انتخاب نوع شرکت تجاری اولین و مهم ترین مرحله برای شروع یک کسب وکار محسوب می شود. این انتخاب میزان مسئولیت شرکاء، میزان سرمایه و ساختار حقوقی فعالیت تجاری را تعیین می نماید. در نظام حقوقی ایران انواع شرکت های تجاری مختلفی پیش بینی شده اند که هر یک خصوصیات، مزایا، معایب و کاربردهای خاص خود را دارد. در این مقاله شما را با ۷ نوع شرکت تجاری و ویژگی های کلیدی آنها آشنا خواهیم نمود تا از این طریق بتوانید بهترین گزینه را متناسب با اهداف، میزان سرمایه، تعداد شرکاء و سطح ریسک پذیری خود انتخاب نمائید.
مشاوره تخصصی (آنلاین، تلفنی، حضوری) را هم اکنون دریافت کنید.
شرکت تجاری چیست؟
شرکت تجاری در واقع قراردادی است میان دو یا چند شریک سهامدار که به موجب این قرارداد، آورده خود را با یکدیگر شریک می شوند. به ترتیبی که هر شریک یا سهامدار مالکیت خود نسبت به آورده اش را از دست می دهد و از آن پس، تمامی آورده ها به شرکت تجاری منتقل خواهد شد. شرکا یا سهامداران در مقابل آورده خود در سود و زیان شرکت سهیم می شوند.
تفاوت شرکت تجاری و شرکت مدنی
شرکت مدنی عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه. وجوه تمایز شرکت تجاری و شرکت مدنی به اختصار به شرح ذیل است:
- شرکت مدنی بر خلاف شرکت تجاری فاقد شخصیت حقوقی است. بنابراین شرکت مدنی شخصیتی متمایز از شرکا ندارد. در حالی که شرکت تجاری فارغ از شخصیت شرکا یا سهامداران خود دارای شخصیت حقوقی است و می تواند مستقلا صاحب حق و تکلیف شود و دارای نام، اقامتگاه، تابعیت و دارایی مستقل از شرکا باشد.
- یکی از آثار وجود شخصیت حقوقی مستقل برای شرکت تجاری این است که این شرکت می تواند اقدام به طرح دعوا نموده یا طرف دعوا قرار بگیرد اما شرکت مدنی حق اقامه دعوا نداشته و خوانده دعوا نیز قرار نمی گیرد، بلکه اشخاص باید دعوای خود را به طرفیت کلیه شرکای شرکت مدنی اقامه نمایند.
- مستقل بودن دارایی شرکت تجاری از شرکا و سهامداران سبب می شود که اموال این شرکت ها در مقابل بدهی شرکا و سهامداران قابل توقیف نباشد و طلبکاران تنها می توانند طلب خود را از محل اموال شخصی شریک یا سهامدار استیفا نماید. این در حالی است که اموال موضوع شرکت مدنی بین کلیه شرکا مشاع است و سهم هر شریک از مال مشاع توسط طلبکاران وی قابل توقیف خواهد بود.
- تفاوت دیگر که موید تمایز میان شرکت تجاری و شرکت مدنی است، نحوه اتخاذ تصمیم در شرکت است. تصمیم گیری در شرکت های تجاری اصولا بر مبنای اکثریت آرا صورت می پذیرد که در قانون یا اساسنامه شرکت تعیین می شود؛ در حالی که تصمیم گیری در شرکت مدنی موکول به اتفاق آراء شرکا است.
- نحوه اداره شرکت تجاری، انحلال و تصفیه امور آن و … تابع قانون تجارت و مفاد اساسنامه است اما اداره شرکت مدنی و انحلال آن تابع توافق و تراضی شرکا می باشد.
انواع شرکت های تجاری در قانون تجارت ایران
در قانون تجارت ایران، شرکت های تجاری به هفت نوع اصلی تقسیم می‌شوند. این تقسیم بندی در ماده ۲۰ قانون تجارت ذکر شده است. شناخت این انواع برای هرگونه فعالیت اقتصادی در قالب شخصیت حقوقی ضروری است. در ادامه به معرفی هر یک می‌پردازیم:
-
شرکت سهامی
شرکتی است که سرمایه آن به قطعات مساوی به نام “سهم” تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام، محدود به مبلغ اسمی سهام آن هاست.
