قراردادهای مشارکت مدنی بانکی یکی از ابزارهای تامین مالی محسوب می شود که نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و حمایت از پروژه ها ایفا می کند. با توجه به اهمیت و نقش این نوع از قراردادها در نظام مالی و اقتصادی شناخت دقیق و جامع از قراردادهای مشارکت مدنی بانکی می تواند به بهبود فرایندهای تامین مالی و افزایش بهره وری اقتصادی کمک کند.
از همین رو در این مقاله سعی نموده ایم در خصوص شرایط و مراحل انعقاد این نوع از قراردادها، مزایا و چالش های پیش رو توضیحاتی را ارائه نمائیم.
قرارداد مشارکت مدنی بانک چیست؟
قرارداد مشارکت مدنی در حقوق بانکی عبارت است از در آمیختن سهم الشرکه نقدی و یا غیر نقدی اشخاص حقیقی و یا حقوقی متعدد، از جمله بانک، به نحو مشاع و به منظور انتفاع، طبق قرارداد.
با توجه به تعریف ارائه شده توسط قانون گذار، در قرارداد مشارکت مدنی دو یا چند شخص حقیقی و یا حقوقی با هدف کسب سود، سرمایه های نقدی و یا غیر نقدی خود را تجمیع نموده و در مقابل مالک سهم مشاعی از آن می شوند و طبق موضوع تعیین شده در قرارداد به فعالیت های اقتصادی می پردازند. هر یک از طرفین قرارداد مشارکت مدنی به نسبت سهم خود در سود ناشی از قرارداد سهیم خواهند شد.
قرارداد مشارکت مدنی بانک باید دارای شرایط و ضوابطی باشد که عدم رعایت آن در تنظیم قرارداد می تواند منجر به ابطال قرارداد مشارکت مدنی بانکی شود.
موضوع قرارداد مشارکت مدنی
موضوع قرارداد مشارکت مدنی بانکی باید به طور دقیق و شفاف تعیین شود و بانک ها مکلف هستند پیش از انعقاد قرارداد، عملیات موضوع قرارداد را به طور دقیق بررسی و ارزیابی نمایند.
بررسی بانک شامل مطالعات امکان سنجی، تحلیل مالی و اقتصادی، شناسایی و مدیریت ریسک ها و ارزیابی توانایی اعتبار گیرنده می باشد. بانک ها می توانند با انجام این مراحل از بازگشت اصل سرمایه و سود مورد انتظار اطمینان حاصل نمایند.
قرارداد مشارکت مدنی بانکی در موارد ذیل کاربرد دارد:
- مشارکت مدنی در بخش خدمات، بازرگانی و واحدهای تولیدی
طبق نامه شماره ۱۲۸۳۱۵/۹۹ مورخ ۳۰/۴/۹۹ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اعطای تسهیلات مشارکت مدنی به منظور سرمایه در گردش ممنوع می باشد و سرمایه در گردش مورد نیاز در کلیه بخش ها صرفا در قالب عقود فروش اقساطی، سلف، مرابحه و خرید دین امکان پذیر است.
- مشارکت مدنی مسکن
این نوع از قرارداد مشارکت مدنی به منظور ساخت واحدهای مسکونی، تجاری، اداری و یا متفقا اعطا می شود که مدت آن ۱۸ ماه می باشد و حداکثر تا ۳ سال قابلیت تمدید دارد.
- مشارکت مدنی طرح
این نوع از قرارداد مشارکت مدنی نیز شامل سرمایه گذاری در طرح های زیربنایی، ملی، تولیدی است که مدت آن حداکثر تا ۳ سال می باشد.
بانک ها با هدف اعطای تسهیلات لازم جهت گسترش فعالیت های اقتصادی در بخش های تولیدی، بازرگانی داخلی، خدماتی و صادرات و واردات اقدام به انعقاد قرارداد مشارکت مدنی می نمایند. البته می توانید پیش از اقدام برای گرفتن تسهیلات مشارکت مدنی با وکیل امور بانکی متخصص مشورت های لازم را داشته باشید تا شرایط هر یک از موضوعات فوق الذکر را برای شما شرح دهد و از این طریق بتوانید موردی که مناسب برای شما هست را انتخاب نمائید.
سرمایه قرارداد مشارکت مدنی
مشارکت مدنی زمانی محقق می شود که شرکاء طبق قرارداد، سهم الشرکه نقدی خود را به حساب مشترک در بانک واریز نمایند. اگر تمام یا بخشی از سهم الشرکه غیر نقدی باشد، طبق مقررات این سهم الشرکه پس از تقویم و ارزیابی به پول مورد قبول بانک واقع خواهد شد.
