ورود ثالث چیست؟

ورود ثالث زمانی است که شخص ثالثی در موضوع دادرسی که بین دو فرد دیگر مطرح است خود را مستقلا و یا در محق شدن یکی از طرفین ذی نفع می داند. فرد ثالث که با چنین موضوعی رو به رو میگردد، می تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است ، وارد دعوا گردد و در این بین فرقی نیست که موضوع مطروحه ، در مرحله بدوی باشد یا درمرحله تجدیدنظر . برای ورود ثالث در پرونده حقوقی لازم است که شخص ثالث دادخواست  خود را به دادگاهی که دعوا در آنجا مطرح است تقدیم و در آن منظور خود رابه طور صریح بیان نماید.

منظور از وارد ثالث چیست؟

در پاسخ به این سوال که وارد ثالث یعنی چه باید بیان کرد، هر دعوایی بین دو فرد خواهان و خوانده، که طرفین دعوا هستند شکل می‌گیرد اما گاهی ممکن است در یک دعوی ،شخص ثالث نیز خود را ذی الحق بداند و با اختیار خود به دعوای مزبور ورود پیدا نماید. در این صورت به فرد ثالثی که وارد دعوا می گردد وارد ثالث می گویند.

ورود شخص ثالث به دعوا به چند طریق امکان پذیر است؟

دعوای ورود ثالث بر دو نوع میباشد: ورود ثالث اصلی و تبعی

ورود ثالث اصلی: دعوایی بین دو فرد جریان می یابد و فرد ثالث مستقلا حقی در دعوای مزبور برای خود قائل است که در این صورت به چنین فردی وارد ثالث اصلی می گویند.

ورود ثالث تبعی: دعوایی بین دو فرد جریان می یابد و فرد ثالثی مستقلاً در دعوای مزبور حقی برای خود قائل نمیشود. بلکه حق خود را در گرو ذی الحق شناخته شدن یکی از طرفین دعوا می داند که در این صورت وارد ثالث تبعی نام میگیرد.

در دعوی ورود ثالث، نفع شخص ثالث اصلی مستقیم و نفع شخص ثالث تبعی غیر مستقیم است.

البته لازم به ذکر است که….

نفع در ورود ثالث اصلی الزاما نبایستی حال باشد کما اینکه می تواند معلق نیز باشد و مادی و معنوی بودن نفع نیز بلااشکال است.

خواندگان دعوای ورود ثالث

اصولا در طرح یک دعوی، اصحاب دعوا شامل خواهان و خوانده می باشند . شخص سوم که خارج از  اصحاب دعوا هستند عنوان شخص ثالث را دارند . منظور از شخص ثالث همه اشخاص حقیقی و یا حقوقی هستند که در دادخواست اصلی ، عنوانی از خواهان و خوانده ندارند. دعوی ورود ثالث دعوای مستقلی است که به موجب دادخواست و علیه اصحاب دعوی و در دادگاهی که دعوی در آن مطرح است اقامه می شود.

دعوای ورود ثالث تا چه زمانی قابل طرح است ؟

در پاسخ به این سوال قانون گذار در باب مهلت جهت اقامه دعوای ورود ثالث صراحتاً در ماده قانونی ورود ثالث  ( ماده 130 آیین دادرسی مدنی ) تعریف وارد ثالث را چنین آورده است:هر گاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلا حقی قائل باشد و یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذینفع بداند می تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است وارد دعوا گردد….”

نکته قابل توجهی که در ورود ثالث در آیین دادرسی مدنی وجود دارد این است که….

