نقض و ابطال علامت تجاری: مراحل و نحوه شکایت

علامت تجاری هویت و اعتبار فعالان تجاری بوده و آنها را از رقبا متمایز می نماید. اما زمانی که دیگران با تقلید یا استفاده غیرمجاز از علامت تجاری متعلق به دیگری، از این اعتبار سوءاستفاده می‌کنند، چه باید کرد؟ چگونه از این دارایی ارزشمند در برابر تهدیدات محافظت کنیم؟

قانون برای حمایت از حقوق صاحبان برند، دو راهکار قانونی و اساسی را پیش‌بینی کرده است: طرح دعوای نقض علامت تجاری و درخواست ابطال علامت تجاری ثبت ‌شده. اگرچه این دو راهکار قانونی گاهی با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، اما هرکدام کاربرد، شرایط و مراحل قانونی متفاوتی دارند. اقدام اشتباه یا ناآگاهی از تفاوت ‌های این دو منجر به اتلاف وقت، هزینه و حتی از دست رفتن حقوق قانونی می شود.

در این مقاله، قصد داریم شما را با تمام جنبه‌ های این دو دعوا آشنا کنیم. از تفاوت ‌های بین نقض و ابطال علامت تجاری گرفته تا مراحل دقیق طرح دعوا، مدارک مورد نیاز و نکات کلیدی برای موفقیت در دادگاه. اگر نیاز به کسب اطلاعات در این زمینه دارید با ما همراه باشید.

تفاوت نقض و ابطال علامت تجاری چیست؟

نقض به معنای استفاده غیرمجاز از سوی شخصی بدون کسب اجازه از مالک علامت تجاری می باشد. در واقع نقض به معنای تعارض عمل شخص ثالث با حقوق انحصاری متعلق به دیگری می باشد.

ابطال علامت تجاری در مواردی صورت می گیرد که علامت تجاری برخلاف قانون و مقررات به ثبت رسیده باشد.

دعوای نقض علامت تجاری

در صورتی که رقیب یا هر شخص دیگری از علامت تجاری متعلق به دیگری برای کالاها و خدمات خود استفاده نمایند از یک سو با استفاده از آن علامت می توانند مشتریان مالک علامت تجاری را به سمت خود جذب نمایند و از سوی دیگر ممکن است با ارائه کالاهای بی کیفیت، باعث از دست دادن مشتریان شوند.

لذا طبق قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، هر شخصی که با علم و عمد مرتکب نقض حقوق دارنده علامت تجاری شود، علاوه بر مسئولیتی که راجه به جبران خسارت دارد، مجرم محسوب می شود.

مراحل طرح دعوای نقض علامت تجاری

پیش از طرح دعوای نقض می بایست موارد ذیل مشخص شود:

• آیا علامت تجاری استفاده شده عین علامت تجاری متعلق به شما هست یا خیر؟
• آیا استفاده کننده علامت تجاری را ثبت نموده یا خیر؟
• استفاده از علامت راجع به همان کالاها یا خدمات شما صورت گرفته یا راجع به کالاهای مشابه مکان تولید یا توزیع کالاهای ناقض را مشخص نمائید.

در صورت مشخص کردن موارد فوق الذکر و از طریق مشورت با وکیل متخصص مالکیت فکری، بهترین روش طرح دعوا را تعیین نموده و از آن طریق اقدام نمائید.

شکایت کیفری نقض علامت تجاری

در صورتی که علامت استفاده شده عینا و راجع به کالاهای یکسان یا مشابه با مالک علامت تجاری باشد، بهتر است از طریق شکایت کیفری نسبت به نقض علامت اقدام شود. مراحل رسیدگی کیفری به شکایت نقض علامت تجاری به شرح ذیل می باشد:

• برای ثبت شکایت کیفری باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمائید.
• به پرونده های کیفری نقض علامت در دادسرای ناحیه ۲۶ تهران رسیدگی می شود.
• در صورتی که ادله مربوط به جرم در خارج از تهران قرار داشته باشد، داسرا با صدور قرار نیابت پرونده را جهت تحقیقات به دادسرای محل وقوع جرم ارسال می نماید.
• در مرحله دادسرا می توان دستور توقیف کالاهای ناقض را درخواست نمود. همچنین بازپرس می تواند راسا یا به درخواست هر یک از طرفین قرار کارشناسی صادر نماید.

پس از انجام اقدامات لازم، در صورتی که بازپرس جرم نقض را محرز تشخیص دهد، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده را دادگاه کیفری دو مجتمع قضایی شهید قدوسی تهران ارسال می نماید. در غیر اینصورت قرار منع تعقیب صادر می کند که می توان ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ به قرار صادره اعتراض نمود.