حداكثر مشاركت بانك ها در هر قرارداد مشارکت مدني به میزان ۸۰% كل سرمايه آن تعيين مي‌گردد. سهم الشرکه شرکای قرارداد مشارکت مدنی ممکن است همزمان با انعقاد قرارداد به صورت کلی پرداخت شده یا در دفعات متعدد پرداخت شود.
مدت قرارداد مشارکت مدنی بانکی
مدت قرارداد مشارکت مدني باتوجه به اقتضاي فعاليت و موضوع قرارداد به تشخيص بانک‌ها و موافقت شريک، در ابتداي قرارداد تعيين مي‌گردد.
اگر موضوع قرارداد مشارکت مدنی امور تولیدی، صنعتی، معدنی، کشاورزی، احداث مسکن و ساختمان و یا طرح های جدید خدماتی باشد، حداکثر مدت قرارداد سه سال خواهد بود. درصورت لزوم و وجود توجيهات کافي و درصورتي که طرح در پايان مدت قرارداد به اتمام نرسيده باشد، قرارداد مشارکت مدني، مشروط به تصويب هيات مديره بانک ذيربط قابل تمديد است.
تمدید قرارداد مشارکت مدنی بانکی
در صورتی که مشتری نیاز به تمدید قرارداد مشارکت مدنی داشته باشد می تواند درخواست خود را قبل از سررسید قرارداد یا بعد از سررسید کتبا به شعبه بانک ارائه نماید. شعبه بانک باید طبق مقررات مربوطه پیشنهاد لازم را تنظیم و به مراجع تصویب اعتبار منعکس نماید.
اگر صدور مصوبه به دلیل تشریفات اداری بع داز سررسید انجام شود قرارداد مشارکت مدنی، مشمول خسارت تاخیر در تادیه نخواهد شد. نرخ سود دوران تمدید معادل حداقل نرخ سود مورد انتظار کل دوره جدید خواهد بود.
مدیر قرارداد مشارکت مدنی
وفق ماده ۱۱ بخشنامه اجرایی قرارداد مشارکت مدنی، اداره امور شرکت مدنی طبق قرارداد بر عهده بانک تسهیلات دهنده یا شرکا دیگر خواهد بود.
مرسوم است که شخص حقیقی اعتبار گیرنده یا مدیر شخص حقوقی اعتبار گیرنده به عنوان مدیر برگزیده می شود. بانكها مكلفند در قرارداد مشاركت مدني تصريح نمايند كه مدير يا مديران شركتهاي مدني كه طبق اين مقررات تشكيل ميشوند بيش از مال الشركه واريز شده به حساب و يا تحويل شده به مدير يا مديران شركت مجاز به انجام معامله و قبول تعهدات مالي نمي باشند.
وظایف بانک در قرارداد مشارکت مدنی
بانک ها موظفند بر حسن اجرای قراردادهای منعقده موضوع قرارداد مشارکت مدنی تا خاتمه موضوع مشارکت و تسویه حساب کامل قرارداد، نظارت لازم و کافی را به عمل آورند.
سود بانک ها در قرارداد مشارکت مدنی
حداقل سود مورد انتظار در مورد معامله و يا معاملات موضوع قراردادهای مشارکت مدني كه طبق مقررات مربوطه تشكيل ميشود، توسط شوراي پول و اعتبار تعيين خواهد شد. حداقل و يا حداكثر نسبت سهم سود بانك ها در عمليات مشاركت مدني نیز توسط شوراي پول و اعتبار تعيين خواهد شد.
بانک ها مکلف به رعایت مصوبات شورای پول و اعتبار می باشند. در غیر اینصورت می توان ابطال شرط سود بانکی را از مراجع قضایی درخواست نمود.
وثایق و تضمینات در قرارداد مشارکت مدنی بانکی
مطابق ماده ۱۴ بخشنامه اجرایی قرارداد مشارکت مدنی، بانكها مي‌توانند جهت حصول اطمينان از حسن اجراي قرارداد مشاركت مدني خود از طرف مقابل در قرارداد تامين كافي اخذ نمايند.
در تسهیلات مشارکت مدنی موضوع مشارکت مدنی می تواند به عنوان وثیقه پذیرفته شود. مانند مشارکت مدنی مسکن و مشارکت مدنی طرح های تولیدی و سرمایه گذاری.
سایر وثایق و تضمینات مانند سفته، چک، ضمانت نامه بانکی و اموال غیرمنقول معادل اصل سهم الشرکه بانک به علاوه سهم سود مورد انتظار بانک نیز می توان دریافت نمود.