فرد ثالث درهر یک از مراحل بدوی، واخواهی، (مهلت رسیدگی غیابی) تجدید نظر می‌تواند وارد دعوا شود و مهلت ورود ثالث در هرکدام تا پایان دادرسی می باشد. و حتی اگر موضوع مورد اعتراض در مرحله بدوی هم وجود داشته باشد و وارد ثالث اقامه دعوا نکند، اما قصد داشته باشند که در مرحله تجدید نظربه عنوان وارد ثالث وارد میدان شود، منعی برای حضور وی وجود ندارد. به عبارت دیگر ورود ثالث در مرحله تجدید نظر ، ورود ثالث در مرحله واخواهی ، ورود ثالث در مرحله بدوی، ورود ثالث در مرحله فرجام خواهی و همچنین ورود ثالث در اعاده دادرسی تجویز گردیده و در صورت وجود سایر شرایط قانونی دعوی مطروحه بایستی از سوی دادگاه بررسی گردد.

سوال : آیا در مرحله رسیدگی دیوان عالی کشور، امکان ورود ثالث وجود دارد؟

پاسخ به این امر منفی است. چرا که دیوان عالی کشور تنها از حیث شکلی به دعاوی رسیدگی می نماید و اغلب وارد رسیدگی ماهیتی به دعاوی نمی گردد. اما چنانچه رایی که به دیوان ارجاع میشود لغو گردد به دادگاه پایین تر فرستاده شود و راه برای شخص ثالث در دادگاه تالی جهت تقدیم دادخواست ورود شخص ثالث باز میگردد.

شرایط شخص ثالث در اقامه دعوای ورود ثالث

وارد ثالث چنانچه قصد ورود به دعوایی را داشته باشند بایستی کلیه شرایط اقامه دعوا را که هر فردی برای ورود به دعوای اصلی نیاز دارد را دارا باشد. چرا که اگر چنین دعوایی در دادگاه مطرح نمیگردید ثالث نمیتوانست به دعوا ورود نماید و احقاق حق کند و وی مجبور بود جهت اقامه دعوای خویش به صورت مستقل اقامه دعوا نماید. و مسلما در این مرحله باید جامع الشرایط می بود پس در این فرض نیز که به عنوان وارد ثالث به دعوا ورود پیدا می‌کند، دارا بودن شرایط کامل برای وی ضروری است از جمله:

• اهمیت داشته باشد.
• سمت دادخواست دهنده محرز باشد.
• در اقامه دعوا ذینفع باشد.
• نفع مورد نظر حقوقی و مشروع باشد و…
• لازم به ذکر است که چنانچه شرایط اقامه دعوا در شخص ثالث وجود نداشته باشد وی با قرار رد دعوا روبرو میگردد. که دقیقا منطبق با همان قراری است که در چنین حالتی بر خواهان اصلی دعوی بار می گردد.

شرایط دعوای ورود ثالث

در کنار شرایطی که برای شخص ثالث جهت ورود به دعوی وجود دارد خود دعوای مزبور نیز باید واجد شرایطی باشد تا دادگاه بتواند آن را در کنار دعوای اصلی مورد رسیدگی قرار دهد.

اولین شرط از شرایط ورود ثالث این است که

دعوای مطروحه با دعوای اصلی مرتبط یا دارای یک منشا باشد. وجود هر کدام از این دو مورد کفایت می کند و نیازی نیست که هر دوی این موارد در کنار یکدیگر وجود داشته باشد تا دادگاه به موضوع مربوطه رسیدگی نماید.

چنانچه در دعوای ورود ثالث، دادگاه از یک منشا بودن یا ارتباط کامل داشتن را بین دعاوی اصلی و ورود شخص ثالث به پرونده حقوقی را احراز نکند و یا اینکه به تبانی بودن ورود ثالث پی ببرد،دعاوی مطروحه را از یکدیگر جدا نموده و به هریک از آنها جداگانه رسیدگی می نماید.و اما چنانچه شرایط اقامه دعوی ورود ثالث فراهم باشد دادگاه به دعوای اصلی و وارد ثالث رسیدگی می‌نماید و در یک واحد نسبت به هر دو طرف دعوا اتخاذ تصمیم می نماید.

