فرآیند رسیدگی در جرایم رایانه ای

با پیشرفت روزافزون تکنولوژی و فناوری در دنیای امروزه، جرائم مربوط به عرصه تکنولوژی و موارد طرح دعوای مربوط به این دسته از جرائم نیز افزایش چشمگیری یافته است. از جمله جرائمی که ازپیشرفت تکنولوژی نشأت گرفته اند جرائم رایانه ای هستند. با وجود پیش بینی تدابیر و مسائل امنیتی باز هم افراد سودجویی هستند که با دور زدن چنین تدابیری، اقداماتی علیه اموال یا مردم یا آسایش و امنیت عمومی انجام می دهند. با توجه به اینکه عموم مردم در گزند چنین جرائمی قرار دارند آشنایی کلی با نحوه رسیدگی به این جرائم می تواند دید روشن تری برای طرح شکایت و پیگیری آن به افراد بدهد. البته بایستی به این موضوع دقت کرد که در فرآیند پیگیری این دسته جرائم با توجه به ظرافت ها و حساسیت هایی مثل لزوم ثبت و ضبط ادله و داده هایی که در فرآیند رسیدگی می توانند کارگشا باشند استفاده از وکلای مجرب که اقدامات مورد نیاز را در بهترین زمان ممکن انجام داده و فرآیند موفقیت در پرونده را تسهیل ببخشند بیشتر از سایر پرونده های کیفری لازم و ضروری به نظر می رسد. موسسه دادپویان حامی با بهره گیری از وکلای مجرب و متخصص در امور جرائم رایانه ای آماده ارائه انواع خدمات حقوقی از قبیل تنظیم شکوائیه، تنظیم لایحه دفاعی و … می باشد.

مصادیق جرایم رایانه ای

طبق مواد ۷۲۹ تا ۷۸۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) جرائم رایانه ای قابل ارتکاب به موجب قوانین موضوعه ایران عبارتند از:

  ۱- دسترسی غیرمجاز ۲- شنود غیر مجاز ۳- جاسوسی غیرمجاز ۴- جعل رایانه ای ۵- سرقت داده ها ۶- کلاهبرداری رایانه ای ۷- تخریب و اخلال در داده ها ۸- جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی ۹- جرائم علیه شخصیت معنوی.

نحوه ثبت شکایت از جرم رایانه ای

در قانون مجازات اسلامی و قانون جرائم رایانه ای اعمال متعددی تحت عناوین مختلف جرم انگاری شده اند. جرائمی از قبیل سرقت رایانه ای، دسترسی غیرمجاز، کلاهبرداری رایانه ای، تخریب و اخلال در داده های رایانه ای. در رسیدگی به هر کدام از این جرائم باید اقدامات خاصی صورت گیرد که درمقاله مربوط هر یک از آنها مفصلاً شرح داده شده اند اما چیزی که در عموم جرائم رایانه ای لازم است این می باشد که به محض اطلاع از وقوع جرم از تمام آثار و مدارک وقوع جرم مستنداتی تهیه گردد چرا که در این دسته از جرائم با یک دسترسی مجاز امکان از بین بردن آنها به نحوی که انگار اصلا وجود نداشته اند هست. لذا تهیه فایل محافظت شده یا اسکرین شات ، هم چنین تهیه مدارک و داده ها به صورت فیزیکی در وهله اول پس از وقوع این جرائم حائز اهمیت می باشد.

پس از انجام اقدامات فوق ۲ راه برای طرح شکایت وجود خواهد داشت اولین روش که در تمام طول روز دسترسی به آن وجود دارد مراجعه به پلیس فتا یا اگر در شهر شما پلیس فتا وجود نداشته باشد مراجعه به کلانتری محل برای اعلام جرم است. پس از مراجعه به محل مذکور وشرح ماوقع و تنظیم صورت جلسه توسط ضابطین دادگستری ادله ای که تهیه نموده اید را ارائه دهید تا در پرونده مضبوط گردد و سپس اخذ رسید نمایید تا ضابطین پس از انجام تحقیقات معموله پرونده را به مرجع قضایی صالح ارسال کنند. راه دوم نیز که باید در زمان اداری صورت بگیرد مراجعه به دفاتر خدمات قضائی و طرح شکایت است.  در جرائم رایانه ای به دلیل اهمیت سرعت در طرح شکایت اگر جرم در خارج از اوقات اداری صورت گرفته باشد بهتراست طرح شکایت از طریق مراجع انتظامی صورت پذیرد.

مرجع صالح در جرائم رایانه ای

مرجع صالح در جرائم رایانه ای ابتدائاً بر اساس قواعد عمومی تعیین می گردد یعنی به موجب ماده ۳۱۰ قانون آئین دادرسی کیفری دادگاه محل وقوع جرم صالح به رسیدگی به این دسته از جرائم است اما در برخی موارد تشخیص محل وقوع جرم در جرائم رایانه ای به آسانی ممکن نیست به همین دلیل قانون گذار علاوه بر ضوابط عمومی تعیین دادگاه صالح روش های دیگری نیز بیان نموده.

به موجب رای وحدت رویه ۷۲۹ هرگاه تمهید و مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلفی صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است. همچنین در صورتی که جرم رایانه ای در ایران کشف یا گزارش شود ولی محل وقوع آن مشخص نباشد، دادسرای محل کشف مکلف است تحقیقات لازم را انجام داده و در صورتی که محل  وقوع جرم مشخص نشود دادسرا در صورت اقتضا مبادرت به صدور قرار و کیفرخواست می نماید.

موارد صلاحیت مراجع ایران در جرائم رایانه ای

علاوه بر مواردی که جرم رایانه ای در ایران واقع می گردد { اعم از اینکه تمام یا قسمتی از آن در ایران صورت گیرد یا نتیجه جرم در ایران محقق گردد} در برخی موارد دیگر نیز مراجع قضایی ایران صالح به رسیدگی می باشند. این موارد که در ماده ۶۶۴ قانون آئین دادرسی کیفری بیان گردیده عبارتند از :

الف) داده های مجرمانه  یا داده هایی که برای ارتکاب جرم به کار رفته اند که به هر نحو در سامانه های رایانه ای و مخابراتی یا حاصلهای داده موجود در قلمرو حاکمیت زمینی، دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران ذخیره شود.

ب) جرم از طریق تارنمای دارای دامنه مرتبه بالای کد کشوری ایران { .ir} ارتکاب یابد.

پ) جرم توسط تبعه ایران یا غیر آن در خارج از ایران علیه سامانه های رایانه ای و مخابراتی و تارنماهای مورد استفاده یا تحت کنترل قوای سه گانه یا نهاد رهبری یا نمایندگی رسمی دولت یا هر نهاد یا موسسه ای که خدمات عمومی ارائه می دهد یا علیه تارنماهای دارای دامنه مرتبه بالای کد کشوری ایران در سطح گسترده ارتکاب یابد.

ت) جرائم رایانه ای متضمن سوء استفاده از اشخاص کمتر از ۱۸ سال بوده و مرتکب در ایران یافت شود.