شرکت سهامی به دو نوع سهامی خاص و عام تقسیم می شود که هر یک شرایط و قوانین خاص خود را دارا می باشد.
-
شرکت با مسئولیت محدود
شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا فقط تا میزان سرمایه‌ای که در شرکت آورده (سهم‌الشرکه)، مسئول قروض و تعهدات شرکت است.
سرمایه شرکت با مسئولیت محدود، به صورت سهم‌الشرکه است و نه سهام قابل معامله. این نوع شرکت به دلیل سادگی تشریفات ثبت و اداره، برای کسب وکارهای کوچک و متوسط بسیار محبوب است.
-
شرکت تضامنی
شرکتی است که تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. اگر دارایی شرکت برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد، هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است.
اعتبار شرکت تضامنی بیشتر به اعتبار شرکای آن بستگی دارد. معمولاً برای فعالیت هایی که اعتماد کامل بین شرکا وجود دارد (مانند صرافی‌ها یا برخی کسب وکارهای خانوادگی) استفاده می‌شود.
-
شرکت مختلط غیر سهامی
شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن (با مسئولیت تضامنی) و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود (که مسئولیتشان فقط تا میزان سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته یا بایستی بگذارند) تشکیل می‌شود.
شرکای ضامن اداره‌کننده شرکت هستند و شرکای با مسئولیت محدود معمولاً در اداره شرکت دخالتی ندارند. (حداقل یک شریک ضامن و یک شریک با مسئولیت محدود)
-
شرکت مختلط سهامی
شرکت مختلط سهامی شرکتی است که تحت اسم مخصوصی بین عده ای شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می‌شود.
شرکای سهامی کسانی هستند که سرمایه آنها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی درآمده و مسئولیت آنها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام درنیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. (حداقل یک شریک ضامن و حداقل سه شریک سهامی)
-
شرکت نسبی
شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته است.
در اسم شرکت باید عبارت “شرکت نسبی” و لااقل اسم یکی از شرکا ذکر شود. اگر دارایی شرکت برای تأدیه قروض کافی نباشد، شرکا به نسبت سرمایه خود مسئول پرداخت هستند.
-
شرکت تعاونی تولید و مصرف
شرکتی است که مطابق اصول خاص تعاون و با هدف بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضا از طریق همکاری و همیاری متقابل آن ها تشکیل می‌شود. شرکت تعاونی می‌توانند در زمینه های تولید، توزیع، یا مصرف فعالیت کنند.
قبل از اقدام به ثبت هر نوع شرکت، مشاوره با یک وکیل شرکت های تجاری متخصص اکیداً توصیه می‌شود تا بهترین گزینه متناسب با شرایط شما انتخاب گردد.
برای ثبت درخواست مشاوره حقوقی با وکیل متخصص، فرم زیر را تکمیل نمایید. وکلای متخصص دادپویان حامی بعد از دریافت اطلاعات در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.
زمان تشکیل انواع شرکت های تجاری
شرکت های با مسئولیت محدود، تضامنی و نسبی زمانی تشکیل می شوند که تمام سرمایه نقدی تادیه شده و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شود.
شرکت های سهامی همزمان با تشکیل مجمع عمومی موسس، احراز پذیره نویسی کلیه سهام شرکت، تادیه مبالغ لازم و قبول سمت کتبی اولین مدیران و بازرسان تشکیل می شوند.
شرکت تعاونی نیز در زمانی تشکیل شده محسوب می شود که حداقل یک سوم سرمایه نقدی آن تادیه شود و تمام سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد.
زمان تشکیل شرکت های مختلط سهامی و غیر سهامی در قانون تعیین نشده و بین حقوق دانان در این خصوص اختلاف نظر است.
