اصطلاحات گمرکی

آشنایی با اصطلاحات امور گمرکی برای اشخاصی که با گمرک و امور گمرکی سرو کار دارند و با مسائل مختلف در امور بازرگانی  داخلی و خارجی  در ارتباط هستن از اهمیت بسزایی برخوردار است. زنجیره کارهای اجرائی در بازرگانی خارجی در برگیرنده امور مختلف و متفاوت و در عین حال پیچیده ای است که مدیران بازرگانی خارجی و تجار و کلیه اشخاص و صاحبان کالا با آن سروکار دارند. این مقاله حاوی مهمترین اصطلاحات امور گمرکی است که می تواند شامل اطلاعات، مفاهیم و واژه های بنیادی در مسائل اجرائی بازرگانی خارجی باشد.

حقوق گمرکی

وجوهی است که میزان آن به موجب جدول تعرفه گمرکی ضمیمه این قانون تعیین و دریافت می‌شود.

سود بازرگانی

وجهی است که بر اساس قانون انحصار تجارت خارجی به موجب تصویبنامه هیأت وزیران برقرار می‌گردد.

هزینه‌های گمرکی

وجوهی است که میزان و شرایط آن با تصویب هیأت وزیران برای تخلیه و باربری و بارگیری، انبارداری، آزمایش و‌تعرفه‌بندی، بدرقه کالا و خدمات فوق‌العاده تعیین می‌شود. ترتیب وصول و نحوه مصرف این وجوه طبق آیین‌نامه گمرکی تعیین می‌شود.

عوارض دریافتی

به وسیله گمرک وجوهی است که وصول آن طبق مقررات به عهده گمرک واگذار می‌شود. منظور از اظهار مندرج در این قانون ذکر اوصاف و مشخصات کامل کالا در اظهارنامه تسلیمی به گمرک است به شکلی که با توجه به آن اوصاف‌و و مشخصات کالای اظهار شده مشخص و از غیر آن به نحو روشن متمایز گردد.

ارزش کالای ورودی در گمرک

ارزش کالای ورودی در گمرک در همه موارد عبارت است از بهای سیف، (بهای خرید کالا در مبدا به اضافه هزینه بیمه و حمل و نقل و باربندی ) و کلیه هزینه های مربوط به افتتاح اعتبار یا واریز بروات و همچنین حق استفاده از امتیاز نقشه, مدل و علامت گذاری بازرگانی و سایر حقوق مشابه مربوط به کالا و سایر هزینه هایی که به آن کالا تا ورود به اولین دفتر گمرکی تعلق می گیرد که از روی سیاهه خرید یا سایر اسناد تسلیمی صاحب کالا تعیین و براساس نرخ ارز و برابری های اعلام شده از طرف بانک مرکزی ایران در روز تسلیم اظهار نامه خواهد بود.

اسناد مثبته گمرکی

اسناد مثبته گمرکی بطور کلی اسنادی هستند که موید ورود کالا به ترتیب مجاز به کشور, انجام تشریفات قطعی گمرکی در خصوص آنها و ترخیص از گمرک با صدور سند و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی کالا تعلق می گیرد، است.

اظهارنامه کالا

اظهاری است که بر روی برگی که گمرک تعیین کرده تنظیم می شود. در این اظهارنامه اشخاص ذینفع روش گمرکی را که باید در مورد کالا اجرا شود ذکر می کنند و مشخصاتی را که از نظر گمرک برای اجرای ان روش لازم است، قید می کنند.

اظهارنامه ورود یا خروج

عبارت است از هر نوع اظهارنامه ای که توسط شخص مسئول وسیله حمل و نقل یا نماینده او باید هنگام ورود یا خروج وسیله حمل و نقل به مقامات گمرکی ارائه شود و حاوی مشخصات لازم در ارتباط با وسیله حمل و نقل, مسیر سفر, بار, کالاهای توشه ای و ملزومات, کارکنان و مسافرین است.

اظهارنامه گمرکی

هر اظهار یا اقدامی که راجع به اطلاعات خاص مورد نیاز گمرک به هر شکل که توسط گمرک توصیه شده یا مورد قبول واقع شود.

اظهارنامه مبدا

عبارت است از یک شرح مقتضی در رابطه با مبدا کالاهای ساخته شده که در موقع صدور آنها توسط سازنده, تولید کننده, تهیه کننده, صادر کننده یا هر شخص صلاحیت دار دیگری در فاکتور تجاری یا هر سند دیگری که مربوط به کالاها باشد، ذکر می شود.

