موارد صدور پروانه اجباری در اختراعات
در بعضی موارد زمانی که از موضوع حق اختراع سوء استفاده شود یا آنکه اختراع مورد بهره برداری قرار نگیرد یا آنکه حق اختراع به صورتی ناروا مانع بهره برداری از اختراعی دیگر شود و یا آنکه از اختراع جهت تحقق منافع جمعی و مصلحت های همگانی بهره برداری نشود ، حق انحصاری دارنده گواهینامه اختراع مبنای اقتصادی –اجتماعی خود را ازدست داده و بر اثر دستور یک مرجع قضایی یا با تصمیم یک سازمان اداری ، مجوز اجباری بر دارنده حق اختراع تحمیل می گردد.
از این رو ؛ قانونگذاران در کشورهای مختلف همواره نهاد مجوز های اجباری را به منظور کاهش اثرات زیانبار انحصار مقرر داشته اند .
گروه وکلای دادپویان حامی در این مقاله قصد دارد ، مواردی را که منجر به صدور مجوز اجباری می گردد به تفصیل به اطلاع شما خوانندگان گرامی برساند؛ پس با ما همراه باشید.
الف ) صدور پروانه اجباری به درخواست دولت
در نظام حقوقی ایران، دولت یا شخص مجاز از طرف دولت ، می تواند بدون موافقت صاحب گواهینامه اختراع و بدون کسب مجوز از وی ،تحت شرایط قانونی ، از یک اختراع بهره برداری کند .
مطابق با ماده ۱۷ قانون ثبت اختراعات ، رعایت ترتیبات ذیل الزامی است :
– اقتضاء منافع عمومی
در مواردی که با نظر وزیر یا بالاترین مقام ذیربط ، منافع عمومی مانند امنیت ملی ، تغذیه ،بهداشت یا توسعه سایر بخش های حیاتی اقتصادی کشور ، اقتضا کند که دولت یا شخص ثالث به نمایندگی دولت از اختراع بهره برداری نماید و یا بهره برداری از سوی مالک اختراع یا شخص مجاز از سوی او ، مغایر با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذکور ، بهره برداری از اختراع رافع مشکل باشد .
– تصویب کمیسیون خاص
۱-۲) اعضای کمیسیون : در خواست صدور مجوز بهره برداری باید به تصویب کمیسیونی مرکب از رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ، یکی از قضات دیوان عالی کشور با معرفی رئیس قوه قضائیه ، دادستان کل کشور ،نماینده رئیس جمهور و وزیر یا بالاترین دستگاه ذیربط ، برسد.
۲-۲) نحوه و ترتیب رسیدگی در کمیسیون خاص :
- ابلاغ در خواست صدور مجوز اجباری بهره برداری ظرف ۱۰ روز به مالک اختراع توسط دبیر خانه کمیسیون رسیدگی به درخواست صدور مجوز اجباری بهره برداری ، ظرف ۱۰ روز از دریافت درخواست پروانه اجباری بهره برداری
- اعلام مراتب توسط مالک اختراع به اشخاصی که مجوز قراردادی بهره برداری از اختراع مورد نظر را دارند .
- ارائه نظرات مکتوب و مدلّل و مستند ظرف مدت ۳۰ روز توسط مخترع ، و اشخاصی که مجوز اختیاری و قراردادی بهره برداری از اختراع مورد نظر را دارند ، به دبیرخانه . ( ارایه لایحه )
- ثبت لایحه تقدیمی در دفتر مخصوص کمیسیون و تصمیم گیری در خصوص آن و دستور تعیین وقت رسیدگی توسط رئیس کمیسیون . حداقل ۱۰ روز قبل از تشکیل جلسه رسیدگی ، به متقاضی صدور پروانه اجباری و مالک اختراع و اشخاص ذینفع اطلاع داده می شود .
نکته مهم : در صورتیکه فاصله بین ابلاغ وقت رسیدگی ، کمتر از ۱۰ روز باشد ، جلسه رسیدگی قانونی نبوده و باید تجدید وقت شود.
- حضور اشخاص فوق ( متقاضی صدور پروانه اجباری ، مالک اختراع واشخاص ذینفع )در جلسه کمیسیون ( که البته عدم حضورشان مانع از رسیدگی نیست ) و اتخاذ تصمیم کمیسیون و اعلام مراتب به اشخاص فوق .
- در صورت موافقت کمیسیون به اعطای پروانه اجباری ، کمیسیون مکلف است موارد ذیل را در صورتجلسه تنظیمی درج نماید :
- شرایط بهره برداری
- نام سازمان دولتی بهره بردار یا شخص مجاز از طرف آن سازمان
- مدت بهره برداری
- مبلغ قابل پرداخت به مالک اختراع طبق تشخیص کارشناس رسمی
- حدود اقدامات اجرایی
- مدت زمان لازم برای انجام اقدامات اجرایی توسط بهره بردار
- محدوده جغرافیایی و موارد مجاز استفاده از اختراع
- ثبت تصمیم کمیسیون مبنی بر اعطاء پروانه اجباری بهره برداری در دفتر ثبت اختراع و انتشار آن در روزنامه رسمی کشور به هزینه متقاضی و ابلاغ این تصمیم به مالک اختراع و سایر اشخاص ذینفع .
- ابلاغ تصمیم کمیسیون مبنی بر رد درخواست به علت عدم انطباق تقاضای اشخاص باشرایط مقرر در قانون ثبت اختراعات ، ازطریق دبیرخانه به متقاضی و اشخاص ذینفع و مالک اختراع .
۳-۲) قابلیت اعتراض تصمیمات کمیسیون خاص در دادگاه :
تصمیمات کمیسیون ظرف ۶۰ روز از تاریخ ابلاغ ، قابل اعتراض در شعبه یا شعب خاص دادگاه عمومی حقوقی تهران خواهد بود و رأی دادگاه بدوی قابل تجدیدنظر در دادگاههای تجدید نظر استان تهران است .(بند ط ماده ۱۷ قانون ثبت اختراعات ماده ۴۴ و آیین نامه اجرایی آن )
۴-۲)تجدید نظر تصمیمات کمیسیون در همان کمیسیون :
مطابقت با آیین نامه ثبت اختراعات : «مالک اختراع یا سازمان دولتی و همین طور شخص ثالثی که پروانه بهره برداری برای او صادر شده است ، ظرف ۲۰ روز پس از دریافت ابلاغ ماده ۴۰ این آیین نامه ، می تواند نسبت به تصمیم کمیسیون درخواست بررسی مجدد نماید . چنانچه کمیسیون در خواست تجدید نظر را قانع کننده تشخیص دهد ، جلسه ای را حداکثر ظرف ۳۰ روز پس از وصول درخواست ، برای رسیدگی به اظهارات متقاضی تجدید نظر و در صورت لزوم اظهارات طرف او تشکیل خواهد داد و در مورد شرایط و مدت پروانه اجباری بهره برداری ، اتخاذ تصمیم می نماید . در غیر اینصورت درخواست مذکور رد خواهد شد . نحوه تشکیل کمیسیون ، مهلت ها و ابلاغ تصمیمات کمیسیون مطابق با این آیین نامه خواهد بود .»
ب) پروانه اجباری غیر دولتی در اختراعات پیوسته (وابسته )
یکی دیگر از مواردی که در معاهدات بین المللی و قوانین ملی کشورها میتوان مجوز اجباری صادر کرد ، زمانی است که اختراع مؤخّر که واجد پیشرفت مهم فنی و دارای اهمیت اقتصادی بالایی است ، بدون استفاده از یک اختراع مقدم قابل بهره برداری نیست . در این حالت پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک ، قابل صدور خواهد بود ؛ که در ذیل به بررسی موارد آن در قانون ثبت علائم و اختراعات کشورمان می پردازیم.
– مطابق با بند ح ماده ۱ قانون ثبت علائم واختراعات ، پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک ، در موارد زیر با ترتیباتی که ذکر می شود قابل صدور است
- در صورتیکه در یک گواهینامه اختراع عنوان شده باشد که بدون استفاده از یک اختراع ثبت شده قبلی قابل بهره برداری نیست و اختراع مؤخّر نسبت به اختراع مقدم ، متضمن پیشرفت مهم فنّی و دارای اهمیت اقتصادی قابل توجه باشد ،اداره مالکیت صنعتی به درخواست مالک اختراع مؤخّر پروانه بهره برداری از اختراع مقدم را در حد ضرورت ، بدون موافقت مالک آن صادر می کند .
- متقابلاً به درخواست مالک اختراع مقدم، صدور پروانه بهره برداری از اختراع مؤخّر بدون موافقت مالک آن امکان پذیر است .
- حدود و کاربرد پروانه و مبلغ مناسبی که باید به مالک اختراع ذی ربط پرداخت شود و شرایط پرداخت آن باید تعیین شده و مشخص باشد .
- انتقال پروانه بهره برداری اجباری به دیگری بدون انتقال اختراع مقدم یا مؤخّر مجاز نیست .
- پرداخت هزینه صدور پروانه اجباری ضروری است .
- بهره برداری از اختراع مقدم و متقابلاً بهره برداری از اختراع مؤخّر، محدود به منظوری خواهد بود که در مجوز صادره مندرج است .
– مرجع صالح جهت صدور پروانه اجباری غیر دولتی در اختراعات پیوسته
مرجع رسیدگی به درخواست مالک اختراع مؤخّر و متقابلاً مرجع رسیدگی به درخواست مالک اختراع مقدم و صدور پروانه اجباری ، کمیسیون اداره مالکیت صنعتی می باشد نه کمیسیون خاص مذکور در بند الف ماده ۱۷ قانون ثبت اختراعات که پروانه اجباری به درخواست دولت یا شخص مجاز از طرف دولت را صادر می نماید.
– نحوه وترتیب رسیدگی در مرجع ثبت صدور پروانه اجباری در اختراعات پیوسته
- ثبت درخواست صدور پروانه اجباری بهره برداری پس از دریافت آنی توسط مرجع ثبت در دفتر مخصوص.
- ابلاغ درخواست ظرف ۱۰ روز از زمان دریافت درخواست صدور پروانه همراه با دلایل و مستندات به دارنده حق اختراع مقدم یا مؤخّر
- تسلیم نظرات و دلایل و مدارک توسط دارنده حق اختراع مقدم یا مؤخّر ، ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به مرجع ثبت
- تسلیم مدارک ومستندات طرفین توسط مرجع ثبت ، جهت اتخاذ تصمیم به کمیسیون مذکور در ماده ۱۷۰ آیین نامه ثبت علائم و اختراعات .
- استماع اظهارات طرفین توسط کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه و تصمیم گیری کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه در مورد اعطای پروانه اجباری بهره برداری و شرایط و حدود و مبلغ قابل پرداخت به تشخیص کارشناس رسمی یارد درخواست پروانه اجباری بهره برداری .
– قابلیت اعتراض تصمیمات کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه دردادگاه
تصمیمات کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه ثبت اختراعات ، ظرف ۶۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در شعبه یا شعب خاص دادگاه عمومی حقوقی تهران است که رئیس قوه قضاییه تعیین کرده است .
و تصمیمات دادگاه بدوی ، مطابق با ماده ۵۹ قانون ثبت اختراعات ، قابل تجدید نظر در دادگاه های تجدید نظر استان تهران است .
لازم به ذکر است در صورت اعتراض به تصمیم کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه دردادگاه ، پروانه اجباری بهره برداری صادره از کمیسیون ، معلق خواهد شد .
هم چنین ، چنانچه دارنده حق اختراع مقدم یا مؤخّر مقیم ایران نباشد ، مهلت های مذکور در این ماده به دوبرابر افزایش می یابد .
– تفاوت کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه اجرایی با کمیسیون بند الف ماده ۱۷ قانون جدید ثبت اختراعات
کمیسیون ماده ۱۷۰ آیین نامه اجرایی ، کمیسیونی کاملاً اداری است نه قضایی.
اعضای کمیسیون ماده ۱۷۰آیین نامه اجرایی عبارتند از :
- رئیس اداره ثبت اختراعات ، اداره ثبت طرح های صنعتی یا ادره ثبت علائم تجاری حسب مورد
- نماینده ای از جانب مدیر کل اداره کل مالکیت صنعتی
- یک کارشناس یا متخصص که در صورت لزوم می تواند خارج از سازمان باشد .
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