در صورتی که خسارتی به شما وارد شده باشد می توانید تا قبل از اعلام ختم دادرسی دادخواست مطالبه خسارت را تسلیم نمائید. در غیر اینصورت می توانید به دادگاه حقوقی برای مطالبه خسارت مراجعه کنید.

مجازات جرم نقض حقوق ناشی از علامت تجاری

طبق ماده ۶۱ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، مجازات مرتکب جرم نقض علامت تجاری پرداخت ده تا پنجاه میلیون ریال جزای نقدی یا حبس از نود و یک روز تا شش ماه و یا هر دوی آنها می باشد. علاوه بر مجازات مذکور، می توان خسارات ناشی از جرم را نیز مطالبه نمود.

این جرم در زمره جرائم غیرقابل گذشت می باشد. یعنی در صورت اعلام رضایت شاکی، مراجع قضایی نمی توانند به استناد رضایت، تعقیب و محاکمه را متوقف نمایند.

در صورتی که نقض علامت تجاری در فضای مجازی رخ داده باشد مجازات آن یک تا سه سال حبس و دو تا ده میلیون تومان جزای نقدی می باشد.

دعوای حقوقی نقض علامت تجاری

در صورتی که شخصی عین علامت متعلق به شخصی دیگر را ثبت نموده باشد و یا علامتی مشابه علامت ثبت شده فرد دیگری را ثبت نماید به نحوی موجب گمراهی مصرف کننده شود می توان در مراجع حقوقی دعوای ابطال علامت تجاری یا منع استفاده را مطرح نمود.

مراحل طرح دعوای حقوقی نقض علامت تجاری به شرح ذیل می باشد:

• برای ثبت دادخواست باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمائید.
• رسیدگی به دعاوی حقوقی مربوط به علامت تجاری، در تهران و در شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی شهید بهشتی صورت می گیرد.
• برای ثبت و ضبط دلایل و مدارک مربوط به نقض می توانید قبل از طرح دعوا اقدام به اخذ تامین دلیل نمائید.
• می توانید از دادگاه حقوقی درخواست صدور دستور موقت مبنی بر توقیف کالای ناقض یا منع ناقض از تولید یا توزیع یا فروش را بنمایید. صدور دستور موقت نیازمند واریز خسارت احتمالی می باشد.
• در دادخواست حقوقی می توانید مطالبه خسارات وارده با جلب نظر کارشناس را نیز درخواست نمائید.

مدارک لازم برای طرح دعوای نقض علامت تجاری

برای طرح دعوای حقوقی نقض علامت تجاری باید مدارک ذیل پیوست دادخواست شود:

• مدارک هویتی خواهان
• کپی مصدق گواهینامه ثبت علامت تجاری
• استشهادیه
• اساسنامه و آخرین روزنامه رسمی در صورتی که خواهان شخص حقوقی باشد.
• درخواست جلب نظر کارشناس

دعوای ابطال گواهینامه ثبت علامت تجاری

در صورتی که پس از صدور گواهینامه ثبت از ثبت علامتی یکسان یا مشابه آن مطلع شدید امکان اعتراض به ثبت علامت تجاری در اداره مالکیت فکری وجود ندارد و می بایست برای ابطال گواهینامه ثبت علامت تجاری به دلیل عدم رعایت شرایط قانونی در زمان ثبت، به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه نمائید.

دعوای ابطال علامت تجاری را در موارد ذیل می توان مطرح نمود:

• علامت در زمان ثبت قدرت تمایز بخشی نداشته باشد.
• علامت در زمان ثبت گمراه کننده بوده باشد.
• علامت برخلاف نظم عمومی یا اخلاق حسنه یا موازین شرعی بوده است.
• علامت عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم یا سایر نشان های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان های بین المللی بوده و بدون اجازه مقام صلاحیت دار کشور یا سازمان مربوطه ثبت شده است.
• علامت با علامت ثبت شده یا علامت مشهور دیگری یکسان یا به صورت گمراه کننده ای مشابه است و کالاها یا خدمات موضوع هر دو علامت نیز یکسان یا مشابه بوده است.
• علامت با علامت مشهور ثبت شده ای یکسان یا به صورت گمراه کننده ای مشابه است و عرفا میان استفاده از علامت و مالک
• علامت معروف ارتباط وجود دارد و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد ساخته است.

مدارک لازم برای طرح دعوای ابطال علامت تجاری

• مدارک هویتی خواهان
• اصل یا رونوشت مصدق کلیه اسناد و مدارک مثبت ادعای ابطال
• کپی گواهینامه ثبت علامت تجاری
• وکالتنامه در صورتی که دادخواست توسط وکیل ارائه می شود.