پته گمرکی

پته گمرکی به معنای مجوز خروج کالا از گمرک است بدون نیاز به کارت بازرگانی که صرفاً برای کالای مسافری و تا سقف معین ارزش کالا قابل استفاده است.

اعلامیه ارز

سندی است که بانک مبلغ ارز انتقال یافته جهت خرید کالا و ارز ریالی و تاریخ گشایش اعتبار آن را نشان می دهد.

بار انداز

محل سرپوشیده ای است که یک یا چند طرف آن دیوار نداشته و کالا ها به منظور محفوظ ماندن از برف و باران و تابش منظم آفتاب در آنجا نگه داشته می شود.

بارنویسی

مامورین مخصوص موقع تخلیه کالا از وسائط نقلیه, به تدریج ریز آن را می نویسد تا بعدا با بارنامه و مانیفست تطبیق داده شود.

پروفورما

سیاهه خریدی است که فروشنده از مبدا به عنوان پیشنهاد فروش یا تعیین ارزش و شرایط فروش, صادر می کند. این سیاهه قبل از سفارش کالا باید به تایید مرکز تهیه و توزیع مربوطه برسد. پروفورما را پیش فاکتور نیز می نامند.

ترانشیب

عبارتست از روش گمرکی که به موجب آن کالاها تحت نظارت گمرک از یک وسیله حمل و نقل ورودی به یک وسیله حمل ونقل خروجی(صدور) در حوزه یک دفتر گمرکی که آن دفتر در عین حال دفتر گمرکی توام برای ورود و صدور است, انتقال داده می شود.

تعهد ترانزیت

سندی است که توسط گمرک تنظیم می شود و به موجب آن اجازه داده می شود که کالاها به طور ترانزیت گمرکی بدون پیش پرداخت حقوق و عوارض ورودی حمل شوند و معمولا حاوی کلیه مشخصات لازم برای تعیین حقوق و عوارض ورودی در مورد مقتضی و یک تعهد تضمین شده مبنی بر ارائه کالا یا مهروموم گمرکی و سیم و سرب دست نخورده به دفتر گمرکی مقصد است.

اینکوترمز

اینکوترمز به چهار گروه D-C-F-E با اصطلاحات وابسته به هر گروه تقسیم شده‌است

گروه E

تحویل کالا در نقطه عزیمت در مبدأ می باشد

(تحویل کالا در نقطه عزیمت در مبدأ یا همان محل کاراست در این روش فروشنده، کالا را در محل تولید یا انبار کالا به خریدار تحویل می‌دهد و کلیه هزینه‌ها، اعم از بارگیری، حمل‌ونقل، بیمه، گمرک و ریسک خرابی کالا بر عهده خریدار است)

گروه F

تحویل کالا به خریدار بدون پرداخت کرایه حمل در مبدأ

(این گروه شامل اصطلاحاتی است که به موجب آن فروشنده، کالا را در محلی که خریدار تعیین کرده تحویل وی می‌دهد)

مهم‌ترین روش‌های موجود در این گروه عبارت‌اند از:

FCA مخفف اصطلاح Free Carrier

تحویل کالا به حمل‌کننده در مبدأ (تحویل کالا داخل کامیون، ریل و هواپیما)

(بدلیل اینکه محل تحویل کالا کشور فروشنده است بارگیری با خریدار است و هزینه حمل و بیمه نیز با خریدار است)

FASمخفف اصطلاح Free Alongside Ship

تحویل کالا در کنار کشتی در مبدأ

(محل خاتمه ریسک فروشنده کنار کشتی در بندر است. هزینه حمل و بیمه با خریدار است. عقد قرارداد حمل و بیمه و بازرسی با خریدار کالا است)

FOBمخفف اصطلاح Free On Board

تحویل کالا در عرشه کشتی در مبدأ

(هرگاه فروشنده کالا را از روی نرده کشتی عبور داد ریسک خود را خاتمه داده ‌است. هزینه حمل و بیمه با خریدار است. عقد قرارداد حمل از بندر تحویل و بیمه و بازرسی با خریدار است)

گروه C

شامل تحویل کالا در مبدأ به خریدار با پرداخت کرایه حمل می باشد

(این گروه شامل اصطلاحاتی است که بنا به آن فروشنده می بایست مخارج کرایه را تا مقصد پرداخت نماید، اما خطر فقدان یا خسارت و هزینه‌های اضافی بر عهده خریدار است)

CFRمخفف اصطلاح Cost and Freight

هزینه و کرایه حمل تا مقصد C&Fمخصوص حمل دریایی است

(مسئولیت فروشنده زمانی به اتمام می رسد که کالا از روی نرده کشتی عبور‌کند یا به اصطلاح بارگیری ‌شود در این جا هزینه بیمه با خریدار و هزینه حمل با فروشنده‌ می باشد)

CIFمخفف اصطلاح Cost, Insurance and Freight

هزینه بیمه و کرایه حمل تا مقصد که مخصوص حمل دریایی است

(در اینجا مسئولیت فروشنده زمانی به اتمام می رسد که کالا از روی نرده کشتی بارگیری شود در اینجا هم هزینه حمل و هم بیمه با فروشنده ‌است)

CPTمخفف اصطلاح Carriage Paid To

تحویل با پرداخت کرایه حمل تا مقصد

(در این جا مسئولیت فروشنده زمانی که کالا را تحویل اولین حمل‌کننده می‌دهد خاتمه می یابد. هزینه حمل تا نقطه معین طبق قرارداد با فروشنده است)

CIP مخفف اصطلاح Carriage and Insurance Paid to

تحویل با پرداخت کرایه حمل و بیمه تا مقصد

(در اینجا مسئولیت فروشنده زمانی که کالا را به نقطه توافق شده می‌رساند خاتمه می یابد. هزینه بیمه و حمل با فروشنده‌است. عقد قرارداد بیمه و حمل با فروشنده‌ و عقد قرارداد بازرسی با خریدار است)

گروه D تحویل کالا در مقصد

(شامل اصطلاحاتی است که به موجب آن فروشنده مسئول رساندن کالا به نقطه یا محل مورد توافق شده در مقصد است و فروشنده کلیه خطرات و هزینه‌ها را بر عهده می‌گیرد)

DAFمخفف اصطلاح Delivered At Frontier

تحویل در مرز تعیین شده

(حمل به وسیله راه‌آهن انجام می‌شود در اینجا می‌توان سند سراسری از راه‌آهن گرفت که کلیه عملیات حمل ‌و نقل را تا مقصد نهایی در برگیرد و کالا را برای آن دوره زمانی بیمه نماید)

DES مخفف اصطلاح Delivered Ex Ship

تحویل کالا در عرشه کشتی (در مقصد)

(در اینجا  فروشنده کالا را در عرشه کشتی در بندر مقصد تحویل خریدار می‌دهد و اقدامات و هزینه‌های ترخیص کالا جهت ورود به بندر مقصد برعهده خریدار است)

DEQ مخفف اصطلاح Delivered Ex Quay

تحویل در اسکله (در مقصد). فروشنده وقتی کالا را از کشتی به اسکله انتقال داد و عوارض انتقال به اسکله مقصد را پرداخت نمود، در بندر مقصد تحویل خریدار می‌دهد.

DDU مخفف اصطلاح Delivered Duty Unpaid

تحویل در مقصد بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی

(در اینجا فروشنده کالا را در کشور مقصد بدون انجام ترخیص کالا برای ورود و پرداخت عوارض تحویل می دهد)

DDPمخفف اصطلاح Delivered Duty Paid

تحویل در مقصد با پرداخت حقوق و عوارض گمرکی

(در اینجا فروشنده کالا را در کشور مقصد پس از انجام ترخیص کالا و پرداخت عوارض تحویل خریدار می‌دهد)

 سیاهه تجاری، صورتحساب تجاری، سیاهه خرید، فاکتور

سندی است حاوی اطلاعاتی در خصوص کالا یا کالاهای فروخته شده که فروشنده به نام خریدار صادر می کند.فروشنده ( صادر کننده ) سیاهه تجاری را غالبا به نام خریدار صادر می کند.

فله

به کالاهایی که بدون لفاف در واگن ها یا کامیون های اتاقدار و یا کشتی حمل می شود فله می گویند. کالاهایی مانند شکر, گندم, حبوبات, علوفه و از این قبیل به صورت فله حمل می شوند.

کابوتاژ

عبارت است از حمل کالا از یک بندر کشور به بندر دیگر و همچنین از یک گمرک به گمرک دیگر که از راه کشور هم جوار صورت می گیرد. برای کابوتاژ تشریفات گمرکی لازم است و دو نوع اظهارنامه دارد که یکی هنگام خروج کالا از بندر یا مرز تنظیم می شود و یکی هم هنگام ورود به گمرک مرز یا بندر .

