مسئولیت مدنی و کیفری پیمانکاران ،از این رو درحقوق ما پیش بینی شده است ،که باتوجه به منطق وعدالت هرکس باید مسئول خطاهای خود ویا خطاهایی که به فرمان او انجام میگیرد،باشد.مسئولیت پیمانکار در بسیاری موارد برخلاف اصل بوده و چهره استثنایی دارد.برای اینکه پیمانکار را مسئول بدانیم باید مبنای این مسئولیت مشخص و تعریف شود.مبنای مسئولیت مدنی پیمانکار درحقوق ما همان میباشد که برای کارفرمایان مشخص شده است.و عبارتند از :نظریه تقصیر،نظریه خطر،نظریه نمایندگی و نظریه تضمین حق.

حدود مسئولیت مدنی و کیفری پیمانکاران

پیمان عقدی است در محدوده ماده ۱۰ قانون مدنی که میان طرفین پیمان بسته میشود.درخصوص حدود مسئولیت مدنی پیمانکار،مسئولیت وی باید درحدود چارچوب قوانین ومقرراتی بررسی شود که در این حیطه تدوین شده اند.قوانین و مقرراتی همچون قوانین کار و تامین اجتماعی ،پیمان و شرایط عمومی آن و مانند اینها.

۱-مسئولیت پیمانکار براساس قوانین و مقررات کار و تامین اجتماعی

مطابق ماده۱۳قانون کار،پیمانکار متعهد میگردد که تمامی مقررات این قانون را درمورد کارگران تحت امر خود اعمال نماید.درواقع این ماده پیمانکاران را نیز مشمول قانون کار معرفی می نماید.که این امر موجب افزایش بیش از پیش مسئولیت پیمانکار میشود.و راهی برای سوءاستفاده پیمانکاران و پایمال کردن حق و حقوق کارگران باقی نمیگذارد.
طبق این ماده کارفرما باید قرارداد خود را با پیمانکار به نحوی منعقد نماید.که درآن پیمانکار متعهد گردد تمامی مقررات این قانون را درمورد کارکنان خود اعمال نماید.

قوانین کار و تامین اجتماعی پیمانکاران را ملزم به رعایت چه مواردی می نماید؟

۱-الزام کارفرمایان به بیمه کردن کارگران.
۲-الزام به پیش بینی موارد مربوط به حفاظت فنی وبهداشت کار وتائید وزارت کار در کارگاههای جدیدالتاسیس.
۳-انجام آزمایشهای لازم پیش از بهره برداری از ماشین ها،ابزار ولوازمی که آزمایش آنها ضروری شناخته شده است.
۴-لزوم تائید لوازم حفاظت فنی و بهداشتی پیش از تولید یا واردات.
۵-لزوم در اختیار گذاشتن وسایل وامکانات حفاظتی وبهداشتی وآموزش نحوه استفاده از آنها به کارگران ونظارت براستفاده از آن وسایل.

۲-مسئولیت پیمانکار بر مبنای قانون مسئولیت مدنی

طبق ماده ۱۲ قانون مسئولیت مدنی :
” کارفرمایانی که مشمول قانون کار هستند،مسئول جبران خسارتی می باشند که از طرف کارکنان اداری و یا کارگران آنها در حین انجام کار یا به مناسبت آن وارد شده است.مگر اینکه محرز شود تمام احتیاط هایی را که اوضاع و احوال قضیه ایجاب می نموده،به عمل آورده یا اینکه اگر احتیاط های مزبور را به عمل می آوردند باز هم جلوگیری از ورود زیان مقدور نمی بود،کارفرما میتواند به وارد کننده خسارت،درصورتیکه مطابق قانون مسئول شناخته شود،مراجعه نماید.”

مفاد ماده،کارفرمایان مشمول قانون کار را با توجه به این قانون مسئول میداند.مطابق قانون کار پیمانکاران نیز مشمول این قانون میباشند.پس پیمانکار نیز با توجه به ماده ۱۲ قانون مسئولیت مدنی درمقابل اعمال کارگران تحت امر خود مسئول میباشد.

برای تحقق مسئولیت پیمانکار دو شرط باید با هم جمع باشد:

• شرط اول اینکه ورود ضرر ازطرف کارکنان اداری یا کارگران باشد.
• شرط دوم اینکه ورود زیان به اشخاص ثالث هنگام کار یا به مناسبت انجام آن باشد.

۳- مسئولیت پیمانکار براساس شرایط عمومی پیمان

شرایط عمومی پیمان به عنوان یک چارچوب کلی،بسیاری از تکالیف،حقوق ومسئولیت کارفرما وپیمانکار را قید نموده است.شرایط عمومی پیمان شرایطی است که اصول کلی حاکم بر پیمان را تعیین میکند.وازآنجایی که مفاد آن جنبه عام وکلی دارد،فرض بر این است که پیمانکار نظیرقانون حاکم برپیمان ازآن مطلع است.

مفاد شرایط عمومی پیمان درقراردادهای پیمانکاری دولتی لازم الرعایه است.ولی در قراردادهای پیمانکاری خصوصی درصورتیکه درقرارداد ذکر شود و براساس شرایط عمومی وخصوصی این پیمان منعقد شده باشد،الزام آور است.

