جرم سو استفاده از ضعف نفس اشخاص ( جرم خیانت در امانت )

جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص در ماده 596 از قانون مجازات اسلامی در دو فرض جرم انگاری شده است ؛ در فرض اول ویژگی های بزهدیده ملاک جرم انگاری قرار گرفته است و در فرض دوم با محوریت ویژگی های مرتکب ، مجازات پیش بینی شده برای او تشدید شده است. در ادامه به هر یک از این دو فرض می پردازیم و وجوه تشابه و تمایز آن ها با جرایم خیانت در امانت و کلاهبرداری را بیان می کنیم.

ویژگی خاص بزهدیده جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص

ماده 596 قانون مجازات اسلامی سه دسته از اشخاص را به عنوان بزهدیده جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص پیش بینی کرده است :

1. اشخاص دارای ضعف نفس ؛
2. اشخاصی که امکان سوء استفاده از هوا و هوس آنان وجود دارد ؛
3. اشخاص غیر رشید.

• منظور از اشخاص غیر رشید ، افراد صغیر ، مجنون و سفیه است. بنابراین قانون گذار از این واژه معنایی اعم را اراده کرده است.

اساساً همین ویژگی های خاص بزهدیده است که این عنوان مجرمانه را شبیه جرم کلاهبرداری می کند و رفتار قانون گذار را از این جهت که ماده مربوطه را ذیل عنوان کلاهبرداری قرار داده است توجیه می نماید.

جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص با چه رفتاری محقق می شود؟

تحقق این عنوان مجرمانه با تحصیل نوشته یا سند از یکی از اشخاص مذکور در بند پیش محقق می شود. سند تحصیل شده می تواند از اسناد تجاری یا غیر تجاری باشد ؛ مواردی مثل برات ، سفته ، چک ، حواله ، قبض و مفاصا حساب را قانون گذار به صورت تمثیلی در متن ماده فوق مورد اشاره قرار داده و در ادامه مقرر می کند که هر گونه نوشته ای که موجب التزام یا برائت ذمه بزهدیده گردد می تواند موضوع جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص قرار گیرد.

ورود خسارت به بزهدیده شرط تحقق این جرم است؟

صرف تحصیل سند یا نوشته از بزهدیده باعث تحقق این عنوان مجرمانه می گردد و ورود خسارت و ضرر به او از شرایط لازم برای تحقق این جرم محسوب نمی شود. بنابراین با اخذ سند یا نوشته از اشخاص یاد شده ، جرم تام محقق و مرتکب قابل تعقیب است.

مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص

قانون گذار برای اشخاص مرتکب این عنوان مجرمانه مجازات حبس و جزای نقدی پیش بینی کرده است ؛ ضمن اینکه مرتکب ملزم به جبران خسارات وارده بر بزهدیده نیز می گردد. مجازات این جرم حبس درجه شش ( شش ماه تا دو سال ) و جزای نقدی از صد هزار تومان تا یک میلیون تومان پیش بینی شده است.

در ادامه با توجه به رابطه میان شخص بزهدیده و مرتکب جرم ، قانون گذار مبادرت به تشدید مجازات تحمیلی نموده است ؛ به این ترتیب که مقرر شده در صورتی که مرتکب سمت ولایت ، وصایت یا قیمومت را ببر شخص بزهدیده داشته باشد مستحق مجازات شدیدتر سه تا هفت سال حبس بوده و ضمناً محکوم به جبران خسارات وارد بر بزهدیده نیز می گردد.

آیا جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص از سوی شاکی قابل گذشت است؟ ( قانون کاهش مجازات حبس تعزیری )

تا پیش از 19 خرداد 1399 جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص از جمله جرایم غیر قابل گذشت محسوب می شد و بدین ترتیب شروع به تعقیب مرتکب جرم و تحقیق از وی نیازمند به شکایت شاکی خصوصی نبوده و مقامات مربوطه به هر طریقی که از ارتکاب جرم مطلع می شدند ، اقدام به تحقیقات می نمودند. همچنین موقوف شدن تعقیب و مجازات مرتکب نیز با اعلام گذشت و رضایت شاکی محقق نمی شد و وی با وجود گذشت و رضایت شاکی نیز مورد محاکمه قرار می گرفت و تنها تاثیر رضایت شاکی این بود که موجب تخفیف در مجازات وی می شد.

پس از تاریخ مذکور و با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری ، سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص نیز در زمره جرایم قابل گذشت قرار گرفته و شروع به تعقیب مرتکب نیازمند به شکایت شاکی است و رضایت وی باعث موقوفی تعقیب و اجرای مجازات مرتکب می شود.

موسسه حقوقی بین المللی دادپویان حامی با همراهی وکلای پایه یک دادگستری ، حقوقدانان و کارشناسان متخصص آماده ارائه خدمات مشاوره ای ، تهیه و تنظیم شکوائیه و نیز لوایح دفاعیه و هم چنین قبول وکالت در دعاوی کیفری در تمامی مراحل رسیدگی از جمله دادسرا و شعب دادگاه های بدوی و تجدیدنظر می باشد.