تعداد شرکا در انواع شرکت های تجاری
به منظور تشکیل شرکت های با مسئولیت محدود، تضامنی، نسبی و مختلط غیر سهامی حداقل وجود ۲ شریک ضروری است. شرکت های سهامی خاص و مختلط سهامی نیز با سه شریک قابل تشکیل است و حداقل تعداد شرکا لازم به منظور تشکیل شرکت سهامی عام، پنج شریک است. شرکت های تعاونی هم با حداقل هفت شریک تشکیل خواهند شد. در نظر قانون گذار هیچ محدودیتی برای حداکثر تعداد شرکا در شرکت های تجاری وجود ندارد.
سرمایه انواع شرکت های تجاری
سرمایه شرکت تجاری متشکل است از آورده شرکا یا سهامداران که ممکن است به صورت نقدی یا غیر نقدی باشد. هر چند غالبا آورده شرکا وجه نقد است اما آورده غیر نقدی نیز تحت شرایط و ضوابطی قابل پذیرش است.
عین اموال اعم از منقول و غیر منقول، منافع اموال به شرط آن که قابل تعیین باشد، سرقفلی، گواهی نامه ثبت طرح صنعتی، حق اختراع یا اسم تجاری از جمله آورده های غیر نقدی است که می تواند سرمایه شرکت های تجاری را تشکیل دهد. مهم ترین شرط در مورد پذیرش آورده های غیر نقدی این است که قابل تقویم و تسلیم باشد.
مواردی مثل دین، شهرت، نفوذ سیاسی، هنر، تخصص و کار به دلیل آنکه قابلیت تقویم و تسلیم ندارند، نمی توانند به عنوان آورده شرکا محسوب شوند.
مدت انواع شرکت های تجاری
شرکت های تجاری ممکن است برای مدت محدود یا نامحدودی تشکیل شوند و تصمیم گیری راجع به این امر با شرکای شرکت خواهد بود. در فرض محدود بودن مدت شرکت، با انقضا مدت، شرکت منحل خواهد شد؛ مگر آنکه پیش از سررسید و با رعایت ضوابط قانونی تمدید شده باشد.
بطلان انواع شرکت های تجاری
چنانچه اشخاص در زمان تشکیل شرکت تجاری، شرایط مذکور در قانون را رعایت نکنند، شرکت تجاری باطل خواهد بود. برابر ماده ۲۷۱ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، در صورتی که قبل از صدور حکم بطلان شرکت یا بطلان عملیات یا تصمیمات آن در مرحله بدوی، موجبات بطلان مرتفع شده باشد، دادگاه قرار سقوط دعوای بطلان را صادر خواهد کرد.
فلذا در شرکت های سهامی، در فرض حدوث اسباب بطلان شرکت، شرکا می توانند با رفع موجبات بطلان، از انحلال شرکت های تجاری جلوگیری نمایند.
حکم مذکور مختص شرکت های سهامی بوده و سایر شرکت های تجاری در این قبیل موارد باطل تلقی شده و نمی توان از انحلال آنها ممانعت کرد.
در فرض بطلان شرکت تجاری، کلیه قراردادهای شرکت از درجه اعتبار ساقط است و اشخاص ثالث جهت وصول مطالبات و جبران خسارات خود می توانند به شرکایی که سبب بطلان شرکت شدند، مراجعه نمایند.
جدول مقایسه انواع شرکت های تجاری
تفاوت انواع شرکت ها
تفاوت انواع شرکت های تجاری را می توان به شرح ذیل مشخص نمود:
تفاوت شرکت سهامی خاص با مسئولیت محدود
شرکت سهامی خاص و با مسئولیت محدود در موارد ذیل با یکدیگر تفاوت دارند:
- سرمایه در شرکت سهامی خاص به قطعات مساوی به نام سهم تقسیم می شود ولی در با مسئولیت محدود به قطعاتی به نام سهم الشرکه تقسیم می شود.
- مسئولیت سهامداران و شرکاء در سهامی خاص محدود به مبلغ اسمی سهام هر سهامدار است ولی در مسئولیت محدود، محدود به میزان سهم الشزکه ای است که هر شریک در شرکت دارد.
- حداقل تعداد شرکاء در سهامی خاص ۳ نفر و در مسئولیت محدود ۲ نفر می باشد.
- حداقل سرمایه اولیه در سهامی خاص یک میلیون ریال است که حداقل ۳۵ درصد آن باید در ابتدا نقدا پرداخت شود. ولی قانون برای مسئولیت محدود حداقلی مشخص نکرده است.
- انتقال سهام در سهامی خاص از طریق ثبت در دفتر سهام شرکت انجام می شود اما در مسئولیت محدود با رضایت اکثزیت عددی شرکا که حداقل سه چهارم سرمایه را نیز دارا باشند و با سند رسمی منتقل می شود.
- تقسیم سود در سهامی خاص به نسبت تعداد سهام است ولی در مسئولیت محدود به نسبت سهم الشرکه.
تفاوت شرکت تضامنی و سهامی
شرکت تضامنی و شرکت سهامی دو نوع از شرکت های تجاری می باشند که تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد:
- در شرکت تضامنی هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض و تعهدات شرکت هستند، حتی اگر این دیون بیش از سهم‌الشرکه (سرمایه) آنها در شرکت باشد. طلبکاران شرکت می‌توانند برای وصول مطالبات خود به طور مستقیم به اموال شخصی هر یک از شرکا مراجعه کنند. اگر یکی از شرکا قادر به پرداخت سهم خود از دیون نباشد، سایر شرکا باید آن را بپردازند. اما در شرکت سهامی مسئولیت هر سهامدار محدود به مبلغ اسمی سهامی است که در شرکت دارد. طلبکاران شرکت نمی‌توانند برای وصول مطالبات خود به اموال شخصی سهامداران مراجعه کنند، مگر در موارد خاص و اثبات تقصیر.
- در شرکت تضامنی سرمایه به صورت سهم‌الشرکه است. این سهم‌الشرکه نمی‌تواند به صورت اوراق بهادار قابل معامله منتشر شود. انتقال سهم‌الشرکه به دیگران (چه شریک و چه غیرشریک) تنها با رضایت تمام شرکا امکان‌پذیر است، مگر اینکه در اساسنامه ترتیب دیگری مقرر شده باشد. اما در شرکت سهامی سرمایه به قطعات مساوی به نام سهم تقسیم می‌شود. سهام (به‌خصوص در شرکت سهامی عام) به راحتی قابل نقل و انتقال است و می‌تواند در بورس اوراق بهادار معامله شود. انتقال سهام در شرکت سهامی خاص نیز نسبت به تضامنی ساده‌تر است.
- شرکت تضامنی حداقل با دو شریک تشکیل می‌شود. اما شرکت سهامی خاص حداقل با سه سهامدار تشکیل می‌شود و شرکت سهامی عام حداقل با پنج سهامدار تشکیل می‌شود.
- در نام شرکت باید عبارت شرکت تضامنی و حداقل نام یکی از شرکا ذکر شود. در نام شرکت سهامی باید عبارت شرکت سهامی خاص یا شرکت سهامی عام به صراحت قید شود و نمی‌تواند شامل نام شرکا باشد، مگر با شرایط خاص.
- فوت، محجوریت یا ورشکستگی یکی از شرکا در شرکت تضامنی می‌تواند (طبق قانون یا اساسنامه) منجر به انحلال شرکت شود، مگر اینکه سایر شرکا توافق دیگری کنند. اما فوت، محجوریت یا ورشکستگی سهامداران شرکت سهامی معمولاً تأثیری بر بقای شرکت ندارد و شرکت به حیات خود ادامه می‌دهد.