مهمترین مسئولیتهای پیمانکار برمبنای شرایط پیمان از این قرار است:
طبق بند(الف)ماده۱۷شرایط عمومی پیمان :
“پیمانکار متعهد است که عملیات موضوع پیمان را به وسیله افرادی که در کار خود تخصص و تجربه کافی دارند انجام دهد. ”
بنابراین پیمانکار در اجرای مفاد این ماده مسئول خسارتی است که از عمل کارگران بی تجربه وغیرغنی ایجاد میشود.
اصلی ترین ومهمترین مسئولیت پیمانکار در بند(الف)ماده۱۸شرایط عمومی پیمان مشخص شده است.
طبق این بند :
” پیمانکار مسئولیت کامل حسن اجرای کارهای موضوع پیمان را طبق و مدارک و پیمان برعهده دارد.”
فلذا کارفرما میتواند، ازپیمانکار مسئولیت کامل حسن اجرای کارهای موضوع پیمان راطبق اسناد ومدارک پیمان داشته باشد،نه هرمطلوبیتی که مورد دلخواه وی باشد.
براساس بند(ب)ماده۲۱شرایط عمومی پیمان،پیمانکار مسئول خسارتهای جانی ومالی وارده به اشخاص ثالث درمحوطه کارگاه میباشد،وباید خسارتهای مذکور را جبران نماید.
خسارتهای وارده به شخص ثالث درمحوطه کارگاه اصولا درچارچوب مقررات ودستورالعملهای حفاظت فنی وبهداشت کار میباشد.
طبق ماده ۲۳ شرایط عمومی :
” پیمانکار باید عملیات موضوع پیمان را به نحوی اجرا کند که به تاسیسات زیربنایی در کارگاه مانند خطوط آب،برق،گاز،مخابرات ومانند اینها آسیبی وارد نشود هرگاه در اثر عمل پیمانکار به تاسیسات یاد شده صدماتی وارد شود، پیمانکار متعهد است که هزینه ترمیم و برقراری مجدد انها را بپردازد.”

۴-مسئولیت پیمانکار برمبنای آئین نامه ایمنی امور پیمانکاران

طبق ماده ۳ آئین نامه کارفرما باید با پیمانکارانی قرارداد منعقد نماید که صلاحیت آنها ازنظر ایمنی تائید شده باشد.پیمانکاران طبق این آئین نامه باید صلاحیت انجام کار خود را ازنظر ایمنی از وزارت کار و اموراجتماعی اخذ نمایند.
همچنین طبق ماده۴آئین نامه پیمانکار مکلف به رعایت کلیه قوانین درجهت افزایش ایمنی کار در پروژه های عمرانی وصنعتی میباشد.وعدم رعایت آنها پیمانکاران را مسئول حوادث واتفاقاتی می نماید که از سهل انگاری در رعایتشان حادث شده است.

۵- مسئولیت پیمانکار براساس آئین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی

مواد مختلفی از آئین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی،وظایف وتکالیفی را برای پیمانکاران معین نموده است.ماده ۴ آئین نامه پیمانکار را مکلف به رعایت مقرراتی در زمینه ایمنی در پروژه های ساختمانی نموده است.
همچنین…

در ماده۵۶قید گردیده حوادثی که در اثر نصب غیراصولی داربست رخ دهد،مسئولیت آن با پیمانکار خواهد بود.در ماده ۱۹۲ نیز پیمانکاران را موظف به رعایت ایمنی در تخریب ساختمان نموده است.در مواد ۲۳۹ و ۴۰ نیز تکالیفی را برعهده پیمانکار نهاده است.که عدم رعایت آنها باعث ایجاد مسوولیت برای پیمانکار است.

۶-مسئولیت پیمانکار براساس مقررات ملی ساختمان ایران

مقررات ملی ساختمان ایران به عنوان فراگیرترین ضوابط موجود در عرصه ساختمان میباشد.ونقش موثری در نیل به اهداف عالی تامین ایمنی،بهداشت،سلامت وصرفه اقتصادی فرد و جامعه دارد.
در بندهای ۱۲-۱-۵-۱ مبحث دوازدهم،بند ۱۲-۱-۵-۴،بند ۱۲-۱-۵-۶ تکالیف پیمانکاران را مشخص نموده است.

اسباب تحقق مسئولیت پیمانکار

برای ایجاد مسئولیت مدنی پیمانکار شرایطی لازم است.برخی از این شرایط مانند وجود ضرر،به عنوان یک قاعده عمومی در مسئولیت مدنی مطرح میشوند.و در همه انواع مسئولیت مدنی،به عنوان ارکان مسئولیت به شمار میروند.ولی گذشته از این مسائل،شرایطی نیز هستند که در ایجاد مسئولیت مدنی پیمانکار نقش اختصاصی ایفا میکنند.

شرایط عمومی تحقق مسئولیت پیمانکار

برای تحقق مسئولیت مدنی در همه حال وجود سه عنصر ضرورت دارد :

• وجود ضرر.
• ارتکاب فعل زیانبار.
• رابطه سببیت بین فعل شخص و ضرری که وارد شده است.

شرایط اختصاصی مسئولیت مدنی پیمانکار

• ورود خسارت در حین انجام کار یا به مناسبت آن.
• شمول قانون کار نسبت به کارفرمایان.
• فعل زیانبار کارگر.

موانع مسئولیت مدنی و کیفری پیمانکاران

میتوان مواردی را احصاء نمود که پیمانکار به عنوان کارفرمای مشمول ماده ۱۲ قانون مسئولیت مدنی از مسئولیت معاف باشد.این موارد به شرح ذیل میباشد:

• اثبات رعایت کلیه احتیاط های لازم
• مراقبت متعارف در انتخاب کارگران.
• مراقبت متعارف در تهیه وسایل و ارائه دستورات و آموزش های صحیح به کارگران.
• مراقبت متعارف در هدایت اجرای عملیات
• اثبات عدم تاثیر رعایت کلیه احتیاط های لازم در جلوگیری از وقوع زیان.

اشتراک گذاری: