ثبت اختراع

مخترعین برای آنکه بتوانند از حمایت های قانونی تعیین شده توسط قانونگذار بهره مند گردند ، ملزم به ثبت اختراع خود در اداره مالکیت صنعتی می باشند.

ویژگی اختراع قابل ثبت

مخترع در صورتی می تواند نسبت به ثبت اختراع اقدام نماید که اختراع حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی بوده و در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور آشکار و معلوم باشد و از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی محسوب می شود که در رشته ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. همچنین مخترع می بایست برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارائه نماید .

اختراعات غیرقابل ثبت

طبق ماده 4 قانون ثبت اختراعات ،طرح های صنعتی و علائم تجاری ،موارد ذیل از حیطه حمایت خارج بوده و قابل ثبت نمی باشد:

الف)کشفیات،نظریه های علمی ،روش های ریاضی و آثار هنری

از آن جا که نظریه های علمی ،روش های ریاضی قابل استفاده در صنعت و کشاورزی نمی باشد،قانونگذار آن ها را مورد حمایت قرار نداده و به عنوان حق اختراع قابل ثبت نمی باشد البته لازم به ذکر است اگر دستگاهی ساخته شود که بتوان با استفاده از موارد فوق الذکر قابلیت استفاده در صنعت یا کشاورزی را کسب کند به عنوان اختراع قابل ثبت می باشد.

کاشف چیز جدیدی را ایجاد نمی کند و تنها وجود چیز جدیدی را که تا آن زمان از نظر مردم پنهان بوده است آشکار می سازد.

ب)طرح ها و قواعد با روش های انجام کار تجاری و سایر فعالیت های ذهنی و اجتماعی:

طرح ها و قواعد یا روش های انجام کارت جاری قابلیت استفاده در صنعت نمی باشد  بنابراین قانونگذار آن ها را قابل ثبت نمی داند.

ج)روش های تشخیص و معالجه بیماری انسان و حیوان

قانون گذار به سبب این که روش های تشخیص و معالجه بیماری انسان و حیوان فاقد کاربرد صنعتی می باشد آن ها را مورد حمایت قرار نداده و قابل ثبت نمی باشد.

د)منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آن ها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک و تولید آن ها مورد حمایت قانون گذار نبوده بنابراین اشخاص نمی توانند به عنوان اختراع نسبت به ثبت آن اقدام نمایند.

ه)آنچه قبلا در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد

منظور از فن یا صنعت قبلی ،هر چیزی است که در نقطه ایی از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی یا از طریق استفاده عملی و یا هر طریق دیگر قبل از تقاضا و یا در موارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع افشاء شده باشد.

و)اختراعاتی که بهره برداری از آن ها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.

فرآیند ثبت اختراع

قانون گذار مخترع را ملزم نموده است  که برخلاف علائم تجاری و حق مولف نسبت به ثبت اختراع در اداره مالکیت صنعتی اقدام نماید.مخترع می بایست اظهارنامه ثبت اختراع را که در 3 نسخه تنظیم نموده به اداره مالکیت صنعتی تقدیم نماید .اظهارنامه می بایست موضوعی را که حمایت از آن درخواست می شود تعیین کرده و دارای تاریخ و امضاء بوده و خواسته ،توصیف ادعا ،خلاصه ای از توصیف اختراع و در صورت لزوم نقشه های مربوطه را در بر داشته باشد.

الف)مخترع می بایست در تنظیم و تسلیم اظهارنامه موارد ذیل را رعایت نماید:

الف)نام و سایر اطلاعات لازم در خصوص متقاضی ،مخترع و نماینده قانونی او در صورت وجود و عنوان اختراع در اظهارنامه درج شود.

ب)در مواقعی که متقاضی شخص مخترع نیست مدارک دال بر سمت قانونی وی همراه اظهارنامه تحویل گردد .

ج)ادعای مذکور در اظهارنامه گویا و مختصر بوده و با توصیف همراه باشد به نحوی که برای شخص دارای مهارت عادی در فن مربوطه واضح و کامل بوده و حداقل یک روش اجرایی برای اختراع ارائه کند.

اظهارنامه باید فقط به یک اختراع یا دسته ای از اختراعات مرتبط که یک اختراع کلی را تشکیل می دهند مربوط باشد در غیر این صورت، متقاضی می تواند اظهارنامه مربوط به اختراع خود را به دو یا چند اظهارنامه مجزا تقسیم نماید .

مدارک مورد نیاز برای ثبت اختراع

مدارک ذیل باید ضمیمه اظهارنامه گردد

• درخواست : شامل اطلاعات درباره عنوان اختراع، تاریخ تقاضا، تاریخ حق تقدم و اطلاعات مربوط به نام و نشانی مخترع، متقاضی و مخترع.( ماده ۶ قانون ثبت علائم و اختراعات ۱۳۸۶)
• توصیف: ذکر دقیق جزئیات اختراع توسط مخترع و افشای آن تا هر شخصی که در همان رشته مهارت دارد بتواند آن را بازسازی کند و اختراع و اجرا کند.طبق ماده ۱۳ آیین نامه: خلاصه توصیف اختراع باید مستقیماً زمینه فنی ای که اختراع به آن تعلق دارد را تعیین کند تا در جستجوی سوابق اختراع ادعایی مورد استفاده قرار گیرد.
• ادعا: ادعاها حدود حمایت یک اختراع ادعایی را مشخص و تعیین می کند که بهتر است در تنظیم ادعا از افراد متخصص و کارشناسان کمک گرفت.
  • ادعا در واقع قلب اختراع ثبت شده اعم از اختراع محصول و یا فرآورده را تشکیل می‌دهد و دامنه حمایت اختراع حقوق انحصاری مربوط به اختراع توسط ادعاها مشخص می شوند.
  • ادعای مذکور در اظهارنامه باید گویا و مختصر باشد و با توصیف همراه باشد. به نحوی که برای شخص دارای مهارت عادی در فن مربوط واضح و کامل بوده و حداقل یک روش اجرایی برای اختراع ارائه کند.( بند ج ماده ۶ قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۸۶)
  • یکی از راه هایی که ادعاها را روشن و شفاف می کند، استفاده از اصطلاحات محاوره روز برای تبیین مفاهیم و ادعاهاست.
• خلاصه اختراع: خلاصه همان چکیده اختراع و در واقع خلاصه ای از ادعاها و توصیف است. خلاصه آن بخش از اسناد اختراع است که مستقیماً به جنبه‌های فنی اختراع پرداخته و با ارائه اطلاعات فنی کافی، یک فرد ماهر و متخصص در فن مربوط را قادر می‌سازد تا به راحتی تشخیص دهد که آیا اطلاعات موجود در اوراق اختراع ادعایی فراتر از اطلاعاتی است که تاکنون در آن حوزه از تکنولوژی وجود داشته است یا خیر؟
•  نقشه (اگر لازم باشد):  مورد استفاده برای فهم اختراع- مورد استفاده برای تفسیر ادعاها در اختراع – نشان دهنده جزئیات فنی اختراع بطور خلاصه –  کمک به توضیح برخی اطلاعات یا نتیجه های مندرج در افشاء
• مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع
• درخواست کتبی ،مبنی بر عدم ذکر اسم مخترع چنانچه مخترع نخواهد اسم وی ذکر شود
• مدارک مربوط به حق تقدم که باید هزمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف 15 روز از آن تاریخ تسلیم شود
• رسید مربوط به پرداخت هزینه های قانونی
• مدارک نمایندگی در صورتی که تقاضا توسط نماینده قانونی به عمل آید .

بررسی اظهارنامه و ثبت اختراع

مرجع ثبت پس از دریافت اظهارنامه و ضمایم مربوط و احراز شرایط مقرر، آن را در دفتر ثبت وارد و بر روی هر یک از نسخ اظهارنامه تاریخ دریافت اظهارنامه شماره آن را قید نموده ونسخه  دوم اظهارنامه را همراه با ضمائم که دارای همان مشخصات اصلی است بعد از امضاء و مهر و قید تاریخ وصول آن با تمام حروف، به عنوان رسید به متقاضی مسترد خواهد کرد.