تفاوت شرکت نسبی با مسئولیت محدود
شرکت نسبی و شرکت با مسئولیت محدود نیز تفاوت هایی با یکدیگر دارند:
- مسئولیت هر یک از شرکا در شرکت نسبی در قبال دیون و تعهدات شرکت،به نسبت سهم‌الشرکه ای است که در شرکت دارند. یعنی اگر دارایی شرکت برای پرداخت دیون کافی نباشد، طلبکاران می‌توانند برای باقی مانده طلب خود به شرکا مراجعه کنند، اما هر شریک فقط به نسبت سرمایه ای که در شرکت گذاشته، مسئول پرداخت خواهد بود.
در شرکت با مسئولیت محدود، مسئولیت هر شریک در قبال دیون و تعهدات شرکت، فقط تا میزان سهم‌الشرکه‌ای است که در شرکت سرمایه‌گذاری کرده است. طلبکاران نمی‌توانند برای وصول مطالبات خود به اموال شخصی شرکا مراجعه کنند. در واقع، اگر شرکت ورشکسته شود، شرکا فقط سرمایه اولیه شان را از دست می‌دهند.
- در نام شرکت باید عبارتشرکت نسبی و حداقل نام یکی از شرکا باید در نام شرکت ذکر گردد. اگر نام تمام شرکا ذکر نشود، باید پس از نام شریک یا شرکایی که ذکر شده، عبارتی از قبیل و شرکا، و برادران و امثال آن قید شود. اما در شرکت با مسئولیت محدود صرفا نام شرکت باید عبارت “با مسئولیت محدود“ قید می شود.
- سرمایه در شرکت نسبی به صورت سهم‌الشرکه است و انتقال سهم‌الشرکه تنها با رضایت تمام شرکا امکان‌پذیر است، مگر اینکه در اساسنامه ترتیب دیگری مقرر شده باشد. اما در مسئولیت محدود سرمایه به صورت سهم‌الشرکه است و به قطعات سهام (به معنای اوراق بهادار قابل معامله) تقسیم نمی‌شود. انتقال سهم‌الشرکه به اشخاص دیگر (چه شریک و چه غیرشریک) منوط به رضایت اکثریت عددی شرکا که لااقل سه چهارم سرمایه را نیز دارا باشند، خواهد بود، مگر آنکه در اساسنامه طور دیگری مقرر شده باشد. انتقال باید با سند رسمی صورت گیرد.
در این مقاله انواع شرکت های تجاری و تفاوت این شرکت ها با یکدیگر را بررسی نمودیم تا شما بتوانید نوع شرکت را بر اساس اهداف و نیازهای خود انتخاب نمائید. اما پیچیدگی های قوانین تجاری اهمیت اخذ مشاوره حقوقی در زمینه شرکت های تجاری را دو چندان می کند. با استفاده از دانش و تخصص وکیل متخصص در این حوزه هم می توانید ثبت شرکت را در کم ترین زمان ممکن انجام دهید و هم بتوانید بهترین نوع شرکت را انتخاب نمائید.
دفتر حقوقی دادپویان حامی با بهره گیری از تیمی مرب از وکلای متخصص در امور شرکت ها آماده ارائه مشاوره تخصصی و مراهی شما در تمامی مراحل می باشد. برای دریافت مشاوره تخصصی می توانید با ما در تماس باشید.
سلام. سوالی داشتم. ممنون میشم پاسخگو باشید. آیا ثبت شرکت نامه فقط منحصر به شرکت های تجاری هست یا اینکه شامل قراردادهای مدنی که بر مبنای مضاربه یا به نحو دیگر تنظیم شده باشد هم می شود؟
با سلام. نظر به اینکه به موجب بند ۲ ماده ۴۷ قانون ثبت اسناد و املاک، ثبت شرکت نامه به طور کلی الزامی شناخته شده و متعاقب آن ضمن ماده ۴۸ ضمانت اجرای عدم ثبت را عدم پذیرش سند در مراجع قضائی و اداری اعلام نموده، بنابراین شرکت نامه اعم از مدنی و تجاری باشد باید به ثبت برسد. منتهی تشریفات و آیین ثبت شرکت نامه های تجاری وفق قانون تجارت و قانون ثبت شرکت ها در اداره ثبت شرکت هاست و ثبت شرکت نامه مدنی در دفتر اسناد رسمی به عمل می آید.