ابطال علامت به جهت حق تقدم استفاده از علامت تجاری

حق ناشی از علامت تجاری که موجب استقرار مالکیت برای صاحب علامت و ایجاد حق تقدم برای وی می شود با استفاده کردن از علامت بر روی کالاها و خدمات در جریان تجارت و بدون ثبت آن علامت حاصل می شود. که مطابق با قانون ثبت اختراعات و علائم صنعتی و تجاری، این حق تقدم در برابر اعمال خلاف قانون اشخاص ثالث حمایت شده است.

در واقع مطابق با “سبق استعمال علامت تجاری” استفاده نخستین از علائم تجاری موجب می شود که حقوق راجع به علامت به کسی تعلق گیرد که اثبات کند از علامت تجاری متنازع فیه پیش از دیگران استفاده می نموده است.

شرایط ایجاد حق تقدم استفاده مستمر از علامت تجاری

حمایت از علامت تجاری به علت سبق استفاده مستمر از علامت و به تبع آن ایجاد حق تقدم و حق مکتسبه ناشی از آن علامت مشروط به شرایط ذیل می باشد:

علامت تجاری متمایزکننده باشد

علامت تجاری مورد استعمال مطابق با قانون ثبت اختراعات، باید علامتی باشد که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز کند.

رعایت حقوق مکتسبه اشخاص ثالث

در زمان شروع استفاده از علامت تجاری، می بایست شخص دیگری ما قبل استفاده کننده از آن علامت یا مشابه آن در محصولات یا خدمات مربوطه استفاده نکرده باشد و یا آنکه اظهارنامه ثبت نکرده باشد.

رعایت اخلاق حسنه و نظم عمومی در علامت تجاری

علامت تجاری مورد استفاده که به علت سبق استعمال، حمایت می شود با اخلاق حسنه و نظم عمومی منافات نداشته باشد.

حمایت از علامت تجاری ثبت نشده در قوانین داخلی و بین المللی

مطابق با قانون ثبت اختراعات در صورت تعارض مفاد این قانون با مقررات مندرج در معاهدات بین المللی راجع به مالکیت صنعتی که دولت جمهوری اسلامی ایران به آنها پیوسته و یا می پیوندد، مقررات معاهدات مذکور مقدم است.

لذا مطابق با مقرره قانونی کنوانسیون بین المللی پاریس حقوق مکتسبه اشخاص ثالث که بر مبنای حق تقدم است، (ازجمله سبق استفاده از علامت تجاری به نحو مستمر) به موجب قانون داخلی هریک از کشورهای عضو اتحادیه محفوظ می باشد. همچنین مطابق با مقرره قانونی (ماده ۶ خامس) در کنوانسیون بین المللی پاریس، ثبت علائم تجاری را نمی توان مردود یا باطل دانست مگر اینکه ماهیت علامت به نحوی باشد که به حقوق مکتسبه اشخاص ثالث در کشوری که حمایت مزبور مورد تقاضاست لطمه وارد سازد. (که منظور حقوق استفاده کننده مقدم از علامت تجاری است)

تامین دلیل در دعوای نقض یا ابطال علامت تجاری

مالک یا قائم مقام علائم تجاری، چنانچه احتمال دهند که استفاده از دلایل و مدارک آن ها نسبت به نقض حقوق حاصل از ثبت علامت تجاری در آینده با سختی همراه می گردد می توانند درخواست تامین دلیل بدهند.

مرجع صالح برای درخواست تامین دلیل

طبق قانون سابق درخواست تامین دلیل از دادگاه به عمل می آمد. بدین شکل که متقاضی تامین دلیل با مراجعه به دادگاه نزدیک ترین محلی که محصولات ناشی از نقض حقوق حاصل از ثبت علامت تجاری در آنجا وجود داشت مراجعه می نمود و درخواست خویش را مطرح می نمود. اما در حال حاضر دادگاه صلح صالح برای صدور قرار تامین دلیل می باشد.

چه نوع خسارتی را در دعاوی علامت تجاری می توان مطالبه نمود؟

خسارت وارده به مالک علامت تجاری می تواند خسارت ناشی از ضرری باشد که ناشی از استفاده دیگری از علامت تجاری می باشد و یا خسارت عدم النفع باشد.

خسارت عدم النفع طبق تبصره ۲ ماده ۵۱۵ قانون آئین دادرسی مدنی قابل مطالبه نمی باشد و در قانون آئین دادرسی کیفری نیز چنین منافعی را به دو دسته منافع ممکن الحصول و محتمل الحصول تقسیم نموده است.

منافع ممکن الحصول منافعی است که چنانچه فرد، عمل غیر معقولی انجام دهد، قطعا ممکن است از عمل او منافعی از دست برود.