رفع نقص در اظهارنامه ثبت اختراع

چنانچه اظهارنامه ثبت اختراع ناقص باشد ،مرجع ثبت از متقاضی دعوت خواهد کرد تا از تاریخ ابلاغ ظرف 30 روز اصلاحات لازم را انجام دهد چنانچه در مهلت تعیین شده متقاضی ثبت اختراع، اقدام به اصلاح اظهارنامه نکند، اظهارنامه کان لم یکن خواهد شد. این مهلت برای اشخاص مقیم خارج از کشور 60 روز است.

صدور گواهینامه ثبت اختراع

تصمیم مرجع ثبت مبنی بر اعطای گواهینامه اختراع کتبا به متقاضی اعلام شده و متقاضی می بایست ظرف مدت 30 روز پس از از اعلام مهلت پرداخت هزینه های مربوط به ثبت اختراع و انتشار آگهی در روزنامه رسمی اقدام نماید، آگهی مزبور به امضاء رییس اداره ثبت اختراعات رسیده و برای انتشار و تسلیم روزنامه رسمی می شود.

پس از انتشار گواهینامه ثبت اختراع و تحویل سفته منتشر شده یا منعکس در سایت روزنامه رسمی به مرجع ثبت گواهینامه اختراع صادر و به متقاضی یا نماینده قانونی وی تسلیم خواهد شد.

تاریخ تقاضای ثبت اختراع

• طبق ماده 11 قانون ثبت علائم و اختراعات، اداره مالکیت صنعتی تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه تلقی خواهد کرد مشروط بر اینکه اظهارنامه در زمان دریافت حاوی نکات زیر باشد:

الف- ذکر صریح یا ضمنی این نکته که ثبت یک اختراع تقاضا می شود.

ب- ذکر نکاتی که شناخت هویت متقاضی را میسر می کند.

ج- توصیف اجمالی اختراع

• اگر اداره مالکیت صنعتی تشخیص دهد که اظهارنامه در زمان تقاضا فاقد شرایط فوق بوده است، از متقاضی دعوت خواهد کرد تا از تاریخ ابلاغ ظرف سی روز اصلاحات لازم را انجام دهد و تاریخ تقاضا همان تاریخ دریافت اصلاحات مذکور خواهد بود. ولی اگر در مهلت تعیین شده اصلاح صورت نگیرد، اظهارنامه کان لم یکن تلقی خواهد شد.

نکات مهم:

1. با توجه به مواد 6 و11 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1386و بر خلاف قوانین قبلی ایران، اظهارنامه تسلیمی به اداره مالکیت صنعتی باید حاوی یک درخواست و تقاضای ثبت اختراع باشد. بنابراین تاریخ تقاضا با تاریخ تسلیم اظهارنامه در بعضی موارد می توانند متفاوت باشد.
2. اگر در توصیف نیاز به ارجاع نقشه ها باشد تا فهم اختراع ادعایی میسر گردد، در این صورت اداره مالکیت صنعتی از متقاضی دعوت می کند تا نقشه ها را ارائه دهد. در این فرض اگر متقاضی در ظرف مهلت مقرر نقشه های مورد اشاره را به اداره تسلیم نماید، اداره مذکور تاریخ دریافت نقشه را تاریخ تقاضا تلقی خواهد کرد. لکن اگر متقاضی در مهلت مقرر نقشه ها را به اداره مالکیت صنعتی ارائه ندهد، نقشه ها کان لم یکن خواهد بود و تاریخ تقاضا همان تاریخ دریافت اظهارنامه قید و تعیین خواهد شد.
3. در صورتیکه اظهارنامه صرفا حاوی نکاتی که در بندهای الف و ب و ج ماده 11 نباشد، اگر متقاضی در مهلت مقرره نسبت به این نواقص اقدام کند، تاریخ دریافت اصلاحات تاریخ تقاضا خواهد بود و از این حیث تاریخ دریافت اظهارنامه نمی تواند ملاک باشد.