کارنه تیر

کارنه تیر سند ترانزیتی بین الملی کالا از راه زمینی است که در مبدا صادر می شود و به موجب آن کالا از کشورهای بین راه تا مقصد که به طور ترانزیت عبور می کند، نیازی به انجام تشریفات ترانزیت در مرز ورودی و خروجی هر کشور نخواهد بود.

کارنه آ.ت.آ

مدرک ورود موقت بین المللی است که اگر شخص یا شرکتی کالایی به صورت ورود موقت برای شرکت در نمایشگاه ها یا تاسیس نمایشگاه وارد نکند و یا نمونه هایی برای ارائه به مشتریان وارد کند، به موجب این مدرک نیازی به انجام تشریفات گمرکی مربوط به ورود موقت نخواهد داشت.

کارنه دو پاساژ

کارنه دو پاساژ در حقیقت گذرنامه وسیله حمل و نقل جاده ای است که به عنوان ورود موقت به کشور یا کشورهایی مسافرت می کند، ممکن است برای حمل کالا اشخاص یا به عنوان اتومبیل سواری برای گردش یا انجام امری که در نظر است موقتا برای ورود به کشوری از آن استفاده شود.

کالای ضبطی در گمرک

ضبط کالا در گمرک در مواردی است که کالا ممنوع الورود یا غیر مجاز بوده با نام و مشخصات صحیح اظهار شده باشد و گمرک سه ماه به صاحب کالا فرصت داده باشد که کالا را از کشور اعاده کند. ولی صاحب کالا اقدامی نکند در این صورت بعد از انقضای سه ماه مذکور کالا اصطلاحا ضبط می شود. همچنین بعد از ضبط, به صاحب کالا دو ماه وقت داده می شود که اگر شکایتی دارد به دادگاه شهرستان تسلیم کند. در غیر این صورت و گذشت دو ماه مذکور اصطلاحا کالا ضبط قطعی شده، یعنی به مالکیت دولت در می آید.

کالای متروکه

کالای متروکه کالایی است که صاحب آن, آن را ترک کرده باشد؛ یعنی به هر دلیل مراجعه و اقدام به ترخیص نکرده باشد  یا اگر مراجعه کرده در ارائه اسناد با مدارکی که لازم است تاخیر کرده است. مدتی که بعد از انقضای آن کالا متروکه می شود. چهار ماه از تاریخ اولین قبض انبار، در فرودگاه ها دو ماه است. هر گاه در این مدت اقدامی برای ترخیص نشود، کالا متروکه می گردد. چنانچه صاحب کالا برای عدم مراجعه و ترخیص کالا عذر موجهی داشته باشد، می تواند با تنظیم درخواست و ارائه به گمرک تقاضا نماید که مدت یاد شده حداکثر چهار ماه دیگر تمدید گردد.

کالای مرجوعی

کالای مرجوعی کالاهایی است که:

1- به عنوان واردات موقت قبلا به کشور وارد می شوند و در پایان مهلت ورود موقت برای اعاده از کشور اظهار و تحت عنوان کالای مرجوعی شناخته می شوند.

2- به دلیل ممنوعیت یا غیرمجاز بودن تطبیق با استاندارد های اجباری ( در مورد آن دسته از کالاها که ورودشان مستلزم رعایت استاندارد اجباری است) یا به طور کلی عدم احراز شرایط, قابل ترخیص نیستند به همین لحاظ از کشور باید مرجوع شوند.

مانیفست

فهرست محمولات یک کشتی، یک قطار یا یک کاروان از کامیون هایی را می گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه برنامه های مربوط به محموله است. این فهرست کل زمانی عرضه می شود که محموله تجاری به گمرک مقصد می رسد.

مانیفست محموله

عبارت است از فهرستی از کالاهای تشکیل دهنده محموله بار که در یک وسیله حمل و نقل یا در یک واحد حمل و نقل حمل می شوند. مانیفست محموله بار که به این ترتیب حاوی مشخصات بازرگانی مربوط به کالاها از قبیل شماره های اسناد حمل, نام صادر کننده و گیرنده کالا, علامت و شماره تعداد و نوع بسته بندی, مقدار و شرح کالا باشد و ممکن است به جای اظهارنامه محوله بار به کار رود.