منافع محتمل الحصول، منافعی است که احتمال از دست رفتن منافع می رود و با فرض احتمال نمی توان کسی را محکوم نمود.

از این رو قانونگذار نیز از دست رفتن منافع محتمل الحصول را بر خلاف منافع ممکن الحصول قابل مطالبه نداسته است .

در مورد مطالبه خسارت در دعاوی علامت تجاری نیز متضرر به غیر از پرداخت خسارت وارده به مالک علامت تجاری و در صورت شکایت هزینه های کارشناسی و وکیل را نیز بایستی پرداخت نماید.

در مورد منافع ممکن الحصول و یا عدم النفع نیز لازم به ذکر است که این منافع نیز به مالک علامت تجاری داده می شود.

نمونه رأی ابطال علامت تجاری ثبت نشده

رأی شماره ۱۳۳۴ مورخ ۲۹/۱۰/۱۳۹۳ صادره از شعبه ۱۰ دادگاه تجدیدنظر استان تهران، مبنی بر ابطال علامت تجاری تحت عنوان تجریش بار به علت حق تقدم استفاده از علامت تجاری مذکور توسط شخص دیگری به شرح ذیل است:

درخصوص تجدیدنظرخواهی فریده حمیدی نسبت به دادنامه شماره ۳۴۹ مورخ ۵/۵/۱۳۹۳ صادره از شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی تهران که به موجب آن واخواهی مشارالیها از دادنامه غیابی شماره ۷۰۹ – ۲۸/۷/۹۲ متضمن صدورحکم به ابطال علامت تجاری «تجریش بار» به فارسی تحت شماره ۱۸۷۷۳۲- ۲۷/۱/۹۰ و محکومیت تجدیدنظرخواه به پرداخت خسارت دادرسی و الزام اداره ثبت علائم تجاری به ثبت علامت موضوع اظهارنامه خواهان، در حق خانم شهربانو عباسپور مورد پذیرش محکمه نخستین قرارنگرفته و ضمن رد واخواهی، دادنامه غیابی تأیید شده است، وارد و محمول بر صحت بوده و بر استدلال و استنباط محکمه نخستین خدشه و اشکال قانونی وارد است.

زیرا مدارک و مستندات ابرازی تجدیدنظر خواه به ویژه استشهادیه های ابرازی حکایت از آن دارد که تجدیدنظر خواه “قبل از تجدیدنظر خوانده از نام تجریش بار برای خدمات حمل و نقل بار و اثاثیه استفاده می نموده” و در سال ۱۳۹۰ نیز این نام تحت عنوان علامت تجاری به اسم مشارالیه ثبت و تا سال ۱۴۰۰ دارای اعتبار می باشد. دلایل و مدارک ابرازی خواهان دعوا نیز برای اثبات ادعای وی و ابطال ثبت علامت مذکور کافی به نظر نمی رسد.

دادگاه ادعای تجدیدنظرخواه را وارد تشخیص داده، مستنداً به ماده ۳۵۸ قانون آئین دادرسی مدنی ضمن نقض دادنامه و نقض دادنامه غیابی شماره ۷۰۹ – ۲۸/۷/۹۲، حکم بر بی حقی و بطلان ادعای خواهان صادر می نماید، رأی صادره قطعی است.

همانطور که در این مقاله بررسی شد، فرآیندهای نقض و ابطال علامت تجاری، مسیری پیچیده و تخصصی در حوزه حقوق مالکیت فکری است. از تشخیص صحیح مبنای دعوا (بطلان یا ابطال) گرفته تا جمع‌آوری مستندات متقن، تنظیم دادخواست حرفه ‌ای و پیگیری پرونده در مراجع قضایی، نیازمند دقت، دانش حقوقی به‌ روز و تجربه عملی است.

در اینجاست که داشتن یک وکیل متخصص علامت تجاری احساس می‌شود. اقدام خودسرانه و بدون مشاوره حقوقی، ریسک بزرگی است که می‌تواند آینده کسب‌ وکار شما را به خطر اندازد.

دفتر حقوقی دادپویان حامی با بهره‌گیری از تیمی از وکلای مجرب و متخصص در زمینه حقوق مالکیت فکری و دعاوی علائم تجاری، آماده است تا در این مسیر دشوار همراه شما باشد. خدمات ما شامل موارد ذیل می باشد:

• مشاوره حقوقی تخصصی برای ارزیابی دقیق پرونده شما و انتخاب بهترین استراتژی.
• تنظیم شکوائیه و دادخواست ابطال علامت تجاری به صورت کاملاً حرفه ‌ای و مستند.
• نمایندگی و پیگیری پرونده شما در تمامی مراحل اداری و قضایی.
• دفاع از حقوق شما در برابر دعاوی واهی نقض یا ابطال علامت تجاری.