سوال :در صورتیکه دعوای اصلی با اسباب زوال دادرسی زائل گردد،تکلیف وارد ثالث در دعوای مزبور چه میشود؟

پاسخ: اگرچه وارد ثالث در دعوایی ورود کرده است که شروع کننده آن نبوده است اما رسیدگی به دعوای وی با هیچ کدام از اسباب زوال دادرسی دعوای اصلی زائل نمی‌گردد و دعوای ورود ثالث از این حیث تابع دعوای اصلی نمی باشدو بایستی به دعوای ورود ثالث حتی در صورت مرتفع شدن دعوای اصلی ،رسیدگی صورت گیرد. دعوای اصلی ممکن است با استرداد دعوا، دادخواست یا ابطال دادخواست، رد دعوا و… روبرو گردد که هیچ کدام از این موارد در دعوای وارد ثالث تاثیری ندارد.

مرجع صالح در دعوای ورود ثالث

از آنجایی که وارد ثالث به دعوای ورود پیدا می‌کند که از قبل بین افرادی در جریان است وی نیز باید دعوای خود را در همان دادگاه که دعوای اصلی در آن مطرح است طرح نماید و همان دادگاه صالح به رسیدگی می باشد.

در خصوص مرجع صالح در دعوای ورود ثالث ذکر نکات ذیل لازم و ضروری است:

• در صورتیکه دادگاه در دعوای ورود ثالث از نظر ذاتی صالح نباشد، لازم است که دادگاهی که وارد ثالث در آن اقامه دعوا می نماید از نظر صلاحیت ذاتی صالح باشد. در غیر این صورت چنانچه دعوایی که ثالث مطرح می نماید از نظر ذاتی در صلاحیت دادگاه مزبور که دعوای اصلی در آن مطرح است نباشد، دادگاه نمی تواند از صلاحیت ذاتی چشم‌پوشی نماید و باید دعوا را در دادگاهی که از نظر ذاتی صالح است مطرح نماید.

اما چنانچه دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی، رای صادر شده از دعوای مزبور را در رای خود موثر بداند می‌تواند تا اقامه دعوا در مرجع صالح، انشاء رای را به تاخیر بیاندازد تا دعوای مذکور در دادگاه صالح اقامه شود و نتیجه به دادگاه نخست ارسال گردد.

• چنانچه دادگاه در دعوای ورود ثالث از نظر محلی صالح نباشد، قانونگذار نرمش به خرج داده است و از صلاحیت محلی دعوای ورود ثالث چشم پوشی کرده است ، فلذا در صورت عدم صلاحیت محلی مشکلی در رسیدگی دادگاه ایجاد نمی گردد.

تشریفات رسیدگی به دعوای ورود ثالث

شروع رسیدگی به دعوای ورود ثالث و همچنین باقی دعاوی مستلزم تقدیم دادخواست است و دادخواست باید به دفتر دادگاه که دعوای اصلی در آن مطرح می باشد تقدیم گردد.

و این امر را قانونگذار در ماده ۱۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی هم تصریح نموده است:

“دادخواست ورود شخص ثالث و رونوشت مدارک و ضمائم آن باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه باشد و شرایط دادخواست اصلی را دارا خواهد بود”

آنچه از ماده فوق بر می‌آید این است که قانونگذار بین دادخواست اصلی و دادخواست وارد ثالث تفاوتی قائل نشده است و شرایط آنها یکسان می باشد و وارد ثالث می باید در قسمت شرح دادخواست ذکر کند که مستقلا و یا به تبع یکی از اصحاب دعوا ورود پیدا کرده است و خواسته دعوا نیز باید مشخص گردد.

سوال:آیا امکان تقدیم دادخواست ورود شخص ثالث در جلسه دادرسی وجود دارد؟

پاسخ به این سوال مثبت می باشد. امکان تقدیم دادخواست ورود ثالث در جلسه دادرسی وجود دارد، در چنین مواقعی چنانچه دادخواست تکمیل باشد و سایر شرایط هم فراهم باشد و اصحاب دعوا نیز آمادگی لازم را داشته باشند امکان بررسی در همان جلسه وجود دارد و می‌تواند در همان جلسه به دعوای وارد ثالث توامان با دعوای اصلی رسیدگی نماید.