تسویه قرارداد مشارکت مدنی بانکی
قرارداد مشارکت مدنی پس از اتمام موضوع شرکت تسویه و مرتفع خواهد شد و بانک ها مکلفند نحوه تسویه را در متن قرارداد قید نمایند.
فروش اقساطی سهم الشرکه بانک ها پس از پایان قرارداد مشارکت مدنی
به موجب تبصره ۲ ماده ۱ بخشنامه اجرایی قرارداد مشارکت مدنی، بانک ها می توانند سهم الشرکه خود در قراردادهای مشارکت مدنی را از طریق قرارداد فروش اقساطی واگذار نماید. انعقاد قرارداد فروش اقساطی در این موارد در زمان خاتمه قرارداد مشارکت مدنی مجاز می باشد.
تفاوت قرارداد مشارکت مدنی و حقوقی در چیست؟
مشارکت حقوقی به معنای تامین قسمتی از سرمایه شرکت سهامی جدید و یا خرید قسمتی از سهام شرکت های سهامی موجود می باشد. بنابر تعریف مذکور می توان به تفاوت اصلی قرارداد مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی پی برد.
بانک ها می توانند با تمامی اشخاص حقیقی یا حقوقی قرارداد مشارکت مدنی منعقد نمایند اما قرارداد مشارکت حقوقی صرفا با شرکت های سهامی انجام می شود.
نکات مهم در قرارداد مشارکت مدنی بانکی
- پرداخت تسهیلات مشارکت مدنی مسکن به وکیل ممنوع است مگر اینکه وکیل جزء شرکا باشد و در وکالتنامه نیز این اختیار به وی تفویض شده باشد.
- واریز وجه تسهیلات مشارکت مدنی باید از طریق صدور جک بانکی در وجه صادرکننده پیش فاکتور صورت گیرد.
- در صورت تاخیر در بازپرداخت تسهیلات مشارکت مدنی اصل و سود تسهیلات مشمول محاسبه خسارت تاخیر قرار می گیرد.
- قرارداد مشارکت مدنی بانکی در صورت زود بازپرداخت مشمول تخفیف نمی باشد.
- در پرداخت تسهیلات مشارکت مدنی مسکن و طرح شریک باید ابتدا آورده نقدی خود را هزینه نموده به طوری که گزارش ارزیابی دریافتی حاکی از هزینه شدن آن باشد سپس سهم الشرکه بانک متناسب با درصد پیشرفت کار پرداخت می گردد.
- در تسهیلات مشارکت مدنی مسکن، تاریخ تنظیم سند رهنی در دفترخانه مبنای محاسبه سررسید قرارداد خواهد بود و مبنای محاسبه سود تاریخ های واریز سهم الشرکه بانک به مشتری تا پایان سررسید قرارداد می باشد.
- میزان وثیقه دریافتی در قرارداد مشارکت مدنی بانکی معادل ۱۰۰ درصد سرمایه بانک به علاوه سود مورد انتظار سهم بانک خواهد بود.
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه بانکی و با بهره مندی از وکلای باتجربه در این حوزه آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان در خصوص قراردادهای مشارکت مدنی بانکی می باشد.
دستورالعمل اجرایی مشارکت مدنی بانک مرکزی
2 پاسخ
باسلام.در خصوص تسهیلات بانکی در قالب قرارداد مشارکت مدنی سوالی داشتم ، بنده در سال ۹۲ طبق قرارداد مشارکت مدنی از یکی از بانک ها تسهیلاتی را اخذ نمودم که در سرسید با توجه به اینکه توانایی پرداخت اصل و سود محاسبه شده و خسارات تاخیر را نداشتم بانک به صورت یک طرفه اقدام به استمهال بدهی در قالب قرارداد مشارکت مدنی جدیدی نمود که پس از شکایت بنده مشخص گردید قراردادها همگی به صورت سفیدامضاء بوده و بانک تمامی مطالب آن را پس از امضای اینجانب درج نموده است.الان متاسفانه بانک بر مبنای قراردادهای مشارکت مدنی اقدام به صدور اجرائیه نموده و عملیات اجرایی در حال پیگیری می باشد.می خواستم بدانم آیا می توانم جهت ابطال قراردادهای مذکور علیه بانک اقدام نمایم؟ و اینکه آیا این اقدام من باعث می شود عملیات اجرایی متوقف گردد یا خیر؟
سلام با توجه به اینکه مشکل شما نیاز به بررسی و رویت مدارک استنادی دارد ، مستلزم جلسه حضوری می باشد لذا از طریق تماس با دفتر وقت مشاوره دریافت نمائید تا بتوانید مشاوره کامل و دقیق نسبت به مشکل حقوقی خود دریافت نمائید.