت نمی نماید.

از آن جایی که کارگران همیشه در موضع ضعف نسبت به کارفرما قراردارند این باعث می شود که کارفرماها با سواستفاده از این وضعیت کارگران را به امضای تسویه حساب کارگر اجبار نمایند بدون اینکه در عالم واقع تسویه حساب کارگر با کارفرما صورت گرفته باشد. همچنین بخاطر طولانی بودن روند رسیدگی در اداره های کار و رفاه اجتماعی کارگرانی که مدت ها با کارفرما قطع همکاری نموده اند از طرح دعوا خودداری می نمایند از همین رو لازم است تا کارگران از قواعد حاکم بر تسویه حساب کارگر آگاه باشند. چنانچه شما نیز با چنین مشکلی دست به گریبان هستید ، مطلع باشید که می توانید شکایت خود را از طریق مراجع کار و با دارا بودن وکیل اداره کار متبحر در این زمینه در کمترین زمان ممکن مطرح نموده و نتیجه مطلوب را از آن خود نمایید.

آیا وجود تسویه حساب محضری با کارگران ،کارفرما را از مسئولیت پرداخت حق و حقوق کارگران معاف می سازد؟

گاها فرآیند تسویه حساب که بین کارگر و کارفرما رد و بدل می شود بر روی برگه های عادی صورت می گیرد اما این اسناد که به اسناد عادی معروف هستند پس از بروز اختلاف  بین کارگر و کارفرما اماره محکمی جهت برد کارفرما محسوب نمی شدند .از این رو کارفرمایان جهت جلوگیری از شکایات احتمالی آتی کارگران اقدام به اخذ تسویه حساب محضری با کارگران نمودند و بدین جهت با ارائه سند رسمی ، خود را از هر گونه اتهامی مبرا می نمودند اما در پی شکایات متعدد از سوی کارگران مبنی بر اینکه آن ها به طور کاملا ناآگاهانه اسناد مزبور را امضا نموده اند و جهت جلوگیری از سوء استفاده کارفرمایان از ضعف کارگران در مقابل نیاز به کار ، دیوان عدالت اداری رایی را صادر نموده است که در آن عنوان می نماید : تسویه حساب محضری به تنهایی برای مبری شدن کارفرما از پرداخت تمام حق و حقوق کارگر ، کافی نیست و به دلایل و امارات دیگری هم نیاز است تا بتوان امر مزبور را اثبات نمود.

رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری در خصوص تسویه حساب کارگران به موجب اقرارنامه

رای صادره از دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۲۰ـ۱۷ مورخ ۲۱/۱/۱۳۹۷  در باب تسویه حساب محضری با کارگران، چنین بیان می دارد:

در شکایات متعدد کارگران به دیوان عدالت اداری در خصوص تسویه حساب کارفرما با کارگر آمده است که پس از خاتمه قرارداد کار میان کارگر و کارفرما برخی کارگران به موجب سند عادی یا سند اقرارنامه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی اعلام می کنند با کارفرما تسویه حساب کرده اند و تمام حقوق و مزایای خود را دریافت نموده اند .برخی هیات های حل اختلاف ، ادارات تعاون ، کار و رفاه اجتماعی نیز با استناد به این اسناد ، تسویه حساب را محرز دانسته و شکایات بعدی کارگران را در این خصوص مسموع ندانسته و حکم به رد شکایت کارگران صادر می نمودند . در حالی که کارگران اظهار داشتند برگه تسویه حساب ، بنا به درخواست کارفرما در ابتدای کار و حین کار و بدون دریافت حقوق و مزایا از آن ها اخذ شده است.

پیرو شکایت های واصله به شعب دیوان عدالت اداریی و صدور آرای مشابه مبنی بر ورود شکایت، هیات عمومی دیوان عدالت اداری با صدور رای ایجاد وحدت رویه با تاکید آراء صادره مقرر کرد در زمان اختلاف بین کارفرما و کارگر در رابطه با پرداخت دستمزد و حقوق کارگر صرف ارائه برگ تسویه حساب کافی نیست و کارفرما باید مستندات پرداخت را نیز ارائه کند.

رای صادره از دیوان عدالت اداری (تسویه حساب محضری با کارگران) ، به استناد ماده ۹۰ قانون  تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری برای تمامی شعب دیوان ، ادارات اشخاص حقیقی و حقوقی مربوط لازم الاجرا است. رای صادر شده فوق به درستی دست کارفرما را از سوء استفاده های آتی از کارگر بسته است.

کارگران حتی در صورتی که چنین سند محضری را هم مبنی بر تسویه حساب محضری در دفاتر اسناد رسمی امضا کرده باشند باز هم می توانند از عمل کارفرما شکایت نمایند ،که البته باید دلایل و مستندات خود را هم ارائه نمایند.

گرچه دیوان عالی کشور با صدور این رای قصد حمایت از کارگر را داشته است اما گاها دیده شده است حتی با وجود این رای چه بسا کارگر نتوانسته است حق خود را اعاده کند و کارفرما همراه با سند محضری و دلایل دیگر که گاها ساختگی هم بوده اند پیش دستی کرده است از این رو اگر با نا آگاهی چنین سندی را در محضر امضا و تائید کرده اید که تسویه حساب با شما انجام شده است جای نگرانی نیست چرا که هنوز هم برای احقاق حقتان راه حل هایی وجود دارد، هم اکنون توصیه می شود رسیدگی به این امر را به کسی بسپارید که تجربه کافی و تخصص کافی در این زمینه را داشته باشد.

