قانون گذار در ذیل مبحث عام خیانت در امانت ، به جرم سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء پرداخته و آن را به نوعی از صور خاص خیانت در امانت تلقی کرده است. البته با مقایسه این دو عنوان مجرمانه می توان به وجوه تمایز آن ها پی برده و میان شرایطی که منجر به تحقق هر کدام از این دو جرم می شود تفاوت قایل شد. در ادامه به این موارد خواهیم پرداخت.
شرایط تحقق جرم سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا و تفاوت آن با خیانت در امانت
قانون گذار در ماده 673 از قانون مجازات اسلامی ( بخش تعزیرات ) به این عنوان مجرمانه پرداخته و سفید مهر یا سفید امضا را با عنوان موضوع جرم پیش بینی کرده و منظور از آن اسنادی است که به صورت کامل تنظیم نشده ولی دارای مهر یا امضا هستند. بنابراین برای تحقق این عنوان مجرمانه باید موضوع جرم ، اسنادی باشد که از سوی شخص صادر کننده به صورت ناقص ولی دارای مهر یا امضا تنظیم شده اند.
نکته دیگری که در رابطه با این ماده وجود داشته و به نوعی وجه تمایز آن با جرم خیانت در امانت است ، طریق تحصیل این نوع از اسناد است. سند سفید مهر یا سفید امضا ، بر خلاف اموال موضوع خیانت در امانت که تنها بایستی از طریق سپردن تحصیل شود ، می تواند از طرق دیگری نیز به دست شخص سوء استفاده گر رسیده و در ادامه وی با انجام عملیاتی موجب ایراد خسارت به صاحب سند یا اشخاص ثالث شود. از جمله این طرق می توان به انجام عملیات متقلبانه ، قهر و غلبه و نیز سرقت اشاره کرد.
برای اینکه جرم سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضاء محقق شود ، حتماً باید خسارتی به شخص صاحب سند یا شخص ثالث وارد شود ؛ بنابراین صرف تکمیل مندرجات سندی که ناقص بوده و دارای مهر یا امضای صاحب آن است ، مجرمانه نبوده و نمی تواند موجب محکومیت فرد شود.
در فرضی که مرتکب به تکمیل اطلاعات مندرج در سند بپردازد می توان از تحقق این عنوان مجرمانه صحبت کرد. در غیر این صورت در فرضی که سند تکمیل شده تنظیم می گردد و مرتکب بر روی آن عملیاتی مانند الحاق ، قلم بردن و… را انجام می دهند ، جرم جعل به وقوع می پیوندد که مجازات آن از مجازات این عنوان مجرمانه متفاوت است.
نحوه اثبات جرم سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا
از میان راه های اثباتی که در قانون برای عموم جرایم پیش بینی شده است سه مورد آن قابلیت تحقق در خصوص جرم سفید مهر و سفید امضا را دارد که از قرار زیر است:
- اقرار مرتکب که یک مرتبه کفایت می کند.
- شهادت شهود که با شهادت ۲ مرد عادل امکان پذیر است .
- علم قاضی که سومین راه اثبات جرم سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا است.
مجازات جرم سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا
قانون گذار برای این عنوان مجرمانه ، مجازات یک تا سه سال حبس را پیش بینی کرده است که با توجه به درجه بندی مجازات ها در ماده 19 از قانون مجازات اسلامی ، مجازات درجه پنج محسوب می شود.
مجازات این عنوان مجرمانه در مقایسه با مجازات خیانت در امانت شدید تر محسوب می شود ؛ چرا که با وجود سقف مجازات سه ساله در هر دو این عناوین مجرمانه ، حداقل مجازات ها در هر کدام متفاوت است. برای جرم خیانت در امانت حداقل شش ماه حبس پیش بینی شده ولی برای سوء استفاده حداقل یک سال حبس در نظر گرفته شده است.
آیا جرم سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا قابل گذشت است ؟ ( قانون کاهش مجازات حبس تعزیری 1399 )
تا پیش از 19 خرداد 1399 این عنوان مجرمانه از جمله جرایم غیر قابل گذشت محسوب می شد ؛ به این معنی که شروع به تعقیب مرتکب جرم و تحقیق در خصوص رفتار ارتکابی وی نیازمند به شکایت شاکی خصوصی نبوده و مقامات مربوطه به هر طریقی که از ارتکاب جرم مطلع می شدند اقدام به شروع به تحقیقات می نمودند. ضمن اینکه موقوف شدن تعقیب و مجازات مرتکب نیز با رضایت شاکی محقق نمی شد و وی با وجود گذشت و رضایت شاکی نیز مورد محاکمه قرار می گرفت و رضایت شاکی تنها باعث تخفیف در مجازات وی می شد.
پس از تاریخ مذکور و با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری ، سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا نیز در زمره جرایم قابل گذشت قرار گرفته و شروع به تعقیب مرتکب نیازمند به شکایت شاکی است و رضایت وی باعث موقوفی تعقیب و اجرای مجازات مرتکب می شود.
موسسه حقوقی بین المللی دادپویان حامی با همراهی وکلای پایه یک دادگستری ، حقوقدانان و کارشناسان متخصص آماده ارائه خدمات مشاوره ای ، تهیه و تنظیم شکوائیه و نیز لوایح دفاعیه و هم چنین قبول وکالت در دعاوی کیفری در تمامی مراحل رسیدگی از جمله دادسرا و شعب دادگاه های بدوی و تجدیدنظر می باشد.