اما چنانچه دادخواست شخص ثالث وصول شود و شرایط رسیدگی در همان جلسه فراهم نباشد ، وقت دادرسی به وی اعلام می گردد و یک نسخه از دادخواست و ضمائم آن هم بایستی برای طرفین دعوا ارسال شود و چنانچه وقت کافی وجود نداشته باشد به دستور دادگاه ، وقت جلسه دادرسی تغییر می یابد و این تغییر به اصحاب دعوا ابلاغ می‌گردد تا در تاریخ مقرر جهت دفاع حضور یابند .

نکته قابل توجه:

این امکان وجود دارد که دادخواست وارد ثالث ابطال گردد و یا دعوا رد شود یا با عدم استماع دعوا مواجه گردد،در چنین مواقعی هیچ کدام از موارد مزبور مانع ورود شخص ثالث در مرحله تجدیدنظر نمی گردد.

هزینه دادرسی دعوای ورود ثالث

هزینه دادرسی دعوای ورود ثالث بسته به اینکه وارد ثالث در کدام مرحله بدوی یا تجدید نظر به دعوا ورود نمایند متفاوت است و هر کدام از مراحل که باشد هزینه ی آن طبق مقررات آن مرحله از شخص ثالث اخذ می گردد.

این موضوع را قانون گذار در سطح دوم از ماده ۱۳۴ مدنی هم بیان نموده است:

“….ترتیبات دادرسی در مورد ورود شخص ثالث در هر مرحله چه نخستین و چه تجدید نظر برابر مقررات عمومی راجع به آن مرحله است.”

در این مقاله سعی بر این بود تا اهم مطالب دعوای ورود ثالث ،شرایط این دعوا، مهلت، نحوه رسیدگی و….بیان شود، اگر چه اهم مطالب بیان شد، اما لازم به ذکر است ورود به چنین دعاوی نیازمند ریزبینی های قانونی خاص خود می باشد تا رسیدن به مقصود را با سهولت همراه نماید، از این رو توصیه می شود حتماً در اقامه چنین دعاوی حقوقی ضمن کسب اطلاعات فردی، از مشاوره و راهنمایی وکلا و کارشناسان حقوق غافل نشوید.

تفاوت ورود ثالث، جلب ثالث، اعتراض ثالث

1. طرح دعوای ورود ثالث  با تقدیم دادخواست صورت میگیرد بنابراین مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است. در حالی که اعتراض شخص ثالث (از نوع تبعی) ، بدون تقدیم دادخواست به عمل می آید و على الاصول، صرف تقديم درخواست کفایت میکند ومستلزم پرداخت هزینه دادرسی نیز نمی باشد. دعوای جلب ثالث به مانند دعوای ورود ثالث مستلزم تقدیم دادخواست، پرداخت هزینه دادرسی، در جریان بودن دادرسی و لزوم طرح دعوا در دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی است.
2. مرجع صالح جهت رسیدگی به دعوای ورود ثالث، دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی میکند حال آنکه در دعوای اعتراض ثالث، مرجع صالح ممکن است دادگاهی غیر از دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی باشد.
3. دعوای ورود شخص ثالث زمانی مطرح میشود که دعوا در جریان رسیدگی بوده و دادرس ختم دادرسی را اعلام نکرده باشد؛ این در حالی است که اعتراض شخص ثالث، در مقطع زمانی پس از اتمام دعوا و بدون آنکه مقید به مهلت باشد ، صورت میگیرد. چنانچه هر یک از اصحاب دعوا ،جلب شخص ثالث را اراده نمایند، باید تا پایان اولین جلسه دادرسی، اراده خود را با جهات و دلایل به دادگاه اظهار و ظرف سه روز پس از جلسه دادخواست آن را به دادگاه تقدیم نمایند.