مهلت تسویه حساب با کارگران

تسویه حساب به معنای این است که حقوق و مزایای کارگر پرداخت شده است. اصولا تسویه حساب در عرف به پرداخت کامل حق و حقوق کارگر پس از قطع همکاری اطلاق می شود و تا زمانی که کارگر مشغول کار در کارگاه می باشد بحث تسویه حساب کارگران مطرح نمی شود. در این باره ماده به خصوصی را نمی توان نام برد اما  قانونگذار در ماده ۳۷ قانون کار تا حدی به این موضوع  استناد نموده است و این چنین بیان می نماید :

” مزد باید در فواصل زمانی مرتب و در روز غیر تعطیل و ضمن ساعات کار به وجه نقد رایج کشور یا با تراضی طرفین به وسیله چک عهده بانک و با رعایت شرایط ذیل پرداخت شود :

1. چنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه ، مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد ، پرداخت آن  باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا پانزده روز یکبار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت گیرد.
2. در صورتی که بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه ، پرداخت مزد به صورت ماهانه باشد ، این پرداخت باید در آخر ماه صورت گیرد در این حالت مزد مذکور ،حقوق نامیده می شود.”

ماده مذکور مزد و حق السعی کارگر را لحاظ نموده است که با توجه به نوع قرارداد کار ،ممکن است که موقت ، غیر موقت یا کار معین باشد. حقوق و مزایای کارگر نیز می تواند به صورت ، ساعتی ، روزانه ، ماهانه و یا طبق قرارداد به کارگر پرداخت  شود. اما تسویه حسابی که در این ماده منظور است با تسویه حساب کلی کارگری ، که از کار ، بنا به هر دلیلی فاصله می گیرد کمی متفاوت است . چرا که زمانی که هر ماه مبلغی به عنوان حقوق به کارگر تعلق می گیرد ممکن است تحت شرایطی اضافه کاری کارگر لحاظ نشده باشد و به ماه آتی موکول گردد و یا گاهی ممکن است کارگر قبل از موعد حقوق ، مساعده از کارفرما مطالبه نموده باشد تا از حقوق ماه بعد او برداشت شود . بدیهی است که در این مواقع ممکن است کارگر بدهکار یا بستانکار باشد و چنانچه در این بین  و قبل از تسویه حساب کارگر و کارفرما ، ارتباط همکاری آنها قطع گردد ، واضح است که باید همه این مطالبات و بستانکاری ها و … از ابتدای شروع همکاری تا اتمام همکاری لحاظ گردد که به طور کلی می توان گفت ، با کارگر تسویه حساب صورت گیرد.

لازم به ذکر است که  در قانون کار ماده مشخصی جهت تسویه حساب کارگر و کارفرما در نظر گرفته نشده است و تسویه حساب را به توافق طرفین واگذار نموده است و طرفین می توانند با تراضی یکدیگر این مهلت را مشخص نمایند . اما آنچه حائز اهمیت است این است که اگر چه این مورد به تراضی و توافق بر می گردد اما در صورتی که مهلت تسویه حساب طولانی شود ، کارگر می تواند به  مراجع صالح در اداره کار شکایت نموده و تسویه حساب خود را خواستار شود . همچنین باید درباره سه شرط برای اخراج کارگر توسط کارفرما حتما اطلاعات کامل را داشته باشید که در لینک قبل قابل مشاهده است.

مراحل تسویه حساب کارگران طبق قانون کار

همانطور که بیان شد قانون کار در خصوص بحث نحوه تسویه حساب با کارگر مقرره ای وضع نکرده است ولی عرف کارگاه های تابع قانون کار بر این منوال است که قبل از تسویه حساب مالی تسویه حساب اداریصورت میگیرد. مراحل تسویه حساب با کارگر را می توان در موراد زیر جای داد:

• تسویه حساب اداری: طبیعی است که یک کارگر در زمان فعالیت در یک شرکت یا کارگاه اسناد و مدارک و اقلام و وسایلی را در اختیار دارد که در زمان تسویه حساب و قطع همکاری مکلف است علاوه بر تحویل وسایل مذکور، چنانچهحساب کتاب مالی در اختیار وی باشد گزارش آن را به کارفرما ارائه دهد تا بتواند حقوق مالی خود را دریافت نماید.
• تسویه حساب مالی: پس از تسویه حساب اداری نوبت به تسویه حساب مالی می رسد در این مرحله کارفرما مکلف است کلیه حقوق و مزایای کارگر را که قانون گذار برای وی به رسمیت شناخته از جمله پاداش پایان کار محاسبه کرده و به وی پرداخت کند.
• تعیین تکلیف بیمه بیکاری: مطابق قانون کار چنانچه شخصی حداقل شش ماه در یک کارگاه مشغول به کار باشد می تواند در صورتی که به دلیلی غیر از ترک کار، بیکار شده باشد از بیمه بیکاری استفاده نماید.
• رضایت از کارگر: آخرین مرحله تسویه حساب باکارگر را شاید بتوان بحث رضایت از کارگر دانست. اصولا پس از قطع همکاری با یک کارفرما، شخص قصد پیدا کردن کار جدید دارد در اینجا داشتن رضایت نامه از کارفرمای قبلی می‌تواند نقش مؤثر زیادی در پیدا کردن کار برای او داشته باشد هرچند کارفرما تکلیفی به دادن این رضایت نامه ندارد.